خداحافظی با دفترچه‌های تامین‌اجتماعی از اول اسفند
گام اول نسخه پزشکی آنلاین
هنگام مراجعه به پزشک همراه داشتن کارت ملی برای دریافت خدمات درمانی کافی است
با انتشار خبر توقف صدور دفترچه بیمه‌های کاغذی تامین‌اجتماعی از اول اسفند ماه، به‌نظر می‌رسد سرانجام طرح نسخه الکترونیک به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های پروژه سلامت الکترونیک درحال تکمیل است. با عملیاتی شدن این امکان، دیگر افراد نیازی به مراجعه به دفاتر کارگزاری‌های تامین‌اجتماعی برای تمدید و تعویض دفترچه‌های بیمه ندارند. با گسترش استفاده پزشکان از این سامانه، به زودی پرونده الکترونیکی هر بیمار در پایگاه‌های اطلاعاتی کشور ثبت و در هر مراجعه جدید به هر پزشکی، تمام سوابق پزشکی بیمار برای پزشک معالج در دسترس خواهد بود.
حذف دفترچه کاغذی تامین‌اجتماعی
براساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان تامین‌اجتماعی، بیش از ۴۴ میلیون نفر از جمعیت کشور تحت پوشش بیمه تامین‌اجتماعی هستند. چهارشنبه هفته گذشته بود که مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تامین‌اجتماعی کشور، از توقف چاپ و عرضه دفترچه جدید تامین‌اجتماعی از اول اسفند در تمامی شعب و کارگزاری‌ها خبر داد که به‌نظر می‌رسد این اقدام، بتواند تاثیر بسزایی در تسریع اجرایی شدن هرچه بیشتر پروژه نسخه الکترونیک داشته باشد. براساس اظهار مدیرعامل سازمان تامین‌اجتماعی، برگه‌های باقی مانده دفترچه‌های فعلی همچنان قابل استفاده هستند و با شروع این طرح، محدودیتی بر آنها اعمال نمی‌شود.
با اجرایی شدن طرح نسخه الکترونیک، بیماران هنگام مراجعه به مطب پزشک تنها کافی است کارت ملی خود را به همراه داشته باشند. به این ترتیب پزشکان با وارد کردن شماره ملی بیمار در سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک، علاوه بر مشاهده تمامی سوابق بیمه‌ای بیمار، می‌تواند تجویزهای لازم را انجام دهند. پس از این نیز، بیمار برای دریافت دارو کافی است با مراجعه به داروخانه و اعلام کد ملی و کد رهگیری پیامک شده، نسبت به دریافت داروها اقدام کند.
پس از عملی شدن این مرحله قرار است اجرای این طرح در مراکز درمانی غیرطرف قرارداد با بیمه نیز دنبال شود. بر این اساس، امیرعباس منوچهری، معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی از برنامه این سازمان برای فراهم کردن امکان استفاده مراکز درمانی غیرطرف قرارداد از سامانه نسخه الکترونیک تامین‌اجتماعی خبر داده و گفته است: با این کار در تمامی فرآیند اقدامات تشخیصی و درمانی از نسخه نویسی و نسخه پیچی و مراکز تشخیصی و درمانی اعم از طرف قرارداد یا غیرطرف قرارداد با سازمان تامین‌اجتماعی که بیمار به آنها مراجعه می‌کند نیازی به استفاده از نسخه کاغذی نخواهد بود و تمامی فرآیند‌ها در بستر نسخه الکترونیک انجام می‌شود.
سالاری معتقد است، تمامی جزئیات و جوانب مختلف خدمت‌رسانی به جامعه تحت پوشش تامین‌اجتماعی در برنامه حذف دفترچه‌های کاغذی لحاظ شده است. وی در جلسه هفته گذشته این سازمان که با هدف پیگیری روند پیشرفت طرح نسخه الکترونیک برگزار شده بود اعلام کرد: نحوه خدمت‌رسانی به بیمه‌شدگان در مطب پزشکان و سایر مراکز درمانی اعم از طرف قرارداد و غیرطرف قرارداد به دقت برنامه‌ریزی شده است و اطمینان داریم که در ایفای تعهدات سازمان تامین‌اجتماعی در قبال بیمه‌شدگان با حذف دفترچه‌های کاغذی هیچ‌گونه اختلالی به‌وجود نخواهد آمد.
یکی از تمهیدات اندیشیده شده برای جلوگیری از ایجاد هرگونه وقفه در روند دریافت خدمات درمانی بیماران پس از آغاز طرح، ایجاد زمینه برای نسخه‌نویسی آفلاین است. در این راستا، معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی با اعلام فراهم شدن بسترهای لازم و تهیه شیوه‌نامه نسخه‌نویسی آفلاین در سامانه نسخه الکترونیک سازمان تامین‌اجتماعی گفته است: با ایجاد امکان نسخه‌نویسی آفلاین، اختلالات احتمالی این حوزه اعم از کندی اینترنت یا قطعی سامانه پوشش داده شود. براساس اعلام حمیدرضا متولی‌زاده، رئیس دفتر اسناد پزشکی، از ابتدای سال ۹۹ تاکنون بیش از ۷۹ هزار نسخه الکترونیک در مراکز طرف قرار داد سازمان تامین‌اجتماعی صادر شده است.
