استفاده از خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک فعلا برای کاربران ایرانی ممکن نیست
مدار دور اینترنت ماهواره‌ای از ایران
از طرف دیگر با قیمت‌های اعلام شده برای تجهیزات و شارژ ماهانه این سرویس تهیه آن چندان برای کاربران ایرانی مقرون به صرفه نیست. مگر آنکه چند کاربر در یک ساختمان برای خرید یک سرویس و استفاده جمعی از آن به توافق برسند. در مجموع به نظر می‌رسد اوج‌گیری شایعات پیرامون فراهم شدن امکان دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت ماهواره‌ای، تنها با هدف تامین منافع گروه خاصی که قصد سوءاستفاده از این باور کاربران را دارند انجام شده است.
وضعیت توسعه اینترنت استارلینک
استارلینک، پروژه بلندپروازانه ایلان ماسک است که با هدف ایجاد پوشش اینترنت ماهواره‌ای گسترده با تاخیر اندک در سراسر جهان آغاز شده است. ماهواره‌های کنونی مخابراتی در مدار ۳۶ هزار کیلومتری زمین قرار دارند، این فاصله زیاد باعث می‌شود استفاده از اینترنت‌های ماهواره‌ای با تاخیر قابل ملاحظه همراه باشد (تاخیری حدود ۲۴۰ میلی‌ثانیه) و شرکت‌ها خدمات ضعیفی را عرضه کنند. اما قرار گرفتن در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین این تاخیر را عملا از بین می‌برد. ماهواره‌های استارلینک در مدار نزدیک زمین قرار می‌گیرند که تقریبا ۷۲ برابر نزدیک‌تر از ماهواره‌های مخابراتی دیگر به زمین است. این نزدیک‌تر بودن نرخ سرعت بالاتر و در نتیجه کیفیت بهتری را به همراه دارد. برای دریافت امواج ماهواره استارلینک به یک سیستم کوچک دریافت و ارسال امواج نیاز است که توسط استارلینک عرضه می‌شود.
سرعت این شبکه در گام اول ۱۰۰ مگابیت در ثانیه و در فاز نهایی به بیش از یک گیگ در ثانیه می‌رسد.
این پروژه با هدف پرتاب و استقرار ۱۲ هزار ماهواره با مجموع هزینه تقریبی ۱۰ میلیارد دلار آغاز شد و در حال حاضر، به صورت آزمایشی به کاربرانی از ۱۲ کشور جهان، خدمات اینترنتی ارائه می‌دهد.
تا امروز تعداد ماهواره‌های پرتاب شده توسط این شرکت از مرز ۱۷۰۰ ماهواره گذر کرده و قرار است باقی ماهواره‌ها به مرور پرتاب شوند. مدیرعامل و بنیان‌گذار اسپیس ایکس به تازگی در مصاحبه‌ای اعلام کرده که پیش‌بینی می‌کند تا پایان امسال و پس از قرارگیری ماهواره‌های پرتاب شده در مدار موردنظر، بتواند سراسر جهان را تحت پوشش اینترنت ماهواره‌ای خود درآورد. با این حال مشخص نیست تا چه حدی بتواند در اجرای این خواسته موفق شود و هنوز برای اظهارنظر و امید بستن به استفاده از این فناوری زود است. تا امروز بخش عمده مناطقی که تحت پوشش ماهواره‌های استارلینک قرار گرفته‌اند در حوالی آمریکا، کانادا و بخشی از مناطق اروپای غربی قرار دارند.
طبق اعلام وب‌سایت استارلینک، مشتریان نسخه بتا اینترنت ماهواره‌ای استارلینک می‌توانند سرعتی بین ۵۰ تا ۱۵۰ Mbps دریافت کنند و در آینده این سرعت افزایش خواهد یافت. با وجود آنکه این سرعت برای کاربران ایرانی چیزی در حد رویا است، در جهان سرعت چندان شگفت‌انگیزی به حساب نمی‌آید. به طور کلی سرعت اینترنت ماهواره‌ای در قیاس با فناوری‌های فیبر نوری پایین‌تر است و برخی سرویس‌دهنده‌های جهانی اینترنت که از فناوری فیبر نوری استفاده می‌کنند، توانسته‌اند تا سرعت ۱۰۰۰Mbps را نیز در اختیار کاربران قرار دهند. اما سرعت استارلینک در مقایسه با دیگر سرویس‌دهندگان بزرگ اینترنت ماهواره‌ای مانند HughesNet و Viasat سرعت خوبی به حساب می‌آید. از دیگر مزیت‌های اینترنت استارلینک برای کاربران، آن است که این سرعت ارتباطی به اینکه کاربر چه میزان دیتا استفاده کرده باشد نیز ندارد.
