وزیر ارتباطات نسبت ترافیک کشور در پیام‌رسان‌های بومی به خارجی را ۶۰ به۴۰ اعلام کرد
اعتماد مردم؛ پاشنه‌آشیل پلتفرم‌های داخلی
کلاد فلر: حدود ۹۰ درصد کاربران ايراني با VPN به اينترنت وصل ميشوند
زارع‌پور درحالی از اعتماد و استقبال قابل‌توجه کاربران از پلتفرم‌های بومی گفت که آمارهای ارائه شده از میزان مصرف VPN و داده‌های شرکت‌های بزرگی مانند کلادفلر نشان می‌دهد ایرانیان هنوز به استفاده از شبکه‌های اجتماعی خارجی وفادارند و برای دسترسی به اینترنت بین‌الملل تلاش فراوان می‌کنند. کاربران در سال‌های اخیر به طرق مختلف نارضایتی خود را از سیاست کوچ اجباری به شبکه‌های اجتماعی داخلی مطرح کرده و از نبود «آزادی بیان» و تردید در «حفظ حریم خصوصی» به عنوان دو مورد از جدی‌ترین چالش‌های خود برای پیوستن به این پلتفرم‌ها یاد کرده‌اند. حذف مکرر برخی داده‌های کاربران از چت‌های فردی و گروهی آنها در برخی پیام‌رسان‌های داخلی و حتی مسدود شدن کانال اطلاع‌رسانی یکی از فعالان اصولگرا به اتهام نشر محتوای نامناسب، مهر تاییدی بر این دغدغه کاربران است و اظهارات وزیر مبنی بر اعتماد مردم به پلتفرم‌های داخلی را زیر سوال می‌برد.
آمارهای متناقض از پیشرفت شبکه‌ملی اطلاعات
سال‌هاست که توسعه شبکه ملی اطلاعات در دستور کار سیاستگذاران و دولت‌ها قرار دارد و تاکید بر اتمام هرچه زودتر این شبکه، بارها وزرای ارتباطات را به خانه ملت کشانده است. اما آنچه در رفت‌وآمد این وزرا به مجلس بیش از همه جلب‌توجه می‌کند، ناهمخوانی در اعدادی است که از میزان پیشرفت این شبکه مطرح می‌شود و گویا محدود به یک دولت هم نیست. تردید در عدد ۷۰ درصدی اعلام شده برای پیشرفت شبکه ملی اطلاعات در دولت قبل، بارها موجب انتقاد از آذری‌جهرمی شد و حتی زارع‌پور نیز روز گذشته در صحبت‌های خود به آن اشاره و وی را بابت اعلام یک عدد ناصحیح درباره پیشرفت این پروژه ملامت کرد. با این‌حال مقایسه اظهارات خود زارع‌پور با سخنگوی دولت نشان می‌دهد که گویا این ناهماهنگی‌ها همچنان ادامه دارد و کسی نمی‌داند پیشرفت واقعی این شبکه -که از آن به عنوان کلیدی برای حل تمامی مشکلات ارتباطی کشور یاد می‌شود- چقدر است.
هفته گذشته و زمانی که علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت در جمع دانشجویان حاضر شد، بر تدبیر دولت برای کوچ مردم به پیام‌رسان‌های داخلی از طریق فیلتر کردن رقبای خارجی تاکید کرد. وی در ادامه صحبت‌های خود افزود که پیشرفت شبکه ملی اطلاعات در دولت قبل تنها ۱۰ درصد بوده و دولت فعلی با تلاش بسیار طی یک سال اخیر این شبکه را ۳۰ درصد دیگر پیشرفت داده و در مجموع به ۴۰ درصد رسانده است. این درحالی است که زارع‌پور پشت تریبون مجلس و در پاسخ به سوال نمایندگان درباره آنچه این وزارتخانه برای پیشبرد این پروژه انجام داده، اظهار کرد که «امروز با افتخار اعلام می‌کنیم با تلاش شبانه‌روزی وزارت ارتباطات میزان تحقق شبکه ملی اطلاعات بیش از ۵۹ درصد پیشرفت داشته است.» وی تصریح کرد یکی از عللی که باعث شده بود پیشرفت واقعی این پروژه مشخص نباشد، نبود شاخص مشخص برای سنجش بود و افزود: «وزیر قبلی مدعی بود که این شبکه ۷۰ درصد پیشرفت داشته اما مرکز ملی فضای مجازی پیشرفت آن را ۳۰ درصد اعلام می‌کرد؛ ما در وهله اول سعی کردیم به یک ادبیات مشترک برسیم و بیش از ۱۰۰ شاخص تعریف کردیم تا میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات را به شکل کمی اعلام کنیم.» با این حال اکنون مشخص نیست که علت تعارض در عدد اعلامی از سوی خود زارع‌پور و بهادری‌جهرمی که هر دو از اعضای کابینه یک دولت هستند، چیست؛ زیرا یکی، هفته گذشته پیشرفت این شبکه را ۴۰ درصد اعلام کرد و حالا زارع‌پور مدعی پیشرفت ۵۹ درصدی است!
