در نمایشگاه صنعت پست، تجارت الکترونیک، لجستیک هوشمند و صنایع وابسته مطرح شد
رونق تجارت الکترونیک در گرو تقویت خدمات لجستیکی نوین
یکی از مدیران شرکت پست: اکنون تا ۲۰درصد از هزینه هر خرید آنلاین، صرف خدمات لجستیکی آن بسته می‌شود
با این‌‌‌همه حضور این جمع در قالب چنین رویدادی یک پیام مهم داشت و آن تاکید بر اهمیت روزافزون لجستیک در صنعت تجارت الکترونیک و ضرورت وارد کردن فناوری‌‌‌های نوین برای بهبود بهره‌‌‌وری این حوزه بود؛ زیرا طبق آماری که از سوی معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست اعلام شد، اکنون و در بهترین حالت، ۱۲ تا ۲۰درصد هزینه‌‌‌ای که کاربر در هر خرید آنلاین می‌‌‌پردازد، صرف خدمات لجستیک می‌شود و این عدد در مقایسه با آمارهای جهانی بسیار بالاست؛ در نتیجه ضروری است بازیگران این حوزه در کنار هم تلاش کنند تا بستری برای تسریع تحویل مرسولات و در عین حال کاهش هزینه‌‌‌های تحمیل‌شده به مشتری نهایی فراهم شود.
پست در مسیر دیجیتالی شدن
در طول چهار روز برگزاری این نمایشگاه، برخی وزرا و نمایندگان مجلس نیز از نمایشگاه بازدید کرده و با بعضی از کسبوکارهای حاضر، به بحث و گفت‌وگو پرداختند. دلایل حضور هر شرکت، به تناسب جایگاهی که در اکوسیستم دیجیتال کشور دارد، متفاوت بود؛ برخی مانند شرکت ملی پست و دیجی‌‌‌کالا، با حضور خود تلاش کرده بودند تا مخاطبان را در جریان تحولات ایجادشده در بخش لجستیک خود و سرویس‌‌‌های تازه‌‌‌‌‌‌شان قرار دهند و برخی دیگر مانند استارتآپهای کوچک، در تلاش بودند تا با معرفی ایده و ارزش‌‌‌های خود، نظر سرمایه‌گذاران را به خود جلب کنند.
در همین راستا محمود لیایی، مدیرعامل شرکت ملی پست در حاشیه نمایشگاه صنعت پست، تجارت الکترونیک، لجستیک هوشمند و صنایع وابسته، ضمن توضیحاتی پیرامون تغییرات کلانی که در مدل سرویس‌‌‌دهی این شرکت طی سالیان اخیر ایجاد شده برنامه‌‌‌هایی را که برای پاسخ به نیاز روز کاربران دارند، ارائه کرد. وی با اشاره به اینکه ترافیک مرسوله‌‌‌های پستی در سال گذشته چیزی حدود ۳۰۰میلیون مرسوله بوده، گفت: «اکنون به واسطه تغییر ذائقه مردم و رشد صنعت تجارت الکترونیک، بخش زیادی از مرسوله‌‌‌های این شرکت به خریدهای آنلاین اختصاص پیدا کرده است.» معاون وزیر ارتباطات در ادامه تاکید کرد: «باجه‌‌‌های پستی ما باید به سمتی بروند که برای قبول کالاهای بالای دو کیلوگرم، مناسب‌‌‌سازی شوند و سیستم هوشمند سورتینگ ما بتواند کالاها را با سرعت بیشتری تجزیه کند. رویکرد ما حرکت به سمت پست هوشمند جهانی است.»