ایلان ماسک، در مصاحبه ماه گذشته خود در کنفرانس سالانه موبایل، تعداد کاربران فعال اینترنت ماهواره‌ای خود را ۶۹ هزار و ۴۲۰ نفر عنوان کرد. وی افزود استارلینک هم‌اکنون در
۱۲ کشور قابل دسترسی است و به تدریج، بر تعداد این کشورها اضافه خواهد شد تا جایی که بتوان ظرف ۱۲ ماه آینده، این سرویس را در اختیار ۵۰۰ هزار کاربر از سراسر جهان قرار داد. گوین شاتول، از دیگر مدیران استارلینک، در مصاحبه دیگری اظهار کرده بود که بعد از قرارگیری ماهواره‌های پرتاب شده در نقاط مدنظر، باید کارهای رگولاتوری در کشورها را دنبال کنیم تا بتوانیم مجوز عرضه سرویس اینترنت ماهواره‌ای خود را اخذ کنیم.
تجهیزات خاص برای دریافت
مکانیزم کار اینترنت ماهواره‌ای این است که یک دیش در محل سرویس‌گیرنده نصب می‌شود. این دیش با چرخش مداوم قوی‌ترین سیگنال ماهواره‌ای در دسترس را شناسایی و به آن وصل می‌شود. وابستگی استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به تجهیزات خاص، از دیگر موانعی است که دسترسی کاربران ایرانی به این فناوری را محدود می‌کند. قیمت این تجهیزات اولیه حدود ۵۰۰ دلار اعلام شده است. چندی پیش میلاد نوری، از کارشناسان حوزه فناوری در گفت‌وگو با «ایسنا» گفت: نخستین گام در استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک آن است که کاربر بتواند تجهیزات اولیه معرفی شده را خریداری کند. اگر سیاست‌گذاران موافق راه‌اندازی این فناوری در کشور نباشند، طبیعتا این تجهیزات اجازه ورود قانونی را نخواهند داشت و به ناچار باید از طریق قاچاق وارد کشور شوند. احتمالا در وهله اول تهیه قاچاقی این تجهیزات جرمی را متوجه کاربر کند و موانعی برای استفاده از آنها ایجاد کند.
از طرف دیگر ورود قاچاقی تجهیزات باعث خواهد شد با قیمتی به مراتب بالاتر به دست مصرف‌کننده برسند. وی تاکید می‌کند، با وجود نرخ بالای ارز در ایران، قیمت ۵۰۰ دلاری این تجهیزات همین حالا نیز برای کاربر ایرانی بالاست و ورود غیرقانونی آن فشار مالی مضاعفی بر کاربر وارد خواهد کرد.
نوری در ادامه افزود: «زمانی که این تجهیزات وارد شد، برای استفاده از سرویس و دریافت کیفیت مطلوب اینترنت ماهواره‌ای، آنتن شما باید همزمان به سه ماهواره وصل شده باشد. این ماهواره‌ها هنوز در فضای ایران و اطراف کشور به اندازه‌ای نیست که آنتن‌ها به هر جهت بچرخد تا به سرویس وصل شوید. یک سایت برای ثبت‌نام این سرویس وجود دارد که به وب‌سرویس‌های مکان‌محور گوگل وصل است و اسم هر کشور و شهرهای ایران هم در این لیست وجود دارد. خیلی‌ها به این لیست استناد کردند که استارلینک کل ایران را پوشش داده، اما این صحیح نیست. اگر هم بعضی نقاط ایران را پوشش دهد، دستگاه باید در جهت‌های مختلف به سه ماهواره وصل شود، بنابراین این‌طور نیست که با دسترسی به تجهیزات به‌راحتی به اینترنت وصل شوید.»
سرویس‌دهی به شرط دریافت مجوز
حتی اگر کاربری به هر نحوی موفق به خرید و تهیه تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک مانند دیش و رسیور و... شود، باز مانع جدی دیگری نیز سر راه کاربر وجود خواهد داشت و آن مجوز سرویس‌دهی استارلینک در ایران است. مدیران استارلینک در مصاحبه‌های خود صریحا اعلام کرده‌اند که سرویس‌دهی در یک کشور مشروط به آن است که این شرکت سرویس‌دهنده بتواند از رگولاتوری و حاکمیت آن کشور مجوز دریافت کند. در نتیجه اینکه کاربران ایرانی توقع داشته باشند با اجرای طرح صیانت، بتوانند از طریق اینترنت ماهواره‌ای محدودیت ایجاد شده در دسترسی به اینترنت معمول را دور بزنند یک تصور پوچ است. اکنون با وجود تحریم‌های بین‌المللی سخت‌گیرانه‌ای که علیه کشور اعمال شده، شرکت‌های مختلف در سراسر جهان در مراوده با ایران با محدودیت مواجهند و با توجه به دردسرهایی که همکاری با ایران می‌تواند برای آن شرکت ایجاد کند، حتی در صورت وجود راهکار، عطای این موضوع را به لقایش می‌بخشند. بنابراین اینکه انتظار داشته باشیم یک شرکت آمریکایی چنین ریسکی را متحمل شود بسیار بعید است. از سوی دیگر حتی اگر طرف آمریکایی نیز با این همکاری موافقت کند، بعید به نظر می‌رسد مسوولان داخلی با دسترسی کاربران به چنین اینترنت بدون مرزی موافقت کنند.