اختلاف‌نظر بر سر کوچ اجباری به پلتفرم بومی
ایجاد پلتفرم‌های داخلی که انواع خدمات دیجیتال را بر بستر شبکه ملی اطلاعات ارائه کنند، همواره یکی از دغدغه‌های جدی سیاستگذاران بوده است؛ به‌طوری که حتی محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در صحبت‌های روز گذشته خود خطاب به وزیر ارتباطات، مهم‌ترین توقع مجلس و دولت را ایجاد یک پلتفرم شبکه اجتماعی دانست که پرسرعت، باکیفیت و ارزان‌قیمت باشد. وی افزود: «بحث هزینه اینترنت هم حائز اهمیت است. امروز در حوزه شبکه داخلی گاهی قیمت‌ها سوال‌برانگیز است. ما باید مزیت‌هایی را ایجاد کنیم که کسبوکارها تشویق به حضور در پلتفرم‌های داخلی شوند.» با این حال رئیس مجلس شورای اسلامی در کنار این موارد تاکید کرد: «قطعا انتقال کاربران و کسبوکارها از یک پلتفرم خارجی به داخلی با کار دستوری امکان‌پذیر نیست و باید با انجام تسهیل‌گری و ایجاد انگیزه بستر این انتقال را فراهم کنیم.»
در همین راستا زارع‌پور در صحبت‌های روز گذشته خود درباره اقدامات خود در این موضوع توضیحاتی ارائه و از تشکیل کارگروهی ویژه برای توسعه خدمات پیام‌رسان‌های داخلی خبر داد. وی اظهار کرد: «هدف ما ارتقای پیام‌رسان‌های داخلی است به نحوی که زمانی که مردم از آنها استفاده می‌کنند احساس کنند که تفاوتی با پیام‌رسان‌های خارجی ندارند.» زارع‌پور افزود: «در این دو ماه هر روز بنده وضعیت پیشرفت پلتفرم‌های داخلی را رصد کردم و تمام ظرفیت‌ها را پای کار آوردم تا به گونه‌ای شاهد تقویت پلتفرم‌های داخلی باشیم تا مردم ترجیح دهند که از آنها استفاده کنند.» این اظهارات درحالی مطرح شده است که پس از حدود دو ماه از فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های خارجی محبوب، هنوز اقدامی برای رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی پرکاربری مانند اینستاگرام و واتس‌اپ انجام نشده و چشم‌انداز آتی از اتخاذ چنین تصمیمی نیز چندان روشن نیست. از سوی دیگر اظهارات سخنگوی دولت در تشریح «تدبیر فیلتر شبکه‌های اجتماعی خارجی برای کوچ مردم به پلتفرم‌های داخلی» نشان داد که موضوع تمایل مردم به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی برحسب مزیت‌هایی که نسبت به رقبای خارجی دارند، چندان مطرح نیست و بیشتر به صورت الزامی است و از آن جهت به استفاده از آن روی می‌آورند که گزینه دیگری برای انتخاب در اختیار ندارند.
خط قرمز حریم خصوصی کاربران
«امنیت، حفظ حریم خصوصی و آزادی‌بیان» همواره در صدر اولویت‌های مردم در انتخاب شبکه اجتماعی قرار داشته‌اند. زارع‌پور در ادامه اظهارات خود در حضور نمایندگان مجلس به آمار رو به رشد عضویت و استفاده کاربران از پلتفرم‌های داخلی استناد کرد و آن را نشان از اعتماد مردم به پلتفرم‌های داخلی دانست. وزیر ارتباطات گفت: «اکنون ما شاهد حضور ۱۷ میلیون کاربر در یک روز در یک پلتفرم داخلی بودیم» و آن را رکوردی در تاریخ کشور اعلام کرد. وی افزود: «اکنون ۶۰ درصد ترافیک مصرف به حوزه داخلی باز می‌گردد و برای نخستین بار ترافیک تولید داخلی دو برابر شده است، همه اینها نشان از اعتماد و اقبال مردم به پلتفرم‌های داخلی دارد. ما به دنبال این هستیم تا قابلیت‌های جدیدی ایجاد کنیم که مردم بیشتر از پلتفرم‌های داخلی استقبال کنند.» این اظهارات درحالی مطرح شد که در تمام سال‌های اخیر، کارشناسان مختلف بارها بر مساله ضعف اعتماد کاربران به پلتفرم‌های داخلی تاکید کرده و آن را یکی از اصلی‌ترین علل مقاومت مردم در پیوستن به شبکه‌های اجتماعی بومی اعلام کرده‌اند. حتی همین هفته پیش رئیس قوه‌قضائیه آیین‌نامه‌ای را براساس فتوای مقام رهبری در خصوص صیانت از اطلاعات کاربران به همه دستگاه‌های نظارتی ابلاغ کرد و رئیس مجلس نیز بخشی از صحبت‌های خود در جلسه اخیر را به بحث امنیت کاربران اختصاص داد. وزیر ارتباطات نیز در تصدیق این گفته‌ها اظهار کرد که حریم خصوصی مردم در پلتفرم‌های داخلی خط قرمز ما است و احدی حق دسترسی به اطلاعات مردم را در این پلتفرم‌ها ندارد. وی در ادامه با اشاره به آیین‌نامه رئیس قوه‌قضائیه برای صیانت از حریم خصوصی مردم در پلتفرم‌ها بیان کرد: براساس این آیین‌نامه اطلاعات مردم در پلتفرم‌های داخلی مشمول اصل ۲۵ قانون اساسی شده و هیچ احدی حق ندارد به آنها دسترسی داشته باشد؛ البته ما برای حفاظت از داده‌های مردم شاهد خلأ قانونی بوده و وزارت ارتباطات لایحه‌ای را برای حفاظت از حریم خصوصی و داده‌های اشخاص در پلتفرم‌های داخلی به زودی تقدیم مجلس شورای اسلامی کرده و انتظار می‌رود با قید فوریت به قانون تبدیل شود.