حمید محمدی، مدیرعامل «دیجی‌‌‌کالا» نیز که یکی دیگر از سخنرانان مراسم افتتاحیه نمایشگاه بود، بخشی از صحبت‌های خود را به تحلیل آنچه شرکت پست از گذشته تا امروز تجربه کرده اختصاص داد و اظهار کرد: با وجود قدمت بالای صنعت پست و لجستیک در ایران، این صنعت آنچنان که باید، همپای توسعه تجارت الکترونیک رشد نکرده است. محمدی با اشاره به اینکه حالا دیگر به واسطه رشد کسبوکارهای آنلاین و تجارت الکترونیک، صدها میلیون بسته در کشور جابه‌‌‌جا می‌شود،تاکید کرد: «اکنون کشور بیش از هر زمان دیگری به خدمات لجستیکی نوین نیاز دارد.» این فعال اکوسیستم استارت‌آپی تاکید کرد که «اتکای تجارت الکترونیک به لجستیک از سه منظر قابل ارزیابی است.» وی در تشریح این دیدگاه گفت: «منظر اول استفاده از فناوری در بهره‌‌‌وری در مقیاس‌‌‌پذیری و کاهش هزینه است. ترندهای زیادی در این زمینه مطرح است که هوش مصنوعی یکی از آنهاست و ما در حال برنامه‌‌‌ریزی روی آن هستیم.» محمدی تاکید کرد: «با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان به مقوله‌‌‌های جدیدی مانند لجستیک هوشمند و سریع‌‌‌تر رسید. پیگیری دقیق زمان تحویل سفارش‌ها باید با کمک فناوری صورت پذیرد.» مدیرعامل دیجی‌‌‌کالا در ادامه افزود: «منظر دوم تنوع دادن به خدمات پستی است. در بخش تجارت الکترونیک و مصرف‌کنندگان خدمات پستی تنوع بیشتری حس می‌شود.
خدماتی مثل تحویل سریع زیر ۳۰ دقیقه یا Drop Shipping یا مراکز Pickup point و لاکرهای هوشمند که به خدمات پستی در دنیا اضافه شده است، در ایران باید بیشتر به آن رسیدگی کرد.» محمدی معتقد است که یکپارچه‌‌‌سازی شبکه‌‌‌های لجستیکی، می‌تواند بهینگی سرویس‌‌‌دهی در این حوزه را افزایش دهد. وی در این‌باره تصریح کرد: «ضرورت اتصال شبکه‌‌‌های لجستیک و سرویس‌‌‌های لجستیکی به یکدیگر بسیار مهم است. ما در کشور سرویس‌‌‌های مختلفی در این زمینه داریم؛ از دولتی و بخش خصوصی گرفته تا بسیاری از شرکت‌های استارت‌آپی که به صورت خاص در این حوزه فعالیت می‌کنند. اتصال اینها به یکدیگر می‌تواند ارزش در صنعت لجستیک را چند برابر کند.»
محمد احمدی، معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست هم در گفت‌وگویی با «کارنگ» به تحلیل دستاوردهایی پرداخت که برگزاری چنین نمایشگاهی می‌تواند داشته باشد. وی گفت: این نمایشگاه از این جهت که می‌تواند آغازی برای شکل‌‌‌گیری واقعی صنعت پست باشد، از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌تواند فضایی باشد تا فعالان این حوزه از شرکت‌های شناسنامه‌‌‌دار تا کسبوکارهای اصطلاحا زیرپله‌‌‌‌‌‌ای دور هم جمع شوند و این صنعت را قوام دهند. احمدی تاکید کرد: «معمولا در فضای عمومی از شرکت پست به‌‌‌عنوان یک شرکت انحصاری نام برده می‌شود؛ اما این‌‌‌گونه نیست.» وی تشریح کرد: «در خوش‌بینانه‌‌‌ترین حالت در برآوردهای غیررسمی، کل بازار حملونقل و توزیع را چیزی حدود ۱۵۰ همت برآورد می‌کنند.
