بودجه ۸۱ میلیارد دلاری ابرقدرت‌ها برای تولید تراشه
جیمی گودریچ، مشاور ارشد امور چین و فناوری استراتژیک در شرکت RAND می‌گوید: شکی نیست که ما در رقابت فناوری با چین، به خصوص در زمینه نیمه‌رساناها، از حد و مرز معمول عبور کرده‌ایم. هر دو طرف، این موضوع را به یکی از اهداف ملی استراتژیک اصلی خود تبدیل کرده‌اند.
آنچه در قالب نگرانی نسبت به پیشرفت سریع چین در بخش الکترونیک آغاز شد، در دوران پاندمی کرونا، به وحشت گسترده‌ای تبدیل شد، زیرا کمبود تراشه، اهمیت این قطعات کوچک را برای امنیت اقتصادی برجسته کرد. در حال حاضر، همه‌چیز، از احیای تولید فناوری آمریکا تا ادعای برتری در هوش مصنوعی و توازن صلح در تنگه تایوان، مطرح است.
هزینه‌های آمریکا و متحدانش برای تولید تراشه‌ها، به منزله چالش جدیدی برای سیاست صنعتی چندین دهه‌ای پکن است؛ البته چالشی که سال‌ها طول می‌کشد تا به ثمر بنشیند. سیل کمک‌های مالی، خطوط مقدم نبرد در جنگ تجاری آمریکا و چین، از جمله در مناطقی مانند ژاپن و خاورمیانه را دشوارتر کرده است. همچنین به اینتل که زمانی از نظر تولید تراشه، جایگاه برتر را در اختیار داشت، اما در سال‌های اخیر این برتری را به رقبایی مانند انویدیا و TSMC واگذار کرد، کمک می‌کند.
برنامه‌های سرمایه‌گذاری در آمریکا، به نقطه حساسی رسیده است. مقامات آمریکایی ماه گذشته، کمک‌های مالی به ارزش ۶.۱میلیارد دلار برای شرکت میکرون تکنولوژی که بزرگ‌ترین سازنده آمریکایی تراشه‌های حافظه رایانه است، رونمایی کردند. این جدیدترین کمک مالی چند میلیارد دلاری برای یک تاسیسات پیشرفته ساخت تراشه در آمریکا بود و تعهدات کمک مالی به شرکت‌هایی نظیر اینتل، TSMC و سامسونگ الکترونیکس را به ۳۳میلیارد دلار رساند.
این جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا بود که با امضای قانون «علم و تراشه‌ها ۲۰۲۲»، راه را برای اختصاص این منبع مالی گشود و در مجموع، قول ۳۹ میلیارد دلار کمک بلاعوض را برای شرکت‌های تولیدکننده تراشه داد که با وام‌ها و ضمانت‌هایی به ارزش ۷۵ میلیارد دلار اضافی به اضافه اعتبار مالیاتی تا سقف ۲۵ درصد، جذاب‌تر شد. این بیشترین تلاش او برای احیای تولید نیمه‌رساناهای داخلی - به ویژه تراشه‌های پیشرفته و ایجاد مشاغل جدید بود تا رای‌دهندگان را متقاعد کند شایسته انتخاب مجدد در انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر است. آمریکا در این سرمایهگذاریها، تنها به دنبال مقابله با چین نیست؛ آن هم چینی که در فناوری نیمه‌رسانای پیشرفته، هنوز چند نسل از کشورهای دیگر عقب است. آمریکایی‌ها همچنین قصد دارند چند دهه شکاف در مشوق‌های دولتی تایوان و کره‌جنوبی که این کشورها را به مراکز صنعت تراشه تبدیل کرده است، پر کنند.
این دست و دلبازی‌ها، به رقابت بین آمریکا و متحدانش در اروپا و آسیا دامن می‌زند که بخشی از تقاضای رو به رشد برای قطعاتی را دنبال می‌کنند که به پیشرفت‌های هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی کمک می‌کنند.
جینا ریموندو، وزیر بازرگانی آمریکا که مسوولیت امور نیمه‌رسانای دولت را بر عهده دارد، ماه گذشته در کنفرانسی در واشنگتن گفت: فناوری به سرعت در حال حرکت است. دشمنان و رقبای ما، آهسته پیش نمی‌روند. آنها سریع حرکت می‌کنند، بنابراین ما هم باید سریع حرکت کنیم.
