م.ر.بهنام رئوف

گوگل هم وارد عرصه ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی شد. این شرکت که از چندی پیش و با عرضه گوشی‌های نکسوس اعلام کرده بود که می‌خواهد کاربران خودش را از شر حمل کیف پول و کارت‌های اعتباری راحت کند این بار با اضافه کردن تکنولوژی NFC به تلفن‌های آندرویدی حرکت جدیدی را برای الکترونیکی کردن پرداخت‌های مالی آغاز کرده است. البته پیش از این نوکیا سعی کرده بود از این فناوری بیشتر استفاده کند؛ به‌طوری که در پیش خبرهایی که از این شرکت فنلاندی پیرامون عرضه گوشی N۹ اعلام می‌شود به تجهیز این مدل به فناوری ان اف سی تاکید می‌شود.

اما NFC چیست؟ این فناوری یک نوع استاندارد برای اتصال بین دو دستگاه است. یعنی چیزی شبیه به بلوتوث یا اینفرارد اما با بردی کوتاه در حد ۱۰ سانتیمتر. با استفاده از این روش کاربر می‌تواند تلفن همراه خود را به یک سیستم پرداخت مالی تبدیل کند و از این پس به جای ارائه کارت‌های اعتباری تنها کافی است تلفن همراه را نزدیک به دستگاه‌های مخصوص این کار گرفته و به راحتی پرداخت خود را انجام دهید.

این بار اما گوگل سرویس

Google Wallet یا همان کیف پول گوگلی خود را عرضه کرده است. این شرکت با بسیاری از موسسات مالی و اعتباری بزرگ جهان قرارداد بسته تا از امکان پرداخت از طریق NFC پشتیبانی کنند. البته این سرویس گوگل تنها برای استفاده از کارت‌های اعتباری نیست و انواع قابلیت‌های دیگر نیز می‌تواند روی آن تعریف شود؛ قابلیت‌هایی مانند استفاده از تخفیف‌ها و سرویس‌های تشویقی که این روزها به طرز چشمگیری رو به افزایش است. این سرویس در حال حاضر کار خود را در آمریکا آغاز کرده است و به تدریج به صورت بین‌المللی گسترش پیدا می‌کند. گوگل پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۱۴ نیمی از تلفن‌های هوشمند آمریکا مجهز به NFC باشند؛ بنابراین کاربران زیادی را مشتری بالقوه سرویس کیف پول گوگل می‌داند. ‏

چه خبر از ایران؟

اما در حالی که روزانه خبر از ارائه سرویس‌های جدید بانکداری الکترونیکی بر بستر تلفن همراه منتشر می‌شود متاسفانه تاکنون کاربران ایرانی نتوانسته‌اند طعم این خدمات را بچشند. البته کاربران اپراتور دوم از سال گذشته و به دلیل عرضه دو سرویس متفاوت از سوی این اپراتور که با همکاری دو بانک خصوصی ارائه شده، توانسته‌اند تا حدودی از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کنند. اما کاربران همراه اول به رغم آنکه این اپراتور در نمایشگاه تلکام سال گذشته خبر از ارائه سرویسی به نام جیرینگ داده بود هنوز نتوانسته‌اند این سرویس را از نزدیک لمس کنند.

