مهم‌ترین چالش‌های ارتباطی دولت دوازدهم

لیدا ایاز: چهار سال آینده برای دولت دوازدهم به مثابه یک آزمون دوباره است. از آنجا که دولت نتوانست در برخی حوزه‌ها به اهداف تعیین شده دست یابد، حالا این فرصت ایجاد شده که با مدیریت مناسب چالش‌ها را تبدیل به راهکار کند و از داعیه ایجاد تعادل و اصلاح ساختارها به ویژه در وزارت‌ارتباطات و فناوری دفاع کند. وزارت ارتباطات در دولت یازدهم در سال‌های اخیر به ویژه در حوزه آماده‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی، امکان و فراهم‌آوری برای استفاده مطلوب‌تر از شبکه‌های اجتماعی و ایجاد شبکه‌های داخلی در کشور با چالش‌هایی روبه‌رو بود که در برخی از آنها با امضای برجام برخی از موانع رفع شد. حالا اما دولت می‌کوشد با فرصتی که در چهار سال آینده پیش رو دارد در بخش‌هایی که به تلاش بیشتری برای بهبود به آنها نیاز است، نقش موثرتری ایفا کند.

تعادل در فیلترینگ

به نظر می‌رسد از جمله موضوعاتی که دولت در فرصت پیش رو باید همچنان برای ایجاد تعادل در آن تلاش کند، مدیریت فیلترینگ و فعالیت‌های اینترنتی است. اگرچه در این راستا کمیته فیلترینگ بخشی از دایره تصمیم‌گیری است اما مواضع دولت در چهار سال گذشته نشان می‌دهد که برای ایجاد توازن و تعادل در کنترل فضای مجازی از یکسو و آزادی دسترسی به شبکه‌های اجتماعی از سوی دیگر تلاش قابل توجهی انجام داده است. مهم‌ترین تبلور این تلاش ایجاد فیلترینگ هوشمند برای نظارت بر شبکه‌های اجتماعی همزمان با دسترسی کاربران به آنها بوده است.

اگرچه هنوز هم نگاه همراه با فیلتر کردن و مسدود شدن برخی از شبکه‌های محبوب وجود دارد اما نحوه تعامل و بازیگردانی مسوولان در وزارت ارتباطات نشان داده است که تلاش‌های دولت در گفت‌وگوهای دو طرفه با دیگر قوای تصمیم‌گیرنده تاکنون باعث رضایت نسبی کاربران و حاکمیت شده است. اینک یکی از مهم‌ترین مسوولیت‌های وزارت ارتباطات در دولت دوازدهم کنترل این فضای دوسویه و از سوی دیگر تلاش برای رفع فیلتر دیگر شبکه‌های مسدود شده است که اخیرا از زبان وزیر ارتباطات و دیگر مسوولان دولتی بیان شده است که از جمله آن تلاش برای رفع فیلتر یوتیوب و توییتر است. چراکه آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر در شبکه توییتر بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و رسمی از جمله رئیس جمهوری در آن فعالیت دارند.

تداوم در آماده‌سازی زیرساخت‌

دو سال آخر در دولت یازدهم برای مسوولان وزارت ارتباطات در زمینه فراهم‌آوری زیرساخت‌ها سال‌های مهمی بود، چراکه بعد از امضای برجام این فرصت برای وزارت ارتباطات مهیا شد تا بتواند با بازیگران مهم دنیا در حوزه ارتباطات اینترنتی و مشارکت با آنها رایزنی کند. تا پیش از آن زیرساخت‌های اینترنت به دلیل تحریم‌ها مشکلات زیادی را به کاربران تحمیل می‌کرد و باعث افت کیفیت اینترنت می‌شد. در آن سال‌ها به دلیل تحریم‌های اقتصادی علیه ایران بسیاری از اپراتورهای مشهور بین‌المللی با ایران فعالیتی انجام نمی‌دادند و ایران نیز مجبور بود در زمینه ترافیک و مدیریت ترافیک اینترنت مسیرهایی را انتخاب کند که از طرف اپراتورهای ناشناخته به ایران تحمیل می‌شد و انتخاب این مسیرها منجر به کاهش کیفیت و سرعت اینترنت می‌شد اما بعد از برجام شرکت زیرساخت توانست با اپراتورهای مشهور وارد قرارداد شود.