برنامه‌های سرمایه‌گذاری اروپا؛ قابل توجه اما ناکافی
آن سوی اقیانوس آتلانتیک، اتحادیه اروپا طرح ۴۶.۳ میلیارد دلاری خود را برای توسعه ظرفیت تولید محلی دارد. کمیسیون اروپا برآورد کرده است که سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی در این بخش، بیش از ۱۰۸ میلیارد دلار خواهد بود که عمدتا برای حمایت از پایگاه‌های تولیدی بزرگ است.
دو پروژه بزرگ اروپا، در آلمان هستند: یکی، کارخانه اینتل به ارزش حدود ۳۶ میلیارد دلار و نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار یارانه است که در ماگدبورگ برنامه‌ریزی شده است و دیگری، سرمایه‌گذاری مشترک TSMC به ارزش تقریبا ۱۱ میلیارد دلار است که نیمی از آن تحت پوشش بودجه دولتی قرار می‌گیرد. با این حال، کمیسیون اروپا هنوز تایید نهایی برای کمک‌های دولتی را به هیچ کدام نداده است و کارشناسان هشدار می‌دهند که سرمایه‌گذاری‌های این بلوک برای تحقق هدف تولید ۲۰ درصد از نیمه‌رساناهای جهان تا سال ۲۰۳۰، کافی نخواهد بود.
سایر کشورهای اروپایی برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ یا جذب شرکت‌ها با مشکل مواجه شده‌اند. اسپانیا در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که نزدیک به ۱۳ میلیارد دلار به بخش نیمه‌رساناها اختصاص خواهد داد، اما به دلیل فقدان اکوسیستم نیمه‌رسانا در این کشور، فقط مبالغ اندکی را به چند شرکت اختصاص داده است.
هند و عربستان وارد بازی شدند
اقتصادهای نوظهور هم به دنبال ورود به بازی تراشه‌ها هستند. هند در فوریه، سرمایه‌گذاری‌های یک صندوق دولتی ۱۰ میلیارد دلاری، از جمله پیشنهاد گروه تاتا برای ساخت نخستین تاسیسات بزرگ تولید تراشه در کشور را تصویب کرد. در عربستان سعودی، صندوق سرمایه‌گذاری دولتی، در راستای تنوع بخشیدن به اقتصاد وابسته به سوخت فسیلی این کشور، امسال درصدد انجام یک سرمایه‌گذاری قابل توجه نامشخص برای ورود به بخش نیمه‌رساناها است.
در ژاپن، وزارت بازرگانی از ژوئن سال ۲۰۲۱ به این طرف، حدود ۲۵.۳ میلیارد دلار برای کمپین تراشه‌های خود تامین کرده است. از این مبلغ، ۱۶.۷ میلیارد دلار برای پروژه‌هایی از جمله دو کارخانه TSMC در کوماموتو و هوکایدو، اختصاص یافته است. شرکت راپیدوس قصد دارد در سال ۲۰۲۷، تراشه‌های لاجیک ۲ نانومتری را به صورت انبوه تولید کند. فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن با هدف سه برابر کردن فروش تراشه‌های تولید داخل به ۹۶.۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰، مجموعا ۶۴.۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شامل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را هدف‌گذاری کرده است.
برخلاف واشنگتن و توکیو، سئول از تامین مالی مستقیم و اختصاص یارانه اجتناب کرده و ترجیح داده است نقش هدایت‌کننده را برای صنعت پر پول خود ایفا کند. دولت کره‌جنوبی در بخش نیمه‌رساناها، نقش حمایتی را در حدود ۲۴۶ میلیارد دلار هزینه ایفا می‌کند که بخشی از یک دید گسترده‌تر برای فناوری داخلی از خودروهای برقی گرفته تا روباتیک است. این اقدامات با برنامه ۷.۳ میلیارد دلاری برای تراشه‌ها حمایت خواهد شد که وزارت دارایی کره جنوبی یکشنبه هفته جاری اعلام کرد به زودی رونمایی خواهد شد.
اما خطر بالقوه که بر افزایش حمایت دولتی در سراسر جهان سایه افکنده، اشباع تولید تراشه‌ها است. بر اساس گزارش بلومبرگ، سارا روسو، تحلیلگر برنشتاین، می‌گوید: همه این سرمایهگذاریها در تولید که با سرمایه‌گذاری دولتی و نه سرمایه‌گذاری مبتنی بر بازار انجام می‌شود، در نهایت می‌تواند منجر به وضعیتی شود که در آن ظرفیت بیشتری نسبت به نیاز داریم. با این حال، این خطر با مدت زمانی که طول می‌کشد تا ظرفیت جدید برنامه‌ریزی شده راه‌اندازی شود، کاهش می‌یابد.