حتی درباره عرضه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به کشورهایی مانند چین و روسیه که به‌مراتب محدودیت‌های کمتری نسبت به ایران دارند نیز ابهامات زیادی وجود دارد. با وجود آنکه هنوز مشخص نیست رویکرد استارلینک نسبت به سرویس‌دهی در این کشورها چطور باشد، بسیاری پیش‌بینی می‌کنند این شرکت میلی به قبول چالش نخواهد داشت.
آنها قدرت فضایی روسیه و چین و سبک حاکمیت این کشورها را از اصلی‌ترین دلایل می‌دانند. مشخص نیست حتی اگر استارلینک این چالش را قبول کند و قصد سرویس‌دهی به کاربران این کشورها را داشته باشد، آیا حاضر است زیر بار فیلتر برای خدماتش در این کشورها برود یا خیر؟
نوری در رد گمانه‌زنی‌ها برای دور زدن این محدودیت‌های بین‌المللی می‌گوید: چنانچه استارلینک بخواهد بر خلاف میل حاکمیت کشورها به کاربران برخی کشورهای ممنوعه سرویس ارائه دهد، امکان ساقط کردن ماهواره‌های این شرکت توسط حاکمیت کشورها وجود دارد. زیرا این ماهواره‌ها در ارتفاع پایین‌تری نسبت به دیگر ماهواره‌ها قرار دارند. در نتیجه بعید است استارلینک عزمی برای مقاومت در برابر خواست دولت‌ها داشته باشد.
لوکیشن دستگاه‌های استارلینک کاملا قابل شناسایی و ردیابی است. این کارشناس فناوری تاکید می‌کند: کاربران ایرانی باید توجه داشته باشند که امکان ثبت‌نام با استفاده از نام یک کشور همسایه نیز وجود ندارد. زیرا لوکیشن اعلام شده به استارلینک برای دریافت سرویس باید کاملا دقیق باشد و نمی‌توان با اعلام لوکیشنی آن طرف مرز، در ایران سرویس اینترنت گرفت.
مسیری برای کلاهبرداری
طی مدت اخیر و با وجود تمامی محدودیت‌های بنیادینی که در دریافت سرویس اینترنت ماهواره‌ای در ایران(و حتی بسیاری از کشورهای دیگر جهان) وجود دارد، عده‌ای بر موج این اخبار سوار شده و سعی در کسب سود از ناآگاهی کاربران دارند. برخی افراد با راه‌اندازی صفحات و کانال‌هایی در فضای مجازی، مدعی واردات و فروش تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک شدند و به این بهانه کاربران زیادی را به دام انداختند. این افراد معمولا از عکس‌های سایت‌های خارجی برای فریب کاربران استفاده و اظهار می‌کردند این عکس‌ها را خود اکنون از تجهیزات گرفته و دستگاه‌ها آماده ارسال هستند. با تشدید این مدل اقدامات، پلیس فتا وارد عمل شد و با انتشار اطلاعیه‌ای، فروش هرگونه تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را رد کرد و کلاهبرداری خواند.
نوری نیز درباره خریدوفروش تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای در روزهای اخیر می‌گوید: بسیاری از کاربران به‌دلیل جو احساسی ناشی از طرح صیانت، عجولانه این اخبار را دنبال می‌کنند و همین باعث شده یکسری کانال‌های تلگرامی و سایت‌های کلاهبردار مدعی فروش تجهیزات شوند. آنها معمولا هزینه را نیز به‌صورت رمزارز از کاربران می‌گیرند تا قابل ردیابی نباشد. مردم باید آگاه باشند، در هیچ کشوری ارائه تجهیزات به این صورت که در کانال‌های تلگرامی آمد و بستری برای کلاهبرداری شده، اتفاق نیفتاده است.
طی هفته‌های اخیر، کاربران ایرانی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را مرهمی بر زخم طرح پرحاشیه صیانت می‌دانستند. اما حالا مشخص شد نباید با دلخوشی به چنین مواردی از خواست خود مبنی بر دسترسی آزادانه به اینترنت و اعتراض به طرح صیانت کوتاه بیایند. کاربران باید نسبت به تمامی تبلیغات و ادعاهایی که در این باره مطرح می‌شود هوشیارانه عمل کنند و فریب کلاهبرداران و دروغ‌گویان از هر نوعی را نخورند.