از این مقدار نزدیک به حداقل ۷۰ تا ۸۰ همت آن به آن بخشی برمی‌‌‌گردد که ما به‌‌‌عنوان مرسوله پستی می‌‌‌شناسیم. کل بودجه شرکت پست با همه حکایت‌‌‌هایی که دارد، تقریبا چهار همت است. یعنی ما در خوش‌بینانه‌‌‌ترین حالت تنها پنج‌درصد از کل ارزش بازار هستیم. سهم سایر فعالان شناسنامه‌‌‌دار که در این نمایشگاه حضور دارند هم شاید روی هم رفته به اندازه شرکت پست باشد. برای مثال در حال حاضر ترمینال‌‌‌ها و برخی زیرمجموعه‌‌‌های شهرداری هم در این حوزه کار می‌کنند، اما در واقع کاری که توسط آنها انجام می‌شود، کار پستی نیست، بلکه کار چندلایه‌‌‌ای است که هزینه‌‌‌ها را بالا می‌‌‌برد.» معاون فنی و بازرگانی شرکت ملی پست با جمع‌‌‌بندی این اظهارات گفت: «امید داریم افرادی که در این صنعت به‌‌‌صورت جسته‌‌‌گریخته در گوشه‌‌‌های مختلف کار می‌کنند نیز گرد هم آیند تا فعالان این عرصه یکدیگر را بشناسند؛ با همدیگر ارتباط بگیرند و خدماتشان را با هم به اشتراک بگذارند تا از موازی‌‌‌کاری‌‌‌ها جلوگیری شود و با بهینه‌‌‌سازی شبکه، هزینه‌‌‌ها کاهش یابد.»
پوست‌‌‌اندازی بازوی لجستیکی «دیجی‌‌‌کالا»
عمده کسبوکارهای فعال در حوزه تجارت الکترونیک، امور لجستیکی خود را با بهره‌‌‌گیری از خدمات شرکت‌هایی مانند پست جمهوری اسلامی ایران یا تیپاکس انجام می‌دهند. با این حال حجم بسته‌‌‌های ارسالی برخی کسب‌و‌کارها مانند دیجی‌‌‌کالا به اندازه‌‌‌ای است که در درون این شرکت، یک بخش لجستیکی مجزا تعریف شده است. شکل‌‌‌گیری «دیجیاکسپرس» در دل دیجی‌‌‌کالا، پاسخی به این نیاز بود؛ اما مدتی است که مدیران این شرکت تصمیم گرفته‌‌‌اند برای پاسخگویی بهتر به نیازهای کاربران، فعالیت این بازوی لجستیک را در قالب مجموعه‌‌‌ای مستقل دنبال کنند. فعالیت مستقل «دیجیاکسپرس» که گام‌‌‌های ابتدایی آن در سال ۹۹ آغاز شد و حالا جدی‌‌‌تر از هر زمان دیگری شده است، این امکان را ایجاد کرده تا سرویس‌‌‌های لجستیکی جدیدی تعریف شود و در اختیار کاربران این بازارگاه بزرگ قرار بگیرد.
به نظر میرسد «دیجیاکسپرس» در نخستین تلاش‌‌‌های خود برای تعریف سرویس‌‌‌های لجستیکی جدید، تلاش کرده تا به دو دغدغه اصلی کاربران بپردازد؛ یکی تحویل سریع‌‌‌تر بسته و دیگری تحویل آن در زمانی که کاربر در محل مقرر حاضر نیست. پیش از این با تعریف سرویس‌‌‌های گنجه و دیجی‌‌‌پلاس، تا حدی به این نیاز پاسخ داده شده بود، اما حالا قرار است با تعریف سرویس‌‌‌های جدید، این امکان در اختیار گروه بزرگ‌تری از کاربران قرار بگیرد. علیشاد اعتضادی، مدیرعامل «دیجیاکسپرس» در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تشریح برنامه این شرکت در مدت پیش رو پرداخته و می‌‌‌گوید: پیش از این بخش عمده سفارش‌ها، در قالب سرویس تحویل زمان‌بندی‌شده (schaduled) و ظرف چند روز به دست کاربران می‌‌‌رسید. با این حال اکنون