اپلیکیشن‌های ردیابی بیماران کووید-۱۹ موثر هستند یا خطرناک؟
دغدغه‌هایی برای سلامت و حریم خصوصی
از آنجایی که در طول هفته‌های گذشته ویروس کرونا با سرعتی بیشتر شیوع پیدا کرده است، دولت‌ها مجبور به توسعه و بهره‌گیری سریع از تکنولوژی‌های جدید برای مبارزه با این ویروس شده‌اند. بعد از دولت چین که اپلیکیشنی را برای این کار توسعه داد که شهروندان را براساس سطح خطر و ابتلا به این بیماری در رنگ‌های مختلف نشان می‌داد، کشورهای دیگری مانند سنگاپور، فلسطین اشغالی و روسیه هم اپلیکیشن‌های موبایل ویژه خودشان را برای بیماری کووید-۱۹ توسعه داده‌اند. بسیاری از این اپلیکیشن‌ها به‌طور اجتناب‌ناپذیری به خاطر نظارت و نقض گسترده قوانین حفاظت از اطلاعات، مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. با این اوصاف این سوال مطرح می‌شود که آیا توسعه یک اپلیکیشن که بتواند به طرز موثری توسعه این بیماری را محدود کرده و همزمان حریم خصوصی کاربران را هم تضمین کند، امکان‌پذیر است؟
دقت پایین جی‌پی‌اس
انتخاب‌های مختلفی پیش روی دولت‌هایی که خواستار توسعه چنین اپلیکیشن‌هایی هستند، وجود دارد. تکنولوژی‌های قدرتمندی مانند بلوتوث، جی‌پی‌اس، ردیاب مکانی مخابراتی و کدهای QR در این زمینه می‌توانند کمک‌رسان و موثر باشند. اما وقتی موضوع جلوگیری از گسترش ویروس کرونا در کنار دغدغه‌های اتحادیه اروپا برای حفظ حریم خصوصی کاربران به میان می‌آید، هرکدام از این تکنولوژی‌ها در کنار مزایای مختلف‌شان، معایبی هم دارند. ملزومات فنی برای یک اپلیکیشن ردگیری افراد، شامل نیاز به عملکرد در فاصله نزدیک است برای آنکه بتوان به شکل درستی تشخیص داد که آیا یک کاربر به قدر کافی از فرد مبتلا فاصله دارد یا خیر.
در کره‌جنوبی شهروندانی که ملزم به قرنطینه شده‌اند، باید یک اپلیکیشن دولتی را دانلود کنند که از جی‌پی‌اس برای ردگیری حرکات آنها استفاده می‌کند و در صورتی که هرکدام از این افراد محدوده قرنطینه را ترک کنند، این اپلیکیشن گزارش‌های مربوط به آنها را به مقامات دولتی ارسال می‌کند. با این حال، چنین الگویی برای کاربردهای دیگر مفید نیست. استفاده از اطلاعات مکانی مخابراتی یا جی‌پی‌اس برای ردگیری ارتباط میان افراد، کار تازه‌ای نیست. میزان دقت یک اپلیکیشن ردگیری ارتباط میان افراد، باید به کمتر از دو متر برسد، این درحالی است که جی‌پی‌اس تنها امکان ردگیری بین ۱۰ تا ۲۰ متر را دارد و با این اوصاف تاثیرگذاری کمتری خواهد داشت. میزان دقت اطلاعات مکانی مخابراتی حتی کمتر از این هم هست. اپلیکیشنی هم که از اطلاعات مکانی مخابراتی استفاده می‌کند، نگرانی‌های جدی درباره حریم خصوصی کاربران را ایجاد می‌کند، چون به شکل خودکار مکان کاربران را ردگیری می‌کند. این می‌تواند نیاز به اجازه کاربر را نادیده گرفته و قوانین حفاظت از اطلاعات شهروندان را نقض کند.
ابزارهای ردگیری مبتنی بر کدهای QR
کشورهای چین، روسیه و هنگ‌کنگ تکنولوژی‌های نظارتی مبتنی بر کدهای QR را توسعه داده‌اند. دولت چین تک‌تک شهروندان را با اجبار آنها به اسکن کدهای QR خودشان در زمان ورود به فروشگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو و دیگر اماکن عمومی، ردگیری می‌کند. سپس این اپلیکیشن اطلاعات مربوط به مکان کاربر و عدد کد شناسایی او را به یک سرور مرکزی ارسال می‌کند.
