م.ر.بهنام رئوف

«از شرکت X تماس می‌گیرم. خط تلفن شما از طریق رندوم‌های مخابرات در شرکت ما برنده یک کارت اینترنت شده است. سی هزار تومان ارزش کارت است که به شکل رایگان در اختیار شما قرار می‌گیرد که طی دو ماه شما می‌توانید از آن استفاده کنید». «مشترک گرامی، شما برنده ۵۰ ساعت اینترنت رایگان شده اید که با تماس از طریق شماره ****** ۹۰۹۲ و بدون نیاز به نام کاربری و رمز عبور می‌توانید از آن استفاده کنید».

«از شرکت X با شما تماس می‌گیریم. شماره تلفن شما طی یک مراسم قرعه‌کشی در شرکت ما برنده صد ساعت اینترنت رایگان شده است. شما می‌توانید علاوه بر استفاده از این کارت صد ساعته رایگان اینترنت تنها با پرداخت ده هزار تومان یک فلش مموری ۴ گیگا بایتی هم از ما خرید داشته باشید که به وسیله پیک برای شما ارسال می‌شود».

این پیام‌ها نمونه‌هایی از شیوه‌های تبلیغاتی است که این روزها بسیاری از شرکت‌ها از آن استفاده می‌کنند. اما متاسفانه نمونه‌های مربوط به خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات آن به نوعی کلاهبرداری تبدیل شده است که قربانی‌های آن بعد از گذشت دو ماه متوجه کلاهی که بر سر آنها رفته است، می‌شوند.

کلاهبرداری از نوع تلفنی

علی رسولی، یکی از خوانندگان گروه دیجیتال طی یک تماس تلفنی با بیان داستانی مشابه با پیام‌های فوق گفت: چندی پیش یک پیامک دریافت کردم مبنی بر اینکه بنده برنده یک ماه اینترنت رایگان شده‌ام که بدون نیاز به نام کاربری و رمز عبور و تنها با شماره‌گیری یک شماره ۱۰ رقمی که با پیش شماره ۹۰۹ آغاز می‌شد می‌توانستم به روش دایل آپ به اینترنت متصل شوم. وی ادامه داد: از آنجایی که آشنایی چندانی با این مسائل نداشتم از آن شماره استفاده کرده و همان‌طور که گفته شد به مدت یک ماه از اینترنت استفاده کردم. اما یک ماه بعد و درست در زمانی که قبض تلفن ثابت منزلم به دستم رسید متوجه یک مبلغ ۱۵ هزار تومانی در بخش اینترنت هوشمند شدم.

این خواننده در ادامه داستانش بیان کرد: زمانی که به مخابرات محل سکونت خود مراجعه و نسبت به این مساله معترض شدم این پاسخ را شنیدم که شما از شبکه اینترنت هوشمند استفاده کرده‌اید که هزینه هر ساعت استفاده از این شبکه ۳۰۰ تومان بوده و با توجه به مبلغ ۱۵ هزار تومانی که برای شما لحاظ شده است به نظر می‌رسد که شما طی دوره گذشته ۵۰ ساعت از این اینترنت استفاده کردید. وی افزود: آنجا بود که متوجه داستان شدم، اما وقتی پیامکی که به دستم رسیده بود را به مسوول باجه نشان دادم پاسخ داد که متاسفانه این نوعی جدید از کلاهبرداری است. شماره‌هایی که با پیش شماره ۹۰۹ آغاز می‌شود بدون شک از مشترک مبلغی را به عنوان شارژ دریافت می‌کند. شرکت‌های اینترنتی با چاپ کارت‌هایی می‌توانند برای سرویس‌های خود مشترک جذب کنند، اما بر اساس قوانین حتما باید به مشترک قبل از استفاده از سرویس هزینه استفاده از آن را گوشزد کنند.