استفاده هرچه بیشتر پزشکان از سامانه نسخه الکترونیک، می‌تواند ارزش و کارآیی سامانه را افزایش داده به تکمیل هرچه بیشتر پرونده الکترونیک سلامت بیماران کمک کنند. در برنامه تدوین شده برای اجرای این طرح، پزشکان هیچ اجباری به استفاده از سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک ندارند و در صورت تمایل حتی می‌توانند در سرنسخه‌های خود نیز دارو تجویز کنند؛ با این‌حال با هدف ترغیب آنها در به‌کارگیری سامانه مذکور، قرار است مشوق‌هایی برای پزشکان در نظر گرفته شود.
از آنجا که برنامه سازمان تامین‌اجتماعی ترغیب و تشویق پزشکان برای استفاده از سامانه نسخه الکترونیک است،قرار است ۹۵درصد سهم سازمان تامین‌اجتماعی از هزینه ویزیت برای پزشکان دارای امضای الکترونیک و ۸۰درصد این سهم برای سایر پزشکان به روز پرداخت شود.
براساس اعلام مهدی ناصحی، مدیرعامل بیمه سلامت کشور، قرار است در صورت استفاده پزشک از نسخه الکترونیک، در هر نسخه مبلغ ۵هزار تومان مازاد به وی پرداخت شود. همچنین قرار است امکان اعطای تسهیلات برای خرید سخت‌افزارهای مورد نیاز نیز از سوی بانک‌های طرف قرارداد به این دسته پزشکان فراهم شود.
حمیدرضا صفی‌خانی، مدیر پروژه نسخه الکترونیک سازمان تامین‌اجتماعی نیز در تشریح پیشرفت‌های این طرح اعلام کرده است: بیمه مرکزی هفته گذشته API سازمان تامین‌اجتماعی را به بیمه‌های تجاری ابلاغ کرده و بیمه‌های تکمیلی به زودی آن را پیاده‌سازی خواهند کرد.
وی استفاده از نرم‌افزار ویژه تبادل اطلاعات بین سامانه‌ای (API) سازمان تامین‌اجتماعی توسط سامانه‌های مراکز درمانی طرف قرارداد را گامی بسیار مهم در زمینه پیشبرد طرح نسخه الکترونیک عنوان کرد و گفت: رشد چشمگیری در استفاده از (API) سازمان تامین‌اجتماعی داشته‌ایم. طی هفته گذشته ١٧ هزار تراکنش از طریق (API) انجام شده است و امیدواریم به زودی ۶۰ درصد تراکنش‌ها در این بستر انجام شود.
چالش‌های اجرایی پروژه نسخه الکترونیک
در سال‌های اخیر، با وجود آنکه رشد شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های حوزه پزشکی نسبت به دیگر کسب‌وکارهای دیجیتال کشور بسیار کند بوده است، اما اقدامات خوبی انجام گرفته و برخی شرکت‌های خصوصی در تلاش برای به‌کارگیری جدیدترین تکنولوژی‌ها برای بهبود فضای سلامت کشور هستند.
شاهین طبری، از فعالان بخش‌‌خصوصی حوزه سلامت الکترونیک در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: جای امیدواری است که پس از کش‌وقوس‌های بسیار سرانجام این پروژه درحال عملی شدن است. وی تاکید می‌کند: در این پروژه به‌دلیل تعدد دست‌اندرکاران و بازیگران حوزه، ایجاد هماهنگی و جلب موافقت و همراهی تمامی بخش‌ها و نهادها بسیار دشوار است. در راستای حل تعارضات بسیاری که از نظر اطلاعاتی، زیرساختی و نوع ارائه خدمات میان بیمه‌های مختلف وجود داشت، جلساتی برگزار شد و برای رسیدن به یک توپولوژی واحد و فراسازمانی تلاش بسیاری شد. طبری می‌افزاید: بخش‌‌خصوصی نیز به‌عنوان جزئی از این حوزه، در این جلسات حضور داشت و تا حدی توانسته است جایگاه خود را پیدا کند اما با این‌حال تعامل با سازمان‌های بزرگ به‌دلیل بوروکراسی‌ها و قواعد خاصی که دارند بسیار سخت است و این اندکی کار را کند می‌کند. طبری معتقد است: با ایجاد استانداردهایی می‌شد این روند ارتباطی را تسریع و تسهیل کرد.
این فعال بخش‌‌خصوصی تصریح می‌کند: هنوز بیمه‌ها، وزارتخانه و سازمان‌های ذی‌نفع، آنچنان که باید به ذهنیت واحدی نرسیده‌اند اما باید اذعان کرد که پیشرفت‌های بزرگی اتفاق افتاده است.