تعداد خدمات لجستیکی قابل ارائه در دیجیاکسپرس به چهار سرویس رسیده تا پاسخ بهتر و دقیق‌‌‌تری به نیاز مشتریان داده شود. وی در تشریح سرویس‌‌‌های تعریف‌شده می‌‌‌افزاید: سرویس هات دلیوری را می‌توان دومین سرویس لجستیکی دیجی‌‌‌کالا دانست که مدتی است کاربران آن را در قالب تحویل خریدهای «دیجی‌‌‌کالا جت» تجربه کرده‌‌‌اند و هدف رساندن سریع خریدهای سوپرمارکتی (زیر ۴۵ دقیقه) به دست کاربران است. مدیرعامل دیجیاکسپرس با بیان اینکه مدت کوتاهی است که دو سرویس جدید «تحویل فوری» و «پودو» نیز در اختیار گروهی از مخاطبان قرار گرفته است، می‌‌‌گوید: «پیش از این فقط کاربران دارای اشتراک دیجی‌‌‌پلاس می‌توانستند خرید خود را در همان روز سفارش دریافت کنند؛ با این حال اکنون تلاش کرده‌‌‌ایم با تعریف سرویس تحویل فوری، این امکان را در اختیار کاربران دیگر نیز قرار دهیم.»
اعتضادی در تشریح این سرویس می‌‌‌گوید: «این سرویس که هزینه آن نسبت به سرویس زمان‌بندی‌شده اندکی بالاتر است، پاسخی به نیاز کاربرانی است که برای دریافت یک کالای مشخص، عجله دارند یا نسبت به هزینه ارسال حساسیت قیمتی ندارند. به این ترتیب می‌توانند با انتخاب بازه‌‌‌های زمانی یک ساعته، سفارش خود را در همان روز سفارش تحویل بگیرند.» وی در تشریح سرویس «پودو» نیز می‌‌‌گوید: «پودو را می‌توان نسخه در دسترس‌‌‌تری از سرویس گنجه دانست. پیش از این در قالب سرویس گنجه، بسته‌‌‌ها در قفسه‌‌‌های مخصوصی که در برخی مکان‌‌‌های از پیش تعریف‌شده مانند پاساژها، میادین اصلی و ایستگاه‌‌‌‌‌‌های مترو تعبیه شده بودند، گذاشته می‌‌‌شدند و کاربر در زمان مناسبی می‌توانست به آنجا مراجعه کند و بسته خود را بردارد. حالا در طرح پودو تلاش کرده‌‌‌ایم این مکان‌‌‌ها را در نقاط نزدیک‌‌‌تری به کاربران تعریف کنیم؛ مثلا نقاطی که در سرویس پودو مشخص شده‌‌‌اند ممکن است یک فروشگاه محلی، یک آرایشگاه یا هر نقطه شناخته‌شده دیگری در محله باشد که برای به عهده گرفتن این وظیفه اعلام آمادگی کرده است.» اعتضادی تاکید می‌کند: «با این کار دیگر کاربر مجبور نیست در زمان تحویل بسته حتما در محل حاضر باشد و می‌تواند ظرف مدت تعریف‌شده به این نقاط مراجعه و بسته خود را تحویل بگیرد.»
با تمام اینها، طبق اظهارات مدیران این شرکت، فعالیت «دیجی اکسپرس» در زمان پیش‌رو محدود به تامین خدمات لجستیکی موردنیاز دیجی‌‌‌کالا نخواهد بود و این شرکت قصد دارد در قالب رویکرد تازه‌‌‌ای که اتخاذ کرده، سرویس‌‌‌دهی به شرکت‌های دیگری را که در زمینه تجارت الکترونیکی فعالیت می‌کنند نیز آغاز کند. اعتضادی در این مورد تصریح می‌کند: «این شرکت در تلاش است با بهکارگیری فناوری‌‌‌ها و الگوریتم‌‌‌های جدید، بهینگی زنجیره حمل و تحویل بسته‌‌‌ها را افزایش داده و در کنار کاهش مدت زمان ارسال، به کاهش آلودگی‌‌‌های زیست محیطی نیز کمک کند.»