بر اساس اعلام منابع آگاه ارائه سرویس جیرینگ همراه اول بنا به دلایلی توسط نهادهای نظارتی بانکی و بانک مرکزی به تعویق افتاده است. بر همین اساس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش با ارائه گزارشی به بررسی خدمات مالی همراه در کشور پرداخته است. در سرویس جیرینگ مشترک برای استفاده از خدمات ضمن مراجعه حضوری به دفاتر امور مشترکان باید مبلغی را از حساب بانکی خود برداشته و با افتتاح حساب جیرینگ در آن بریزد که بتواند به تدریج از آن در خریدها و تراکنش‌های خود استفاده کند. این شیوه به گفته کارشناسان شیوه ای است که کمتر در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ چرا که اپراتورهای تلفن همراه سعی می‌کنند همواره با فراهم کردن بستر و زیرساخت بانک‌ها را در پرداخت‌های موبایلی درگیر کنند. درست مانند همان کاری که گوگل دارد انجام می‌دهد. بنا به تعریف بانک مرکزی، پول الکترونیک ابزاری پولی مبتنی بر فناوری است که به مردم و کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا تبادلات مالی را با استفاده از سازو کار پردازش الکترونیکی انجام دهند. پول الکترونیک در تعریف به معنی ارزش پولی ذخیره شده روی رسانه‌های فیزیکی است که مستقلا دارنده آن را دارای توان پرداخت می‌نماید و از این جهت خواص حقوقی و اقتصادی پول الکترونیکی با سایر ابزارهای پرداخت و قابل انتقال نظیر اسکناس و مسکوک و ایران چک بانک مرکزی مشابهت دارد و در گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده است با توجه به وظایف بانک مرکزی، اجرای طرح جیرینگ نوعی مداخله در سیستم بانکی کشور است و علاوه بر افزایش حجم پول، سامانه بانکی خارج از نظارت بانک مرکزی ایجاد می‌کند که سیاست‌های پولی و بانکی بانک مرکزی را برای کنترل اقتصاد کشور بی اثر می‌کند. ضمن اینکه همراه اول با نگهداری وجوه الکترونیکی در خارج از شبکه بانکی می‌تواند به خود از این محل وام صفر درصد اعطا کند که باز به نوعی دخالت در شبکه بانکی و اقتصاد کشور است. بر همین اساس و از آنجایی که طرح جیرینگ فعالیت‌های یک بانک همچون دریافت، پرداخت و انتقال وجه بین مشتریان را انجام می‌دهند در نتیجه استمرار و توسعه آن نیازمند اخذ مجوز تاسیس بانک از بانک مرکزی است.

نظر بانک مرکزی این است که توسعه این سامانه می‌تواند مبتنی بر اخذ مجوز کیف پول الکترونیکی یک بانک از بانک مرکزی صورت گیرد. یعنی همراه اول باید از بانک مرکزی مجوز بانک دریافت کند و پس از آن باید بر اساس الگوی کارکردی صدور و راهبردی کیف پول الکترونیکی که در تاریخ ۲/۸/۱۳۸۷ توسط بانک مرکزی در اجرای ماده (۲۲) آیین‌نامه نظام بانکداری الکترونیکی مصوب ۲۲/۱۲/۱۳۸۶ هیات وزیران و بند ۶ ماده ۴۳ بسته سیاستی-نظارتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۷ توسط اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی تدوین و تصویب شده است، نسبت به دریافت مجوز کیف پول الکترونیکی اقدام نماید. به عقیده بانک مرکزی، اصرار اپراتور تلفن همراه بر اختیار گرفتن مدیریت و مالکیت کیف پول بانکی و مداخله در حوزه حاکمیت بانکی یکی از پیامدهای پیش‌بینی شده بانک مرکزی در اثر اجرای طرح است.

یکی دیگر از مسائلی که مورد بحث است، رسیدگی به مغایرت‌های ناشی از اشتباهات تراکنش‌ها در سیستم جیرینگ است، بنا به نظر بانک مرکزی همراه اول، توان پاسخگویی به مغایرت‌ها و اشکالات تراکنش‌های این سیستم را ندارد که البته همراه اول این مشکل را ناشی از شبکه بانکی کشور می‌داند. از نظر شبکه بانکی، نظام بانکی دارای اصولی تغییرناپذیر است و راه حل مناسب فراهم کردن بستر پرداخت همراه توسط همراه اول برای بانک‌هاست؛ به طوری که همراه اول از این ترافیک ایجاد شده در شبکه، کسب سود نماید. براساس نظر بانک مرکزی همراه اول نباید به اطلاعات تراکنش‌های شبکه پرداخت همراه دسترسی داشته باشد.