اطلاع‌رسانی تنها راه مقابله

طی دو ماه گذشته تماس‌هایی از این دست با گروه دیجیتال گرفته شده است. در یک نمونه مشابه دیگر خواننده‌ای عنوان داشت: از طرف شرکتی با ما تماس گرفتند و اعلام کردند که خط تلفن ما برنده استفاده از ۵۰ ساعت اینترنت رایگان شده است. از ما آدرس خواستند تا کارت مربوط به مشخصات و نحوه استفاده را ارسال کنند. پس از ارائه آدرس و با گذشت پنج ساعت، نامه‌رسانی زنگ ما را به صدا درآورد و خواستار تحویل پاکت نامه‌ای شد که مشخصات مذکور در آن قرار داشت. بعد از مراجعه به نامه‌رسان و تشکر از او بابت زحمتش به ما گفت که ۱۰ هزار تومان هزینه پیک می‌شود. به او گفتم اما شرکت به ما گفته بود که رایگان است و او در جواب گفت بله خدمات شرکت رایگان است، اما پول حمل و نقل آن که رایگان نیست و شما باید ۱۰ هزار تومان هزینه پیک من را بدهید!

اینها تنها نمونه‌های بسیار ساده‌ای از شیوه‌هایی بود که متاسفانه امروزه و به روش تله مارکتینگ (بازاریابی تلفنی) به کلاهبرداری از شهروندان تهرانی پرداخته شده است. هر چند که تله مارکتینگ به عنوان روشی معمول و مرسوم در تمام دنیا استفاده می‌شود، اما ساختارهای ضعیف قانونی یا بوروکراسی پیچیده اداری در روند شکایت افراد از این روش‌ها و از سوی دیگر پایین بودن مبالغ کلاهبرداری باعث شده تا بسیاری از افرادی که از این شیوه متضرر شده‌اند، قید شکایت قانونی از شرکت اصلی را بزنند.

حجت‌ا... فرزین، مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات استان تهران در این باره می‌گوید: متاسفانه موارد مشابه بیشتری از آنچه شما عنوان کرده‌اید وجود دارد، اما به شکل کلی مخابرات در این بخش نمی‌تواند کاری انجام دهد؛ چرا که ما تنها بستر ارتباطی را فراهم می‌کنیم و این که افراد چه استفاده‌ای از آن بستر داشته باشند به ما مربوط نمی‌شود. این مقام مسوول در ادامه افزود: مردم باید مراقب اقدامات افراد و شرکت‌های سودجویی که از این روش‌ها برای کلاهبرداری استفاده می‌کنند باشند و در صورت داشتن شکایت به مراجع ذی‌صلاح مانند نیروی انتظامی یا قوه قضائیه مراجعه کنند.

وی ادامه داد، مخابرات پیش از این نیز اعلام کرده بود که هیچگونه همکاری با این شرکت‌ها نداشته و اگر از سوی این افراد عنوان شده که شماره شما از شرکت مخابرات به ما ارائه شده است شک نکنند که این تماس می‌تواند یک کلاهبرداری باشد.

سرهنگ مهرداد امیدی نیز چندی پیش و در گفت‌وگو با «ایسنا»، با اعلام افزایش کلاهبرداری به شیوه تلفنی در سطح کشور در سه ماه اخیر افزود: کلاهبرداران در این شیوه از طریق تلفن با برخی صاحبان مشاغل همچون رستوران‌دارها، آژانس‌ها و مراکزی که خدمات ارائه می‌دهند، تماس گرفته و به بهانه‌های مختلف خود را خریدار کالا و خدمات آنها معرفی می‌کنند.

وی گفت: این افراد برای جلب اعتماد طعمه‌ها، خود را از سازمان‌های دولتی معرفی کرده و پس از خریداری کالا یا خدمات با این ترفند که قصد پرداخت پول از طریق خودپردازهای بانک را دارند، طعمه‌هایشان را به سمت دستگاه‌های خودپرداز می‌کشاندند.

امیدی افزود: کلاهبرداران با دادن یک شماره حساب و راهنمایی طعمه عنوان می‌کردند که به بخش انتقال وجه دستگاه وارد شده و پس از واردکردن مبلغ موردنظر دکمه انتقال را فشار دهند تا پول به حساب آنها واریز شود، اما در حقیقت کلاهبرداران به این شیوه این پول را از حساب فروشنده به حساب دیگری منتقل می‌کردند.

معاون مبارزه با جعل و کلاهبرداری پلیس آگاهی ناجا با بیان اینکه در این شیوه معمولا افرادی که آشنایی زیادی با دستگاه خودپرداز بانک ندارند،‌ فریب کلاهبرداران را می‌خورند، افزود: متاسفانه این شیوه کلاهبرداری در شهرستان‌های مختلف در استان‌های خراسان جنوبی، یزد، اصفهان، استان مرکزی و... به وقوع پیوسته است. به گفته وی ، تاکنون بیش از یکصد مورد کلاهبرداری به پلیس گزارش شده است که ارزش ریالی این پرونده‌ها بین ۲۰۰ هزارتومان تا چند میلیون تومان است.