عزم «دیجیاکسپرس» برای گسترش سرویس‌‌‌دهی خود در حالی است که برخی کاربران از بروز مشکلاتی که در تحویل خریدهایشان رخ می‌دهد، گلایه‌‌‌مندند. اعتضادی در پاسخ به اینکه رویکرد «دیجیاکسپرس» در قبال این نارضایتی‌‌‌ها چیست، به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: «اکنون تعداد بسته‌‌‌هایی که روزانه به دست کاربران دیجی‌‌‌کالا میرسد حدود ۸۰هزار بسته است. طبق نظرسنجی‌‌‌هایی که انجام شده، حدود ۹۵درصد بسته‌‌‌ها طبق زمان و شرایط وعده داده شده، به دست کاربر میرسد. با این حال همان نارضایتی ۵ درصدی به معنی داشتن روزانه چهار‌هزار مشتری ناراضی است که باید به این مورد رسیدگی شود.» وی با بیان اینکه بخشی از این نارضایتی و تاخیر ایجادشده عموما به مدل فعالیت بازارگاهی دیجی‌‌‌کالا برمی‌‌‌گردد، می‌‌‌گوید: «بسیاری مواقع فروشنده در تامین محصول در زمان تعریف‌شده خلف‌وعده می‌کند و این باعث می‌شود اختلالاتی در زمان و چگونگی رسیدن بسته به دست مخاطب ایجاد شود. اگرچه عموما تلاش می‌‌‌کنیم با ایجاد تغییراتی در زنجیره تامین خود، تاخیر فروشنده را پوشش دهیم، اما گاهی این مورد شدنی نیست؛ با این حال امیدواریم تعریف سرویس‌‌‌های جدید و بهکارگیری فناوری‌‌‌های نوین بتواند بخشی از این نارضایتی‌‌‌ها را کاهش دهد.»
کوچک و بزرگ در کنار هم
شاید گرد هم آوردن شرکت‌های بزرگ و کوچکی که هر یک به نوع خود در پیشرفت صنعت لجستیک کشور نقش دارند، یکی از مهم‌ترین مزیت‌‌‌های برگزاری این نمایشگاه بود. اگرچه اظهارات مدیران شرکت‌هایی مانند پست و دیجی‌‌‌کالا، بازتاب گسترده‌‌‌ای در رسانه‌‌‌ها داشت، اما نباید از حضور شرکت‌های استارت‌آپی که با ایده‌‌‌هایی خلاق قدم به این میدان گذاشتند صرف‌‌‌نظر کرد.
«پادرو» یکی از همین شرکت‌هایی است که از زمان اوج‌‌‌گیری اقبال کاربران به خریدهای اینترنتی، توانسته است جایگاه نسبتا خوبی در این بازار برای خود دست و پا کند. این استارت‌آپ که با هدف ارائه خدمات لجستیکی به فروشگاه‌‌‌های اینستاگرامی کار خود را آغاز کرد، حالا به الگویی برای شرکت‌های بزرگ تبدیل شده است و هریک به نوعی در تلاشند تا مسیر مشابهی را در پیش بگیرند.
