رشد سه برابری بازار کتاب آنلاین در دوران کرونا
بازار ۶۰ میلیارد تومانی کتاب دیجیتال
به گفته امیر خوراکیان، معاون مرکز ملی فضای مجازی، صنعت نشر دیجیتال در این بازه زمانی با رشد حدود سه برابری مراجعات کاربران به پلت‌فرم‌های کتاب دیجیتال مواجه بوده است. در همین راستا، با توجه به افزایش استفاده مخاطبان از پلت‌فرم‌های نشر دیجیتال همزمان با شیوع کرونا در کشور سند ساماندهی و توسعه نشر دیجیتال در کشور به‌عنوان راهبردی اساسی در راستای توسعه این صنعت تهیه و تصویب می‌شود. وی افزود: در این بازه تولیدات آماتوری کتاب دیجیتال به‌ویژه کتاب صوتی و تدوین آن در مقایسه با تولید حرفه‌ای کتاب دیجیتال رشد بیشتری داشته و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد در دوره شیوع ویروس کرونا مراجعه کاربران فارسی زبان از خارج از کشور به این کتاب‌ها بیشتر شده که این به‌دلیل نبود پلت‌فرم تخصصی نشر کتاب دیجیتال در کشورهای همسایه دارای جمعیت فارسی‌زبان و نفوذ پلت‌فرم‌های محتوایی از جمله پلت‌فرم‌های نشر کتاب در لایه‌های عمیق اجتماعی کشورهای همسایه است.
بازار جهانی کتاب دیجیتال
بررسی آمارها و نیازهای ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نشان می‌دهد که ظرفیت رشد و توسعه اقتصادی این صنعت فرهنگی بسیار بالاست و باید به همت بخش‌خصوصی فعال در این صنعت و حمایت‌ها و نظارت‌های بخش دولتی، زمینه رشد کمی و کیفی و صادرات آثار و محصولات کتاب دیجیتال به جهان خصوصا کشورهای همسایه و به‌ویژه به ۱۱ کشور فارسی‌زبان فراهم شود.
خوراکیان با اشاره به این آمار گفت: در سال ۱۳۹۷ در کشور حدود ۹۰ هزار کتاب دیجیتال در بخش‌خصوصی و دولتی منتشر شده بود که طبق برآوردهای انجام‌شده، ۳۳ هزار عنوان کتاب دیجیتال منتشرشده توسط بخش‌خصوصی در سال ۱۳۹۷ حدود دو برابر شده است. همچنین طبق برآوردهای انجام‌شده در سال ۱۳۹۷حدود ۷۰۰ هزار کاربر فعال روزانه در پلت‌فرم‌های کتاب دیجیتال حضور داشتند که این آمار به‌ویژه در فروردین ماه ۱۳۹۹ به‌علت شیوع ویروس کرونا، روزانه به عدد هزارو۲۰۰ کاربر فعال رسیده است. در همین راستا، حجم بازار کتاب دیجیتال با رشد حدود ۳ برابری از حدود رقم ۲۰ میلیارد تومان در سال ۹۷ به حدود ۶۰ میلیارد تومان رسیده که رشد بسیار قابل‌توجهی به‌شمار می‌رود.
این درحالی است که به گزارش «ایسنا» در سال ۲۰۱۹ بازار جهانی کتاب، رقم ۳/ ۱۸ میلیارد دلار فروش کتاب دیجیتال را ثبت کرد و نسبت به سال گذشته که این رقم حدود ۱۳ میلیارد بوده، رشد حدود ۴۰ درصدی داشته است. طبق آمارهایی که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده ۹ درصد از بازار کتاب جهان به کتاب دیجیتال اختصاص داشته است. این رقم در مورد ایران در سال ۱۳۹۶ حدود ۵/ ۰ درصد و در سال ۱۳۹۷ طبق پیش‌بینی صورت‌گرفته حدود یک درصد و تا پایان فروردین ماه سال‌جاری حدود ۲ درصد بوده است. در سال ۱۳۹۷ بازار کتاب چاپی در ایران ۲هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بوده و این رقم با رشد بسیار کم تا پایان فروردین ماه ۱۳۹۹ حدود ۳هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
درحال‌حاضر ۳۰ درصد از سهم بازار کتاب دیجیتال جهان در اختیار آمریکا، ۱۷ درصد چین، ۸ درصد آلمان، ۵ درصد ژاپن، ۴ درصد انگلستان و ۳ درصد فرانسه است و سایر کشورها مجموعا ۳۳ درصد از سهم این بازار را در اختیار دارند. به گفته خوراکیان، ضریب نفوذ کتاب دیجیتال در جهان به‌طور میانگین ۱۳ درصد است و در ایران در پایان فروردین ماه ۱۳۹۹ به حدود ۴/ ۱ درصد رسیده است. نسبت کتاب کاغذی به کتاب دیجیتال در ایران حدود ۹۴ درصد بوده و لازم است تا دستیابی به ضریب نفوذ ۱۰ درصدی انواع کتاب دیجیتال در بازار ایران به‌عنوان راهبردی مهم و اساسی در برنامه‌ریزی‌های کلان در نظر گرفته شود.
معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی در تشریح مدل‌های متنوع از کتاب‌های دیجیتال در بازار ایران اعلام کرد: پس از کتاب‌های چاپ کاغذی در سال‌های اخیر استقبال کاربران از کتاب‌های صوتی در این عرصه قابل‌توجه بوده است و همچنین این بازار شامل کتاب‌های دیجیتال صرفا دارای متن، کتاب‌های دیجیتال شامل متن و تصویر، کتاب‌های دیجیتال به همراه تصاویر متحرک، کتاب‌های دیجیتال با امکانات صوتی و دیجیتال، کتاب‌های ویدئویی شامل صوت، تصویر و متن در قالب فیلم، کتاب‌های دیجیتال دارای محتوای چند رسانه‌ای و کتاب‌های تعاملی است. خوراکیان با بیان اینکه کسب‌وکار در حوزه صنعت کتاب دیجیتال در جهان و ایران دارای مدل‌های مختلف بوده که فراگیرترین آنها فروش اشتراک است، تصریح کرد: روش به امانت سپردن کتاب دیجیتال یکی از روش‌های موثر و ارزان دسترسی به کتاب دیجیتال است که می‌تواند در کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی مورد استفاده قرار گیرد ولی درحال‌حاضر این روش در کشور مورد استفاده قرار نگرفته و باید برای تقویت این بخش اقدام شود.
وی گفت: به‌روزرسانی ساختار، مقررات، آیین‌نامه‌ها، ضوابط نشر، نظام‌های تشویق و حمایت متناسب با تحولات حوزه نشر دیجیتال از راهبردی موردتوجه مرکز ملی فضای مجازی در تقسیم کار ملی است و پیاده‌سازی نظام رتبه‌بندی محصولات حوزه نشر دیجیتال اقدامی ضروری در راستای توسعه این صنعت در کشور است.
