صادرات ۸۰ میلیون دلاری نرم‌افزارهای ایرانی
درآمد صادرات نرم‌افزار هند برابر درآمد نفت ایران است. این تیتر خبری بود که چند ماه پیش از سوی معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم اعلام شده بود.
م.ر.بهنام رئوف
درآمد صادرات نرم‌افزار هند برابر درآمد نفت ایران است. این تیتر خبری بود که چند ماه پیش از سوی معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم اعلام شده بود. محمد مهدی نژاد چندی پیش با اشاره به اینکه درآمد هند از صادرات نرم‌افزار با درآمد ما از نفت برابر است، گفته بود که این امر نتیجه سرمایه‌گذاری است که آنها در حوزه دانش انجام داده‌اند.
اما درست چند ماه بعد رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ایران اعلام کرد که سال گذشته یعنی سال ۸۹ ایران ۸۰ میلیون دلار صادرات نرم‌افزار داشته است.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار با اشاره به بررسی اسناد و مدارک صادرکنندگان نرم‌افزار برای برآورد رقم صادرات نرم‌افزار سال ۸۹ گفت: پیش‌بینی می‌شود که در سال ۸۹ بالغ بر ۸۰ میلیون دلار نرم‌افزار به خارج از کشور صادر شده باشد.
محمدرضا طلایی با بیان اینکه آمار صادرات نرم‌افزار هر سال در نیمه اول سال بعد اعلام خواهد شد، اظهار کرد: هم‌اکنون اسناد و مدارک جمع‌آوری شده از صادرکنندگان نرم‌افزار کشور به سازمان توسعه تجارت ارسال شده است و این سازمان پس از بررسی و تایید کمیسیون ماده ۱۹ مبلغ صادرات نرم‌افزار طی سال ۸۹ را اعلام خواهد کرد.
وی با بیان اینکه برآوردهای اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار از رقمی حدود ۸۰ میلیون دلار برای صادرات نرم‌افزار در سال ۸۹ حکایت دارد، ادامه داد: صادرات نرم‌افزار کشور سالانه حدود ۲۰ درصد رشد داشته است، اما سال ۸۹ نسبت به سال ۸۸ رشد کمتری را در این بخش شاهد هستیم.
طلایی با بیان اینکه صادرات نرم‌افزار در سال ۸۸ مبلغ ۷۵ میلیون دلار بوده و این رقم در سال ۸۷ حدود ۶۵ میلیون دلار اعلام شده است، ادامه داد: به طور قطع در این حوزه صادرات بیشتری را از سوی شرکت‌های داخلی شاهد هستیم، اما بسیاری از این شرکت‌ها اسناد و مدارک خود را به اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ارائه نکرده‌اند و در لیست نهایی صادرکنندگان برای برآورد مبلغ صادرات قرار نمی‌گیرند.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار همچنین از شرکت‌های تولیدکننده و صادرکننده نرم‌افزار خواست تا با عضویت در این اتحادیه هم از بسته حمایتی و تسهیلاتی که سازمان توسعه تجارت در اختیار این بخش می‌گذارد استفاده کنند و هم آمار صادرات نرم‌افزار را در کشور بهبود بخشند. به گفته طلایی، در برنامه پنجم توسعه سهم ۵/۱ درصد برای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تولید ناخالص ملی دیده شده است که امید می‌رود با افزایش میزان صادرات نرم‌افزار این مهم محقق شود.
هر سال بهتر از پارسال
هر ساله ارائه آمارهایی از این دست حرف و حدیث‌های بسیاری را از سوی کارشناسان و تولیدکنندگان نرم افزار در کشور به وجود می‌آورد. بسیاری بر این باورند که ارائه این آمار بیشتر مربوط به نرم‌افزارهایی است که جنبه سرگرمی دارند. مانند دیوان اشعار و یا نرم‌افزارهای آموزشی و این درحالی است که این نوع از نرم افزارها بیشتر در رسته نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای یا تعاملی دسته‌بندی شده و تفاوت بسیاری با معنی اصلی نرم‌افزار دارد.