در کنار مسائل موجود در حوزه پولی و بانکی باید مدل تجاری فعالیت اپراتورها برای ارائه خدمات پرداخت همراه نیز مد نظر قرار گیرد. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط همراه اول، از جمعیت ۷۵ میلیونی کشور، ۲۷ درصد فاقد حساب بانکی، ۴۹ درصد مردم دارای حساب بانکی هستند که فعالیت چندانی با آن انجام نمی‌دهند و ۲۴ درصد هم دارای حساب بانکی فعال هستند.

رگولاتور منعی ندارد

اما در حالی که هر از چند گاهی خبر از مخالفت‌های رگولاتور در این بخش شنیده می‌شود مدیر گروه همراه بانک شرکت خدمات انفورماتیک در این باره می‌گوید: سازمان تنظیم مقررات (رگولاتوری) منعی برای خدمات موبایل بانکینگ تعیین نکرده است و اطلاعیه اخیر این سازمان در مورد منع خدمات پرداخت از طریق موبایل یا mobile payment بود.

مهران افسری در گفت‌وگو با ایرنا می‌افزاید: در رابطه با اطلاعیه سازمان تنظیم مقررات، خلط مبحث شده چرا که در این اطلاعیه ارائه خدمات پرداخت از طریق موبایل از سوی اپراتورها منع شده است و ربطی به خدمات موبایل بانک ندارد. وی افزود: مقررات و استانداردهای «پرداخت از طریق موبایل» هنوز تصویب نشده است و شاید به همین دلیل باشد که خدمات جیرینگ (پرداخت وجه از طریق موبایل) همراه اول راه‌اندازی نشد. افسری گفت: در حال حاضر خدمات الکترونیکی در این بانک‌ها از طریق سیستم‌های همراه بانک، تلفن‌بانک و اینترنت بانک ارائه می‌شود و مشتریان این بانک‌ها بدون نیاز به مراجعه حضوری می‌توانند برخی از امور بانکی خود را از طریق تلفن، ارسال پیامک یا با استفاده از اینترنت انجام دهند.

راهکار ایرانسل در موبایل بانکینگ

اما ایرانسل از سال گذشته خدمات بانکداری الکترونیکی خود توسط دو بانک پاسارگاد و سامان راه‌اندازی کرده است بدون آنکه بخواهد مشترکانش را وادار به واریز مبلغی به حساب دیگر بکند. در این روش‌ها مشترکان می‌توانند علاوه بر نصب نرم‌افزارهای موبایل همراه هر دو بانک روی گوشی‌های خود و استفاده از خدمات ارائه شده آن، شماره کارت‌های بانکی خود را نیز روی سیم‌کارت‌های خود تعریف کرده و بدون دخالت اپراتور در ریز صورت حساب‌ها یا تراکنش‌های بانک تنها با ارسال پیامک یا استفاده از سیستم شماره گیری کد دستوری یو اس اس دی است که برای بانک سامان کد *۷۲۴# و برای بانک پاسارگاد کد ۷۲۰ است تراکنش‌های مالی خود را انجام دهند.

با استفاده از این سرویس، کلیه مشترکین ایرانسل که دارای کارت‌های عضو شبکه شتاب بوده و رمز دوم کارت خود را دریافت نموده‌اند می‌توانند تنها با استفاده از گوشی تلفن همراه خود و بدون نیاز به نصب هرگونه نرم‌افزار، تنها با یک بار ثبت نام آنلاین به آسانی نسبت به انجام موارد زیر از طریق تلفن همراه خود اقدام نمایند: خرید شارژ، پرداخت قبوض (آب، برق، گاز، ...)، اخذ موجودی حساب، اخذ صورت حساب تا ۵ تراکنش آخر، خرید کارت اینترنت و انتقال وجه.