با این‌حال اظهارات زارع‌پور در تاکید بر اعتماد کاربران به پلتفرم‌های داخلی درحالی مطرح شده است که در روزهای اخیر، کاربران ویدئوهای مختلفی را از حذف عبارت‌های خاص از مکالمات‌شان حین استفاده از ایتا(یکی از پیام‌رسان‌های بومی) منتشر کرده‌اند. پیش از این نیز حذف پست‌های مختلف از کانال‌های فروشگاهی برخی کاربران در این پیام‌رسان سوژه رسانه‌ها شده بود. حتی در روزهای اخیر، ایتا کانال اطلاع‌رسانی مهدی نصیری از فعالان اصولگرا و مدیرمسوول سابق روزنامه کیهان را به اتهام انتشار محتوای نامناسب مسدود کرد. در چنین شرایطی که مشاهده می‌شود حتی چهره‌های نزدیک به حاکمیت نیز تریبون مطمئنی در یک پلتفرم بومی ندارند و آزادی بیان آنها به سلیقه صاحب پلتفرم(یا شاید تصمیم یک نهاد مشخص) سلب می‌شود، وزیر ارتباطات بر اعتماد مردم به پلتفرم‌های بومی تاکید و نقض آزادی‌بیان در پلتفرم‌های خارجی را محکوم می‌کند.
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که اکنون مدیران برخی از همین پلتفرم‌های داخلی نیز از رویکردها و سیاستگذاری‌های وزارت ارتباطات در سامان‌دهی پلتفرم‌های بومی گلایه دارند. چندی پیش روبیکا از مسدودسازی پلتفرم‌های خارجی انتقاد کرد و خواستار برقراری فضای رقابتی سالم شد. در بحثی که اخیرا در توییتر بر سر حذف کانال نصیری مطرح شد، عده‌ای از نبود چارچوب مشخص برای حقوق کاربران در پلتفرم‌های داخلی انتقاد و تاکید کردند این موضوع باعث شده پلتفرم‌ها به صورت سلیقه‌ای در محتوای ارسالی کاربران دخالت و آن را پالایش کنند. از سوی دیگر عباس مرادی، از مدافعان پیشین طرح صیانت که مدیریت پلتفرم سروش‌پلاس را نیز بر عهده دارد، با انتشار اسکرین‌شات‌هایی مدعی شد که برخی نهادها به پلتفرم‌ها دستور می‌دهند که موضوعات محتوایی خاصی را حذف و طوری وانمود کنند که این اقدام به خواست و تصمیم پلتفرم اتفاق افتاده است.
اگرچه اظهار می‌شود که نمایندگان منتقد وزیر ارتباطات از توضیحات وی قانع شده و تصمیم گرفته‌اند به زارع‌پور ۳ ماه فرصت دهند تا نواقص موجود را حل کند، اما اظهارات این روزهای فعالان کسب‌وکارهای اینترنتی و کاربران، کاملا مخالف این روال است. متولیان بخش‌های ارتباطی تاکید دارند که در هفته‌های اخیر قطعی اینترنت نداشتیم و تنها چند پلتفرم محدود فیلتر شده‌اند، اما آمارهای ارائه شده از سوی نت‌بلاکس و بررسی‌های کارشناسان زیرساختی از قطعی‌های مقطعی و مکرر در سرویس اپراتورهای مختلف اینترنت حکایت دارند. اخیرا نیز کلادفلر با بررسی ترافیک دریافتی از ایران، آماری منتشر کرد و مدعی شد که حدود ۹۰ درصد ایرانیان از VPN برای اتصال به اینترنت بین‌الملل استفاده می‌کنند که نشان می‌دهد محدودیت‌های دستوری اخیر بر شبکه ارتباطی کشور چندان مورد قبول آنها نیست.
