آیا ژئوپلیتیک دیجیتالی جهان تغییر می‌کند؟
دیوار مسکو در برابر صنعت تکنولوژی غرب
تحريم‌هاي احتمالی عليه روسيه، مثل تحريم‌هاي آمريکا عليه هوآوي، کامل و گسترده خواهند بود
در اوایل ماه دسامبر گذشته «وی‌کی» (VK) یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های اینترنتی روسی و شبکه اجتماعی محبوب کاربران اروپایی روس‌زبان، به تصرف دو زیرمجموعه غول گازی متعلق به دولت یعنی «گازپروم» (Gazprom) درآمد. در همان ماه، دادگاهی در مسکو شرکت آلفابت را - که مالک گوگل است- به خاطر تکرار سرپیچی از حذف محتواهایی که به عقیده دولت روسیه غیرقانونی هستند، به جریمه 98 میلیون دلاری محکوم کرد. این در حالی است که رژیم پوتین شروع به استفاده از سخت‌افزاری کرده که شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی
(IPSها) ملزم به نصب آن هستند. این سخت‌افزار از نصب فیلترشکن تور (Tor) که برای پنهان کردن فعالیت‌های آنلاین به‌طور گسترده در روسیه استفاده می‌شود، جلوگیری می‌کند. هر سه این اتفاقات، بخشی از تلاش این کشور برای کسب اطمینان از استقلال آنلاین خودش است که به عقیده بعضی از محققان علوم ژئوپلیتیک، از سیلیکون‌ولی الگوبرداری شده و «انباشته» نامیده می‌شود. تلاش‌های پوتین می‌تواند الهام و الگویی برای حاکمان مستبد دیگر باشد. در دنیای تکنولوژی، انباشته مجموعه‌ای از همه تکنولوژی‌ها و خدماتی است که مبتنی بر کاربرد خاصی هستند؛ از سیلیکون گرفته تا سیستم‌عامل و شبکه. در سیاست و در سطح دولت هم این واژه تا حد زیادی همین معنا را دارد. انباشته ملی، یک فضای دیجیتال خودمختار و مستقل است که نه تنها از نرم‌افزار و سخت‌افزار(که به سرعت به شکل رایانش ابری سوق پیدا می‌کنند)، بلکه با زیرساخت‌های ویژه خدمات پرداخت، ایجاد هویت‌های آنلاین و کنترل جریان اطلاعات، ساخته می‌شود.
«بنجامین براتون» فیلسوف و سیاستمداری از دانشگاه کالیفرنیا است که اعتقاد دارد انباشته مجموعه‌ای از جنبه‌ها و توسعه‌های تازه‌ای برای دولت هستند که در اولویت جنبه‌های دیگر جمع شده و هر کدام از آنها مطابق با قلمرو تعریف شده با مرزهای فیزیکی هستند. انباشته پیش‌فرض، به‌طور عمده آمریکایی است؛ چون اینترنت از آنجا رشد کرده. با این حال بقیه مکان‌ها در تلاش هستند تا انباشته‌های خودشان را متمایز کنند؛ بعضی مترصد فرصت هستند و بعضی مشغول دفع تهدیدهایی هستند که علیه آنها می‌شود. اتحادیه اروپا با انگیزه‌های قوی در جهت تبدیل شدن به رگولاتور برتر جهان برای تمام امور دیجیتال، مشغول نظم دادن به اموری است که امید دارد بیشتر با انباشته هماهنگ بوده و کمتر با تکنولوژی‌های اختصاصی و کاربردهای انحصاری گره خورده باشند. هند، ژاپن و تایوان همه در حال کار روی چارچوب‌های خاص و مستقل دیجیتال خودشان هستند. حکومت سلطه‌گرای چین شباهت زیادی به حکومت پوتین دارد. چین اینترنت خودش را با ذهنیت سانسور ایجاد کرد؛ با یک دیواره آتش (firewall)بزرگ که مجموعه‌ای از نقاط کنترل دیجیتالی پیچیده که این امکان را فراهم می‌آورد که ترافیک داده‌ها به شکلی نسبتا ساده فیلتر شوند. اندازه بازار چین در واقع تا حد زیادی تضمین می‌کند که شرکت‌های بومی که پذیرای اشکال مختلف کنترل هستند، با موفقیت می‌توانند تمام نیازهای کاربران‌شان را تامین کنند. از طرفی دولت برای سانسور و نظارت گسترده، منابع مختلفی در اختیار دارد. ولادیمیر پوتین و دیگر رهبران سلطه‌گرای جهان به‌شدت خواهان چنین قدرتی هستند. با این حال آنها نمی‌توانند این قدرت را به دست بیاورند. موضوع فقط این نیست که آنها ترکیب چین از کنترل شدید دولتی، ابعاد اقتصادی، فرصت‌طلبی تکنولوژیک و ثبات حکومتی را در اختیار ندارند؛ بلکه آنها کارشان را از 25سال پیش آغاز نکرده‌اند. بنابراین این حکومت‌ها باید به دنبال راه‌هایی باشند که می‌توانند آنها را مرحله به مرحله به اهداف‌شان برسانند؛ اتفاقی که با اعمال کنترل‌های تازه، مشوق‌ها و ساختارهای جدید برای ایجاد اینترنتی رخ می‌دهد که به شکلی مستقل رشد کرده و در برابر خالقان غربی آن انعطاف‌پذیر است.