سال گذشته وزارت ارتباطات در کنفرانسی توانست با کشورهایی همچون ایتالیا و آلمان که از مهم‌ترین کشورهای دنیا در صنعت ICT هستند در زمینه فعالیت‌های مشترک رایزنی و تفاهم‌نامه امضا کند. آمارهای زیرساخت وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که در ابتدای دولت یازدهم حدود ۴ میلیون مشترک به شبکه پهن باند ثابت از طریق ADSL و ۳۰۰ هزار مشترک به شبکه پهن باند موبایل آن هم تنها در تهران و کرج دسترسی داشتند، اما هم اکنون شمار مشترکان پهن باند ثابت به ۱۰ میلیون نفر و پهن باند موبایل به ۴۰ میلیون رسیده است. در همین حال میزان سرانه دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت در ابتدای دولت یازدهم یک کیلو بیت بر ثانیه بود که هم اکنون این مولفه به ۳۵ کیلو بیت بر ثانیه رسیده است.

در ابتدای دولت ظرفیت پهنای باند شبکه انتقال کشور ۱۱۱۶ گیگابیت بر ثانیه بود که حالا این میزان به ۱۲ هزار گیگابیت بر ثانیه رسیده است. همچنین ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌الملل در ابتدای دولت ۸۰ گیگابیت بر ثانیه بود که هم اکنون یک هزار گیگابیت بر ثاینه برآورد می شود. ظرفیت پهنای باند داخلی نیز با بیش از هزار درصد رشد از ۶۲۵ گیگابیت بر ثانیه به ۷ هزار گیگابیت بر ثانیه رسیده است. همچنین میزان سرمایه‌گذاری دولت در بخش ارتباطات زیرساخت در سال‌های ۹۳ تا ۹۵ بالغ بر ۲ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. آمارهای مرکز زیرساخت نشان می‌دهد که ارزش بازار ICT در حال حاضر ۳۵ هزار میلیارد ریال است که باید به ۹۰ هزار میلیارد برسد. بر اساس همین آمار در حال حاضر ۲۴ هزار سایت خرید اینترنت در کشور وجود دارد و ایران بزرگترین جمعیت کاربران اینترنت در منطقه را از آن خود کرده است. یک درصد از دامنه‌های اینترنتی در دنیا به پسوند IR تعلق دارد و ۵/ ۱ درصد محتوای تحت وب را زبان فارسی تشکیل می‌دهد. همچنین ۱۸ هزار تیم توسعه اپلیکیشن و ۳ هزار شرکت دانش‌بنیان در این بخش فعال هستند و برآورد شده که هزینه ایجاد یک استارت‌آپ در این حوزه یک‌سوم متوسط ایجاد یک شغل حداقل ۱۰۰ میلیون تومانی است.

توسعه شبکه‌های موبایل

برآورد شده که ۴۰ میلیون گوشی هوشمند و ۱۰۰ میلیون سیم کارت در دستان ایرانی‌ها است و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۲۰ ظرفیت این بخش به حدود ۳ برابر می‌رسد. همین رشد آماری دولت را در چهار سال گذشته مجاب کرد تا انحصارها را در زمینه ارائه خدمات به مشترکان همراه را که تنها از سوی یک اپراتور قابل‌ارائه بود، لغو کند و عملا با فراهم کردن فرصت مساوی برای هر سه اپراتور رسمی، امکان دسترسی همه کاربران را به تکنولوژی‌های ارتباطی فراهم کرد. در سال‌های اخیر آزادسازی ارائه نسل‌های ارتباطی ۳G و ۴G برای هر سه اپراتور از جمله این رفع محدودیت‌ها بود.

در حال حاضر امکان استفاده از اینترنت پرسرعت از طریق موبایل برای اپراتورها وجود دارد و در بیش از ۱۵۰۰ شهر اینترنت نسل سه و ۳۰۰ شهر اینترنت نسل چهار ارائه می‌شود. توسعه زیرساخت‌های ارتباطی از دیگر سیاست‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود و تعداد کاربران اینترنت از ابتدای دولت یازدهم تاکنون با افزایش بیش از ۱۰ درصد از ۵/ ۳ میلیون نفر به حدود ۳۷ میلیون نفر رسیده است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین اعلام کرده که در دولت یازدهم در راستای کاهش شکاف دیجیتالی شهر و روستا به اجرای طرح توسعه روستایی اقدام کرده و طی سه سال اخیر بیش از ۲۵ هزار روستای کشور به اینترنت پرسرعت تجهیز شده‌اند و طبق وعده‌های داده شده تا پایان دولت نیز تمام روستاهای بالای ۱۵ خانوار کشور به شبکه اینترنت متصل خواهند شد. استارت‌آپ‌ها و تولیدکنندگان نرم‌افزارها و محتوای بومی طی سه سال گذشته رشد چشمگیری داشته‌اند. تولید بیش از ۱۰۰ هزار نرم‌افزار موبایلی که بعضا در سایر کشورها نیز مورد استقبال قرار گرفته‌اند بخشی از اشتغال‌زایی این حوزه است.