بتول مهرشاد، مشاور فنی مدیر پروژه نسخه الکترونیک سازمان تامین‌اجتماعی نیز در تشریح چالش‌های اجرای طرح نسخه الکترونیک در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفته است: در لایه‌های فنی بخشی‌نگری می‌تواند تاثیر منفی بیشتری در حوزه نسخه الکترونیک ایجاد کند و وقتی تیمی در بخشی از دولت، سامانه‌ای را پی‌ریزی می‌کند برای پیشبرد برنامه‌های ملی و همکاری با سایر اجزای دولت باید آمادگی بیشتری داشته باشد و مقاومت در برابر تغییرات در این حوزه‌ها آسیب‌رسانی بالاتری خواهد داشت.
وی تاکید کرده است، استفاده از ظرفیت بخش‌‌خصوصی در تحقق پروژه‌های بزرگی مانند طرح نسخه الکترونیک که پروژه‌ای ملی به حساب می‌آید، از مهم‌ترین اولویت‌های مغفول مانده در سامانه‌های دیجیتالی مرتبط با نظام سلامت است. با این‌حال مهرشاد در ادامه افزوده است، فارغ از ظرفیت‌های بالایی که در بخش‌‌خصوصی وجود دارد، با توجه به محدودیت توان این تیم‌ها، نمی‌توانند سرعت و حجم توسعه پروژه‌های ملی را در زمان مناسب پاسخگو باشند.
مشاور فنی مدیر پروژه نسخه الکترونیک سازمان تامین‌اجتماعی با اشاره به وجود سامانه‌های متعدد مورد استفاده ارگان‌های مختلف و بخش‌‌خصوصی فعال در نظام سلامت، ادامه داده است: یکی از علت‌های اصلی محدودیت در تعمیم‌پذیری طرح‌های ملی، عدم استانداردسازی سامانه‌ها و سرویس‌هایی است که توسعه داده شده است.
مهرشاد معتقد است، زمانی که این انحصار فنی با نگاه بخشی‌نگر ترکیب می‌شود بزرگ‌ترین موانع برای توسعه بستر دیجیتال شکل می‌گیرد و حوزه‌های مختلف در دولت به‌جای هم‌افزایی؛ در واقع با وجود رویکردهای بخشی‌نگر در لایه فنی و همچنین در لایه سیاست‌گذاری و اجرا، هدف اصلی را نادیده گرفته و حتی مانع کار یکدیگر می‌شوند.
مشاور فنی مدیر پروژه نسخه الکترونیک تاکید دارد که درحوزه سلامت دیجیتال به علت تعدد ذی‌نفعان و گستردگی و پیچیدگی کار، به هیچ عنوان امکان استفاده از یک سامانه واحد وجود ندارد. بنابراین ساختار نرم‌افزاری در این حوزه با حوزه مالیات یا حوزه بانکی بسیار متفاوت است. وی می‌گوید: به‌دلیل تعدد انواع سامانه‌های سلامت و نیاز به تعامل ذی‌نفعان مختلف، باید امکان تبادل بین سامانه‌ها فراهم باشد.
وی با اشاره به شرایط فعلی سازمان تامین‌اجتماعی درحوزه سلامت الکترونیک گفت: سازمان تامین‌اجتماعی از سال‌های قبل درحوزه طرح‌های سلامت دیجیتال اقدام کرده بود ولی سرعت توسعه طرح نسخه الکترونیک از زمان‌بندی کشوری عقب بود. مهرشاد افزوده است: خوشبختانه در بازه‌ای کوتاه برنامه اجرایی که تدوین کرده بودیم محقق شد و در پاییز به نسبت تابستان با رشدی ۴۰۰ درصدی در مشارکت درمانگران و رشدی ۲۵ درصدی در میزان تراکنش‌ها مواجه شدیم.
مزایای تحقق نسخه الکترونیک
با تمام موانع و چالش‌های موجود، تحقق این پروژه با فراهم کردن زمینه‌های ایجاد پرونده الکترونیک بیمار، می‌تواند بهبود قابل‌توجهی در سیستم درمانی کشور ایجاد کند. کارشناسان معتقدند با توجه به کد‌بندی شدن داروها و اقدامات درمانی، به‌کارگیری نسخه‌های الکترونیک می‌تواند تاثیر بسزایی در رفع مشکل بدخوانی نسخه‌ها و فروش داروی اشتباه داشته باشد. از طرف دیگر، با توجه به اتصال تمامی مراکز درمانی و داروخانه‌ای در سراسر کشور، امکان استعلام وضعیت موجودی داروهای خاص، در داروخانه‌های سراسر کشور میسر می‌شود. حذف دست به دست شدن دفترچه‌های کاغذای در محیط‌های آلوده‌ای مانند مطب‌ها و بیمارستان‌ها نیز از دیگر مزیت‌های اجرای این طرح است که تاثیر آن در شیوع اخیر کرونا بسیار محسوس‌تر است.
گفته می‌شود هر کدام از سازمان‌های بیمه‌گر در سال به‌طور تقریبی ۱۰۰ میلیارد تومان برای کاغذ و چاپ دفترچه بیمه هزینه می‌کنند. با گسترش به‌کارگیری نسخه الکترونیک می‌توان مبلغ صرفه جویی‌شده را در بخش‌های دیگر سیستم درمانی کشور به‌کار گرفت.