هدیه تمسکی، مدیر کسب و کار «پادروپین» از تجربه حضورشان در این نمایشگاه به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: یکی از بخش‌‌‌های مهم پادرو، خدمات حوزه لجستیک و ارسال مرسولات است و از آنجا که یکی از خدمات ضروری و مهم برای فروش آنلاین و غیرحضوری، خدمات ارسال است، از فرصت‌‌‌های مختلف که بتوانیم خدمات خودمان را به بازار هدفمان معرفی کنیم، استقبال می‌‌‌کنیم. به همین منظور به دعوت مرکز نوآوری پست، در پاویون این مرکز حضور پیدا کردیم. وی هدف پادرو از حضور در این نمایشگاه را در دو محور تشریح کرده و می‌‌‌گوید: هدف اول ما ارتباط با کسب و کارهای مختلفی است که به دنبال ارسال مرسولات خود هستند و پادرو می‌تواند به آنها به عنوان یک درگاه خدمات موردنیازشان را معرفی کند. دلیل دومی که باعث شد حضور در این نمایشگاه را فرصت مناسبی بدانیم آن بود که بتوانیم با شرکت‌های پستی و لجستیکی که می‌توانند از پادرو برای ارائه خدمات خود به بازار هدفشان استفاده کنند، ارتباط برقرار کنیم. تمسکی تاکید می‌کند «البته امسال پادرو در این نمایشگاه محصول مدیریت ناوگان را نیز به شرکت‌های پستی و مجموعه‌‌‌های مختلفی که ناوگان حملونقل دارند، معرفی کرد.»
مدیر کسب و کار «پادروپین» با استقبال از برگزاری چنین رویدادهایی می‌‌‌گوید: «اگرچه امسال برای اولین بار این نمایشگاه توسط شرکت ملی پست برگزار شد، اما این رویداد می‌تواند به‌‌‌صورت سالانه و با حضور پررنگ‌‌‌تر بخش خصوصی برگزار شود. با توجه به تاثیر این صنعت در همه بخش‌‌‌های صنایع کوچک و بزرگِ سنتی یا مدرن، چنین نمایشگاهی می‌تواند جایگاه خود را به عنوان یکی از ۱۰ نمایشگاه مهم سالانه تثبیت کند.» وی تصریح می‌کند: «از سوی دیگر، نمایشگاه‌‌‌های دوره‌‌‌ای مربوط به حوزه پست و لجستیک یکی از نمایشگاه‌‌‌های مهم و پرطرفدار به‌‌‌ویژه برای نسل جدید کسب و کارها در همه دنیاست. برگزاری چنین نمایشگاهی در ایران هم می‌تواند به تدریج به عنوان یکی از رویدادهای مهم در این حوزه مطرح شود. در صورتی که چنین گردهمایی‌‌‌هایی با استقبال مناسب بازار هدف مواجه شوند، این فرصت را به شرکت‌های نوآوری مانند پادرو ایجاد می‌کنند تا بتوانند محصولات خود را به‌‌‌صورت مستقیم به بازار مخاطبانشان معرفی کنند.»
طبق اعلام برگزارکنندگان، حدود ۵۰شرکت دانش‌‌‌بنیان در این نمایشگاه حضور داشتند. مدیرعامل پست پیش از برگزاری این نمایشگاه وعده داده بود که این شرکت مایل به همکاری با شرکت‌ها و استارتآپهای فعال در این زمینه است و از طرح‌های آنان استقبال و حمایت می‌کند. طبق اعلام لیایی، اجرایی شدن طرح‌‌‌هایی که مورد حمایت این شرکت قرار می‌‌‌گیرند، بسته به نوع پروژه‌ها و وجود زیرساخت‌های موردنیاز آنها، بین ۶ تا ۹ ماه زمان می‌‌‌برد. به گفته معاون وزیر ارتباطات، کارگروه ویژه‌‌‌ای برای استفاده از ظرفیت‌‌‌های استارت‌آپی در شرکت ملی پست تشکیل شده است و این شرکت تلاش می‌کند با استفاده از ابزار‌‌‌های قانونی، فرآیند‌‌‌های اداری لازم برای تسهیل فعالیت استارت‌آپ‌‌‌ها و شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان را پیش ببرد. قرار است حضور در این نمایشگاه، مقدمه‌‌‌ای برای شناخته شدن ایده‌‌‌های استارت‌آپی، زمینه‌‌‌سازی برای بهکارگیری این ایده‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌های در ناوگان پستی کشور و شکل‌‌‌گیری هماهنگی بیشتر میان بازیگران لجستیکی کشور برای به اشتراک‌‌‌گذاری ظرفیت‌‌‌های موجود باشد.