وی در تشریح پرونده‌های دیگر گفت: کلاهبرداران با تماس با آژانس‌ها و در اختیار گرفتن خودرو از مدیر آژانس، تلفن همراه راننده خودرو را نیز گرفته و با تماس با راننده، از وی درخواست کرده بودند تا در بین راه پس از خرید کالایی برای دریافت وجه به یک خودپرداز مراجعه کند و پس از آن مبلغ مورد نظر را از حساب راننده آژانس سرقت می‌کردند.

امیدی با بیان اینکه علت وقوع چنین جرائمی زودباوری مردم و ناآشنایی آنان با دستگاه خودپرداز بانک‌ها و به شکل کلی فناوری و تکنولوژی است، افزود: با توجه به اینکه تماس‌های تلفنی ممکن است از هر نقطه‌ای برقرار شود، از مردم خواهشمندیم در صورت مواجهه با چنین تماس‌هایی علاوه بر استفاده از دستگاه آی‌دی کالر، شماره‌های مورد نظر را چک کرده و از صحت موضوع اطمینان حاصل کنند.

شگردهای اینترنتی

اما به جز روش‌های فوق در بخش ارسال پیام‌های الکترونیکی نیز اتفاقات مشابهی رخ داده است. به عنوان مثال می‌توان به ارسال ایمیل‌ها فروش لوازم، اجناس یا حتی برخی از محصولات فرهنگی، هنری که عموما هم مجوز فعالیت نداشته یا با کیفیت‌های بسیار پایین و فاقد استانداردهای لازم ارائه می‌شود، اشاره کرد. در این بخش پلیس افتا به تازگی به کاربران اینترنت هشدار داد تا فریب این پیام‌های الکترونیکی را نخورند. یکی از شگردهای کلاهبرداری در دنیای مجازی فریب از طریق شرکت در قرعه‌کشی است که در این شیوه کلاهبرداران خودشان را در رابطه با برخی ارگان‌های مرتبط با سازمان ملل، حقوق بشر و ... معرفی کرده و اعلام می‌کنند که برای دریافت پول جایزه، باید جهت هزینه‌های بانک و انتقال، وجوهی پرداخت شود.

معاونت اجتماعی پلیس افتا در رابطه با کلاهبرداری با شگرد قرعه‌کشی اعلام کرد: در این شیوه افراد ایمیلی را دریافت می‌کنند که در آن ادعا شده است شما برنده یک قرعه‌کشی همچون لاتاری یا حتی قرعه‌کشی‌هایی که به صورت دوره‌ای از سوی مایکروسافت یا یاهو برگزار می‌شود شده‌اید. در این شگرد کلاهبرداران خودشان را در رابطه با برخی ارگان‌های مرتبط با سازمان ملل، حقوق بشر و... معرفی کرده و اعلام می‌کنند برای دریافت پول جایزه، باید برای هزینه‌های بانک و انتقال، وجوهی پرداخت شود اما هرگز جایزه‌ای برای فرستنده ارسال نخواهد شد.

یکی دیگر از شگردهای کلاهبرداری در فضای مجازی دریافت یک پیشنهاد کاری از کشورهای خارجی است مبنی بر اینکه می‌توانید تنها با چند ساعت کار در خانه هزاران دلار درآمد داشته باشید. در این شیوه به طور مثال عنوان می‌شود که شرکتی برای یک پروژه تحقیقاتی از شما مشارکت می‌خواهد و در قبال این کار دستمزد زیادی هم پرداخت می‌کند و حتی پیشنهادی مبنی بر ویزای رایگان کاری هم داده می‌شود.

این پیشنهادهای به ظاهر واقعی بسیار هم فریبنده هستند و در صورتی که آن را قبول کنید، آنان از شما درخواست اطلاعات حساب بانکی‌تان را می‌کنند و سپس کلاهبرداران از حساب شما برای ذخیره کردن پول‌هایی که از حساب‌های دیگر سرقت کرده‌اند، سوءاستفاده می‌کنند و شما را بدون اینکه بخواهید شریک جرم خود می‌کنند.