اپ چینی چگونه دنیا را در نوردید؟
رکوردشکنی‌های پیاپی تیک‌تاک
محبوبیت تیک‌تاک با چنان رشدی همراه بود که بسیاری از پلت‌فرم‌های مطرح و غول‌های دنیای تکنولوژی انگشت به دهان ماندند و برای ایجاد امکانی مشابه آنچه این پلت‌فرم به کاربرانش عرضه می‌کند دست به کار شدند. نفوذ بالای این اپ چینی پای آن را به دنیای سیاست نیز باز کرد و اخبار جدال تیک‌تاک با دونالد ترامپ مدت‌ها بحث داغ رسانه‌های تکنولوژی بود.
ایده و رکوردها
این اپلیکیشن چینی با ایده اشتراک‌گذاری ویدئوهای کوتاه، به خوبی توانسته نظر مخاطبان کم سن و سال را جلب کند و به یکی از 10 شبکه اجتماعی محبوب و پردانلود دنیا تبدیل شود. طبق آمارهای «استاتیستا»، اپلیکیشن تیک‌تاک اکنون با داشتن بیش از 732 میلیون کاربر فعال در ماه، در رتبه هفتم محبوب‌ترین پلت‌فرم‌های شبکه اجتماعی و پیام‌رسان قرار دارد. سال گذشته تیک‌تاک توانست رکوردهای قابل توجهی مانند دستیابی به تعداد دو میلیارد دانلود از پلی‌استور و اپ‌استور را نیز به دست آورد. ماه گذشته نیز اپلیکیشن تیک‌تاک با پشت سر گذاشتن رقبای قدرتمندی همچون فیس‌بوک، اینستاگرام و واتس‌اپ، توانست به پردانلودترین اپلیکیشن شبکه اجتماعی در جهان تبدیل شود. تا سال 2021 این عنوان در اختیار فیس‌بوک بود، اما ورود تیک‌تاک به بازار اپلیکیشن‌های موبایلی زنگ خطر را برای فیس‌بوک به صدا درآورد و طولی نکشید این اپ به محبوبیتی فراتر از انتظارها دست یافت. البته پاندمی کرونا و محدود شدن سرگرمی‌های افراد نیز در این رشد بی‌سابقه بی‌تاثیر نبوده‌اند. شهرت تیک‌تاک در سال‌های اخیر بیشتر معطوف به بحث سرگرمی و ویدئوهای چالشی آن است. در این ویدئوهای کوتاه 9 تا 15 ثانیه‌ای، عموما یک کاربر با انجام یک کار عجیب یا جالب، کاربران دیگر را به انجام آن حرکت و اشتراک‌گذاری ویدئوهای آن در این پلت‌فرم دعوت می‌کند و همین در جلب‌توجه‌ها به این شبکه اجتماعی بسیار موثر بوده است. در کمتر از 18 ماه، تعداد کاربران آمریکایی تیک‌تاک، رشدی 5/ 5 برابری را تجربه کرد. مجموع بازدید ویدئوهای درج شده در این پلت‌فرم روزانه بیش از یک میلیارد بازدید است. بر اساس گزارش وب‌سایت «اینفلوئنس مارکتینگ هاب» سن نیمی از کاربران تیک‌تاک زیر 34 سال و جالب اینکه 5/ 32 درصد از کاربران حتی بین 10 تا 19 سال سن دارند. کاربران این پلت‌فرم به‌طور میانگین ماهانه 850 دقیقه در آن وقت می‌گذرانند. این آمارها به خوبی حاکی از محبوبیت تیک‌تاک در میان نسل جوان است. نفوذ بالای تیک‌تاک در میان نسل جوان، بر دنیای محتواهای سرگرم کننده قدیمی‌تر مانند موسیقی و فیلم نیز بی‌تاثیر نبود. به‌طوری که به کارگیری یک موسیقی در یک ویدئوی پربیننده تیک‌تاک، به سرعت توجه کاربران را به آن موسیقی و گروه تهیه‌کننده‌اش جلب کرده و آنها را نیز به ثروت می‌رساند.