مهدی صارمی، قائم‌مقام مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره می‌گوید: امروزه نرم‌افزارها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. نرم افزارهای کاربردی، نرم‌افزارهای سیستمی، نرم افزارهای چندرسانه‌ای و نرم‌افزارهای تعاملی از جمله تقسیم‌بندی‌هایی هستند که امروزه در دنیای نرم‌افزارها به آن پرداخته می‌شود. وی در مورد ارائه آمار صادرات ۸۰ میلیون دلاری نرم‌افزار در سال گذشته می‌گوید: ارائه آمار دقیق صادرات نرم‌افزار بنا به دلایل متعددی مقدور نیست. البته شاید این مهم درست باشد که این میزان صادرات مربوط به نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای باشد اما باز هم به دلیل اینکه پخش و توزیع نرم‌افزار این روزها از طرق مختلف صورت می‌گیرد در نتیجه نمی‌توان به رقم دقیق صادرات اشاره کرد.
صارمی در ادامه به فروشگاه نرم‌افزارهای اپل اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به بررسی‌هایی که صورت گرفته هم‌اکنون چند برنامه فارسی در این فروشگاه به فروش می‌رسد که در ایران تولید شده اند اما بر بستر اینترنت به فروش می‌رسد. مانند این نمونه هم زیاد دیده می‌شود. اما به دلیل آنکه پدیدآورندگان این نرم‌افزارها تمایلی برای ثبت نرم افزار خود یا ارائه آمارهای فروش خود ندارند در نتیجه نمی‌توان به آمار دقیقی در بخش صادرات دست یافت.
قائم‌مقام مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: علاوه بر موارد فوق هستند شرکت‌هایی که در ایران به تولید نرم‌افزار می‌پردازند اما نرم‌افزار خود را با یک نام خارجی و در یک کشور دیگر به ثبت رسانده و اقدام به بازاریابی و فروش آن می‌کنند که مواردی از این دست هم می‌تواند جزو آمار صادرات ما قرار گیرد.
وی می‌افزاید: برآیند عوامل فوق به راحتی نشان می‌دهد که آمار صادرات نرم‌افزار ما حتی می‌تواند بالاتر از رقم اعلام شده ۸۰ میلیون دلار باشد.
افزایش صادرات با ایجاد فضای شفاف
پرویز رحمتی، رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و از فعالان با سابقه صنعت نرم‌افزار نیز در باره صادرات این حوزه می‌گوید: بحث صادرات خیلی مفصل است و همه در سطح دولت و بخش خصوصی مایلیم راهکارهایی را برای توسعه صادرات تعریف کنیم که واقعی و عملیاتی باشد، چرا که از سال ۷۷ تا کنون، روی شعار یک میلیارد دلار صادرات در حوزه نرم‌افزار کلید کردیم و متوقف شدیم و هیچ اتفاقی در این ارتباط نمی‌افتد و ارقامی که در این حوزه مطرح می‌شود، حداکثر ارقام دو رقمی به میلیون دلار است.
وی ادامه می‌دهد: علت این است که در اصل وقتی بحث صادرات مطرح می‌شود، دو نگاه در ارتباط با این موضوع وجود دارد یا اینکه نگاه براساس ایجاد ظرفیت‌هایی در داخل و برطرف کردن نیازهای داخلی قابلیت‌هایی ایجاد شود که زمینه صدور پیدا کنند یا اینکه بدون توجه به نیاز داخلی روی این مسیر حرکت شود که نگاه دوم در کشور‌هایی از جمله هندوستان و ایرلند و نگاه اول در کشوری از جمله برزیل اتفاق افتاد.
رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور می‌گوید: ما از ویژگی‌هایی برخوردار هستیم و باید یک حداقل‌هایی را در ارتباط با بازار داخلی خودمان داشته باشیم و به عنوان مثال در کشوری مثل افغانستان؛ این سازمان تلاش کرده از طریق ایجاد کنسرسیوم ظرفیت‌سازی برای حضور در بازارهای خارج داشته باشد. رحمتی می‌گوید: تصور من این است که باید سیاست‌های حمایتی مشخص در این ارتباط به وجود آید و فضای شفافی ایجاد شود که افراد با موفقیت بگویند ما به این میزان صادرات دست یافتیم، بدون ترس از بیمه، مالیات و شهرداری. رحمتی تاکید کرد: هرچند شرایط ما برای توسعه صادرات با شرایط سایر کشور‌هایی که مشمول فشارها نیستند، متفاوت است اما انتظار می‌رود برمبنای خرد جمعی راهکارهای مشخصی دنبال شود و در بازارهای منطقه که مزیتی از نظر حضور داریم بتوانیم حضورداشته باشیم.
کاوه ثروتی، از کارشناسان حوزه نرم‌افزار نیز در این باره به تحریم‌های اقتصادی اشاره می‌کند و می‌گوید: ما توان تولید نرم‌افزارهای کاربردی و سیستمی را داریم چرا که در حال حاضر چند شرکت ایرانی اقدام به تولید نرم‌افزارهایی به سفارش چند شرکت آلمانی و کانادایی کرده‌اند که با استقبال خوبی هم در این کشورها روبه‌رو بوده‌اند. اما مشکلات تحریم باعث شده شرکت‌های ایرانی تحت نام‌های خارجی و در یک کشور ثالث به عقد قراردادهای خود اقدام کنند.
باز هم تدوین سند
اما در حالی که به نظر می‌رسد سازمان نظام صنفی رایانه‌ای که با هدف حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزار شکل گرفته است باید به دنبال راهکاری جامع برای بخش صادرات نرم‌افزار کشور باشد، رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار از تهیه سند جامع صادرات نرم‌افزار تا پایان سال جاری خبر داد.
طلایی اظهار امیدواری می‌کند که با ارائه این سند جامع، آمار صادرات در این بخش افزایش یابد و این سند نقطه حمایتی برای حل مشکلات شرکت‌های صادر و تولیدکننده نرم‌افزار در کشور باشد. وی می‌گوید: تهیه و تدوین سند جامع صادرات نرم‌افزار با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان فناوری اطلاعات و وزارت صنایع و معادن صورت می‌گیرد و با تدوین سند جامع صادرات نرم‌افزار، صادرکنندگان نرم‌افزار در تمامی فرآیندهای تولید و توزیع تا صادرات محصول خود مورد حمایت قرار می‌گیرند.
طلایی با تاکید براینکه برای تدوین سند جامع صادرات نرم‌افزار، شورای خبرگی متشکل از اساتید و صاحبنظران و دست‌اندرکاران وزارتخانه‌های مرتبط ایجاد شده است، ادامه می‌دهد: مشکلات، راهکارها و موانع موجود بر سرراه تولید و صادرات نرم‌افزار، نحوه حمایت بانک‌ها از فعالان این حوزه، معضلات موجود در گمرکات و مشکلات مالیاتی و حتی قیمت‌گذاری محصولات نرم‌افزار برای تدوین این سند جامع، از سوی این شورا در دست بررسی قرار دارد.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار اظهار امیدواری کرد که با ارائه سند جامع صادرات نرم‌افزار آمار صادرات به طور قطع افزایش یابد و این سند نقطه حمایتی برای حل مشکلات شرکت‌های صادرکننده و تولیدکننده نرم‌افزار در کشور باشد.
سخن آخر
همه اینها در شرایطی اتفاق می‌افتد که بسیاری از فعالان صنعت نرم‌افزار ایران اعتقاد دارند که ارائه آمارهای میلیاردی از صادرات نرم‌افزار ایران رویاهایی محقق نشده است. برخی حتی از آمارسازی‌ها برای کسب جوایز صادراتی سخن به میان می‌آورند و برخی دیگر درخواست آمارهای دقیق صادرات هر محصول توسط هر شرکت را دارند. هرچه باشد نگاهی به روند تولید محصول شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری ایران و فعالان این صنعت در داخل کشور نشان می‌دهد که حداقل این صنعت از نظر پیشرفت به مرحله صادرات نرسیده هر چند ممکن است معدود نرم‌افزارهایی با کاربری خاص توسط شرکتی مورد تقاضا قرار گیرد.
ارسال نظر