تلاش‌های روسیه - که به عنوان اقداماتی کاملا واکنشی برای کاهش آسیب‌های وارده، آغاز شد- به تدریج منسجم‌تر می‌شوند. در میان این تلاش‌ها، سه رویکرد کاملا واضح و متمایز هستند که عبارتند از: ایجاد تکنولوژی بومی، کنترل اطلاعاتی که در سرتاسر آن جریان می‌یابد و شاید مهم‌ترین آنها، ایجاد خدمات اساسی که تمام این ساختار را تایید و پشتیبانی می‌کنند. اولویت با به‌کارگیری تکنولوژی است؛ مواردی مانند میکروپردازنده‌ها، سرورها، نرم‌افزارها و شبیه آنها. هر چند روسیه در این حوزه‌ها چند شرکت برجسته دارد - بیکال و میکرون (Baikal and Mikron) در حوزه پردازنده‌های نیمه‌رسانا، ابوی و کسپرسکی (abbyy and Kaspersky) در نرم‌افزار- اما در بیشتر موارد، شرکت‌ها و آژانس‌های دولتی تولیدکنندگان غربی را ترجیح می‌دهند. بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی امیس (emis)، سهم شرکت‌های روسی از بازار جهانی پردازنده‌های نیمه‌رسانا به کمتر از یک درصد در سال 2020 رسیده است. این شرایط در بازار سرورها و نرم‌افزارهای تجاری هم تا حد زیادی به همین منوال است. دولت اما حرکت‌هایی برای راه‌اندازی مجدد کارخانه تراشه‌سازی در حومه مسکو کرده است؛ کارخانه‌ای که در واقع محصول تلاش‌های ناموفق شوروی برای ایجاد یک سیلیکون‌ولی شرقی بوده است. با این حال بعید به نظر می‌رسد این کارخانه بتواند با تکنولوژی روز و مورد نیاز بازار همراه شود. با این اوصاف، با وجود افزایش میزان تراشه‌های طراحی شده در روسیه، این تراشه‌ها توسط دو شرکت سامسونگ در کره‌جنوبی و تی‌اس‌ام‌سی (TSMC) در تایوان تولید می‌شوند. این موضوع می‌تواند روند طراحی تراشه در روسیه را در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر کند. مشکل مضاعف دیگر این است که آنها اغلب با استانداردهای رایج فاصله دارند. بعضی کارشناسان و متخصصان اعتماد زیادی به قابلیت‌های پردازنده‌های طراحی شده در روسیه و شرکتی به نام مرکز تکنولوژی‌های اسپارک روسیه (Moscow Centre of sprac Technologies) ندارند.
خدمات کاربردی حیاتی و حساس از قبیل شبکه‌های تلفن همراه روسیه همچنان تا حد زیادی به تامین‌کنندگان غربی مانند سیسکو، اریکسون و نوکیا وابسته‌اند. وزارت صنعت روسیه اعتقاد دارد به همین خاطر است که روسیه در برابر حملات خارجی آسیب‌پذیر شده. در همین راستا، دولت با حمایت از شرکت Rostec که غول تکنولوژی روسی و متعلق به دولت این کشور است، سعی دارد شبکه‌های نسل پنجم تلفن همراه را تنها به کمک تجهیزات ساخت روسیه، راه‌اندازی کند. به نظر نمی‌رسد صنعت مخابرات روسیه بتواند چندان به وظیفه خودش عمل کند. از طرفی موانع ویرانگر دیگری هم وجود دارند. مقامات امنیتی روسیه نمی‌خواهند طول موج باندهای فرکانسی برای هماهنگی با 5G مناسب‌سازی شوند. این در حالی است که تنها شرکتی که می‌تواند تجهیزات ارزان‌قیمتی را ارائه کند که روی فرکانس‌های جایگزین کار کند، هوآوی است؛ یک شرکت چینی و البته نیمه‌دولتی که همچنان نتوانسته آن‌طور که باید اعتماد مقامات امنیتی روسیه را جلب کند.
انباشته روسیه در زمینه سخت‌افزار اما بسیار آسیب‌پذیرتر است. تحریم‌هایی که احتمالا بعد از حمله به اوکراین علیه روسیه اعمال می‌شوند، احتمالا درست مثل تحریم آمریکا علیه هوآوی، کامل و گسترده خواهند بود. هر تراشه‌سازی در سراسر دنیا که از تکنولوژی توسعه یافته در آمریکا جهت طراحی یا ساخت تراشه برای هوآوی استفاده می‌کند، ملزم به دریافت مجوز از وزارت بازرگانی آمریکاست. اگر قوانینی مشابه برای شرکت‌های روسی وضع شوند، هر شرکتی که بدون مجوز با آنها معامله کند، در خطر است و می‌تواند هدف تحریم‌ها قرار بگیرد. در زمینه نرم‌افزار هم دولت روسیه، موسسات تحت حمایتش از مدارس تا وزارتخانه‌ها را به سمت کپی‌برداری از نرم‌افزارهای آمریکایی ساخت شرکت‌های مایکروسافت و اوراکل، ترغیب می‌کند. دولت روسیه همچنین آنها را به تولید گزینه‌های جایگزینی برای خدمات خارجی مانند تیک‌تاک، ویکی‌پدیا و یوتیوب تشویق می‌کند.