با افزایش تعداد نصب و محبوبیت تیک‌تاک، ارزش تقریبی این شرکت چیزی حدود 50 میلیارد دلار برآورد شده است. این محبوبیت بر رشد ارزش شرکت مادر این پلت‌فرم یعنی «بایت دنس» نیز بی‌تاثیر نبوده است. بر اساس گزارش بیزینس اینسایدر، به نظر می‌رسد ارزش شرکت بایت‌دنس، به چیزی حدود 250 میلیارد دلار رسیده است. این درحالی است که تا همین چند ماه پیش ارزش تقریبی آن حدود 200 میلیارد دلار برآورد می‌شد و در سال 2017 این عدد چیزی در حدود 140 میلیارد دلار بود. بر اساس اعلام بلومبرگ، با این حساب می‌توان گفت اکنون ارزش بایت دنس از شرکت‌هایی مانند کوکاکولا و توییتر فراتر رفته است. داده‌های بازار نشان می‌دهند ارزش توییتر تنها 8/ 48 میلیارد دلار و ارزش شرکت کوکاکولا حدود 228 میلیارد دلار تخمین زده شده است.
سرآغاز و رشد
داستان موفقیت و سیر تحول تیک‌تاک شنیدنی است. شاید باور نکنید اما این شبکه اجتماعی تا پیش از ادغام با پلت‌فرم Musical. ly چندان حرفی برای گفتن نداشت. اما ادغام این دو مجموعه سرنوشت تیک‌تاک را تغییر داد و کاری کرد که این پلت‌فرم به خاستگاه بسیاری از محتواهای سرگرم‌کننده تبدیل شود و فرهنگ محتواهای وایرال اینترنتی را دستخوش تغییر کند. بایت دنس، مالک شرکت تیک‌تاک، ابتدا آن را در سال 2016 و با نام دوئین (Douyin) در چین عرضه کرد و سپس در سال 2017 عرضه این اپ را با نام تیک‌تاک در دیگر کشورهای جهان ادامه داد. با آنکه این دو سرویس در واقع مشابه هم هستند، اما کاربران چینی فقط به نسخه دوئین دسترسی دارند و تیک‌تاک مختص کشورهای غیرچینی است. خرید پلت‌فرم Musical. ly توسط بایت‌دنس و ادغام آن با تیک‌تاک، نقطه عطف سرنوشت این شبکه اجتماعی بود. زیرا عمده رشد تعداد کاربران، محبوبیت تیک‌تاک و اقبال کاربران غربی به این پلت‌فرم، پس از ادغام آن با musical. ly در ماه اوت سال ۲۰۱۸ اتفاق افتاد. تیک‌تاک ظرف دو سال به جایگاهی رسید که اکنون رقیبی جدی برای پلت‌فرم‌های مطرحی مانند یوتیوب، اسنپ‌چت، فیس‌بوک و... به حساب می‌آید. این اپلیکیشن اکنون در بیش از 150 کشور دنیا که به 75 زبان مختلف صحبت می‌کنند دانلود و نصب می‌شود. ایده این شبکه اجتماعی بسیار ساده است. ساخت ویدئوهای کوتاه و خلاقانه، اشتراک‌گذاری آن در این پلت‌فرم و انتشار به صورت وایرال.