در هنگ‌کنگ هر کسی که وارد این کشور می‌شود، یک دستبند با کد QR منحصر‌به‌فرد خودش را دریافت می‌کند و باید آن را با اپلیکیشن StayHomeSafe این کشور تنظیم و هماهنگ کند. از آنجایی که خارجی‌ها باید تا ۱۴ روز خودشان را در خانه قرنطینه کنند، اپلیکیشن StayHomeSafe می‌تواند از یک تکنولوژی مبتنی بر مکان استفاده کند تا در صورت تلاش این افراد برای ترک خانه، مقامات دولتی را باخبر کند.با اینکه سیستم مبتنی بر کدهای QR برای نظارت و اعمال محدودیت بر جابه‌جایی شهروندان موثر است، اما وقتی موضوع شناسایی افرادی به میان می‌آید که در ارتباط نزدیک با یک فرد مبتلا هستند و یا پیگیری اینکه آیا افراد فاصله‌گذاری اجتماعی را در محیط‌های عمومی رعایت می‌کنند، این سیستم دیگر چندان مفید نیست. حتی در روسیه که سال‌هاست قوانین نظارتی جدی دارد، شهردار مسکو اخیرا از اجرای برنامه‌هایی برای اجرای سیستم‌های ردگیری مبتنی بر کدهای QR خبر داده و گفته است که این سیستم تنها باید در آخرین توقفگاه افراد مورد استفاده قرار بگیرد.
راهکار موثر بلوتوث
درحال‌حاضر موثرترین راهکار که اتحادیه اروپا هم آن را در نظر دارد، ردگیری شهروندان با استفاده از بلوتوث است. بلوتوث در فواصل نزدیک عملکرد موثر و خوبی دارد و به دولت‌ها این امکان را می‌دهد تا بتوانند اپلیکیشنی را توسعه بدهند که شهروندان بتوانند به‌راحتی با روشن یا خاموش کردن بلوتوث از آن استفاده کنند. روشن کردن بلوتوث برای عملکرد بهتر و دقیق‌تر این اپلیکیشن، باعث می‌شود که شهروندان بتوانند سریع‌تر به زندگی عادی خودشان بازگردند. سیگنال‌های بلوتوث در فاصله میان گوشی‌های موبایل به‌خوبی عمل کرده و به عملکرد دقیق‌تر این اپلیکیشن‌ها کمک می‌کنند. این شیوه عملکرد با بیانیه هیات حفاظت از اطلاعات اتحادیه اروپا مبنی بر محدودیت آزادی افراد در طول دوره همه‌گیری این بیماری، تطابق دارد؛ راهکاری که تنها به این دوره اضطرار محدود خواهد بود. نهاد ناظر اتحادیه اروپا معتقد است که استفاده از این اپلیکیشن می‌تواند برای اعمال محدودیت‌های ضروری آینده هم موثر باشد و به افزایش بهداشت و سلامتی عمومی جامعه کمک کند.
اپل و گوگل سیستم ردیابی بیماران مبتلا به کرونا تولید می‌کنند
آی‌تی ایران: اپل و گوگل از تولید مشترک سیستم ردیابی افراد مبتلا به کرونا خبر داده‌اند. این سیستم هم برای گوشی‌های مجهز به آی‌اواس و هم مجهز به اندروید عرضه می‌شود و از ارتباطات بلوتوث و شبکه داوطلبانه ردیابی استفاده می‌کند. اپلیکیشن‌های رسمی نهادهای بهداشتی به این داده‌ها دسترسی خواهند داشت و کاربرانی که این سیستم را استفاده می‌کنند، می‌توانند گزارش بدهند که به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند یا خیر. این سیستم ردیابی بیماران کرونا همچنین به کسانی که آن را دانلود می‌کنند هشدار می‌دهد که آیا در تماس نزدیک یک فرد مبتلا هستند یا خیر. اپل و گوگل در اواسط ماه می API مربوط به این سیستم را برای آی‌اواس و اندروید عرضه می‌کنند. البته در این مرحله کاربران قادر به دانلود این اپلیکیشن هستند، اما مدتی بعد از آن دو شرکت این سیستم را داخل سیستم‌عامل خود قرار خواهند داد که هرکسی به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشد. ردیابی تماس (Contact tracing) یکی از مهم‌ترین ابزارهای مبارزه با شیوع یک بیماری است و حالا به کمک ابزارهای دیجیتالی ساده‌تر و راحت‌تر قابل انجام است، اما در عین حال موضوعات مربوط به حریم شخصی افراد از چالش‌های اصلی توسعه آن است. در سیستم ردیابی کرونا که توسط اپل و گوگل ساخته می‌شود، اگر کسی مبتلا به ویروس کرونا باشد به اپلیکیشن اعلام می‌کند و برخلاف سیستم‌های دیگر مبتنی بر مکان کاربر نیست، بلکه در هنگام نزدیک شدن فرد مبتلا، از طریق بلوتوث دیگر کاربران هم مطلع می‌شوند. این سیستم چندین مرحله برای حفظ اطلاعات اشخاص مبتلا و عدم اشتراک آن در نظر گرفته است؛ به‌طوری‌که اگر کسی به اپلیکیشن اعلام کند به ویروس کرونا مبتلاست هویت او ذخیره نمی‌شود، بلکه او صرفا دارای یک شماره یا کلید مخصوص است. این روش البته ضعف‌های بالقوه‌ای هم دارد؛ مثلا در مناطق شلوغ ممکن است افرادی که در اتاق‌های مجاور یک فرد قرار دارند و در فضای مشترک با کاربر مبتلا قرار ندارند هم هشدار را دریافت کرده و نگران شوند. به نظر می‌رسد این سیستم در مناطق با تعداد افراد کم موثرتر است.