در واقع، تیک‌تاک سبک جدیدی از تماشا و کار با محتوای ویدئویی را ارائه داد و استقبال کاربران نیز بسیاری از شرکت‌ها را بر این داشت تا با الگوبرداری از این ایده، سرویس‌های مشابه خود را برای جذب مخاطب عرضه کنند. اگرچه در این بین، یوتیوب هم بسیار تاثیرگذار ظاهر شد و تجربه جدیدی از ورود به دنیای ویدئو را برای کاربران رقم زد، اما تیک‌تاک مسیری متفاوت و جدید را برای خود ترسیم کرد. ویدئویی‌هایی کوتاه با مدت زمان ۹ تا ۱۵ ثانیه که به سرعت فراگیر و به بستری برای سرگرمی و ایجاد کارهای خلاقانه تبدیل شد. البته تیک‌تاک در ماه ژوئیه، سقف زمانی ویدئوهای خود را به سه دقیقه افزایش داد تا فرصت برای آپلود ویدئوهایی طولانی‌تر نیز فراهم باشد. به هر روی، نوآوری تیک‌تاک و علاقه کاربران به ایجاد ویدئوهای کوتاه در زمینه‌ها و اهداف مختلف، روزبه‌روز بیشتر شد و حتی بسیاری از شرکت‌ها از این بستر برای تبلیغ کالاها و خدمات خود استفاده می‌کردند. تیک‌تاک در گزارشی که مدتی قبل منتشر کرد اعلام کرد از ماه ژانویه 2018، میزان کاربران فعال ماهانه این اپلیکیشن با رشدی 800 درصدی همراه بوده است. در آن زمان، حدود 11 میلیون کاربر آمریکایی از این اپلیکیشن استفاده می‌کردند اما بعد از گذشت حدود یک سال، این عدد به 27 میلیون رسید. طبق این گزارش، تا ماه ژوئن 2020 یعنی دورانی که جهان درگیر همه‌گیری ویروس کرونا بود و بسیاری از کشورها در قرنطینه به سر می‌بردند، تعداد کاربران فعال ماهانه تیک‌تاک در آمریکا از مرز 91 میلیون کاربر عبور کرد. اما اکنون بیش از 100میلیون آمریکایی به صورت فعال و ماهانه جزو کاربران این اپلیکیشن هستند. این شرکت همچنین در گزارش خود نوشت که روزانه افزون بر 50 میلیون آمریکایی از تیک‌تاک برای اشتراک ویدئوهای کوتاه استفاده می‌کنند.
تعداد کاربران جهانی تیک‌تاک نیز رشد تقریبا مشابهی را تجربه کرد. به گفته این شرکت، در ماه ژانویه 2018 حدود 55 میلیون کاربر از این اپلیکیشن استفاده می‌کردند که این عدد تا ماه دسامبر 2018 به بیش از 271 میلیون کاربر و تا ماه دسامبر 2019 به 507 میلیون کاربر رسید. طبق گزارش‌ها تعداد دانلود و نصب این اپلیکیشن از مرز 2 میلیارد بار، عبور کرده است و آمارهای استاتیستا نشان می‌دهد تعداد کاربران فعال ماهانه این پلت‌فرم فراتر از 700 میلیون کاربر است.
واکنش سیاستمداران آمریکایی
دستیابی به چنین موفقیت و محبوبیت عظیمی برای یک اپ غیرآمریکایی چندان معمول نیست؛ اما ایده این شبکه اجتماعی چینی چنان نظر کاربران را به خود جلب کرده است که توانست شگفتی‌ساز شود. به طوری که با افزایش اقبال عمومی به این شبکه اجتماعی، کم‌کم توجه سیاستمداران نیز به آن جلب شد و روند رو به رشد نصب این اپ، نگرانی آنها را برانگیخت. سنگ‌اندازی‌های دونالد ترامپ و فشار و تحریم‌های پی‌در‌پی وی برای این شبکه اجتماعی، ماه‌ها خبر داغ دنیای تکنولوژی بود. وی معتقد بود اطلاعاتی که این پلت‌فرم از کاربران جمع‌آوری می‌کند، می‌تواند برای امنیت ملی آمریکا خطرناک باشد؛ به همین دلیل قصد داشت مالک چینی این شبکه اجتماعی را مجبور به فروش بخشی از کسب‌و‌کارش کند. اما بخت با تیک‌تاک یار بود و با روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید آمریکا، جو بایدن، حواشی و محدودیت‌های تحمیل شده بر این شبکه اجتماعی خاتمه یافت.
مقامات شرکت برای اطمینان دادن به آمریکا گفته‌اند که بخش ویژه آمریکای این اپلیکیشن به لحاظ ساختاری مستقل از نسخه چینی مخصوص شرکت دوئین آن نگه داشته می‌شود. مدیریت این شبکه اجتماعی نیز از سنگاپور، دوبلین و لس‌آنجلس انجام می‌شود تا متهم نشود که یک «برنامه جاسوسی» است.
