غلامحسین محمد طالبی/ حسین سبزیان

گذری به صنعت مخابرات نشان می‌دهد که قبلا صوت و پیامک مهمترین منابع درآمدی اپراتورها بودند و متوسط درآمد هر کاربر (ARPU) اساسا به این دو عامل بستگی داشت. با حضور دیتا‌ی موبایل در پرتفوی خدمات اپراتورهای موبایل به‌تدریج سهم صوت و به‌خصوص پیامک رو به کاهش گذاشته است. شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی موبایلی چون وایبر، تلگرام و...بر این اتفاق تاثیری قاطع داشته است. یک پیش‌بینی بین‌المللی (موسسه گارتنر) نشان می‌دهد که درآمد سالانه سرویس پیام کوتاه (SMS) تا سال ۲۰۱۸ در حدود ۲۳میلیارد دلار کاهش خواهد یافت، به گونه‌ای که این درآمد از ۱۲۰میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به ۷/ ۹۶میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ خواهد رسید. در سال ۱۳۹۴، حدود ۱/ ۷۴ درصد از درآمد ۲۰ هزار میلیارد تومانی تلکام به صوت و پیامک متعلق بود و فقط ۶/ ۴ درصد آن به دیتا مربوط می‌شد. پیش بینی داخلی آن است که در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۱/ ۳۵ درصد از درآمد ۶۷ هزار میلیارد تومانی تلکام به صوت و پیامک و ۶/ ۲۹ درصد آن به دیتا مربوط شود. این رخداد حکایت از نصف شدن تقریبی سهم صوت و پیامک و ۶ ‌برابر شدن تقریبی سهم دیتا در سبد درآمدی اپراتورها دارد.

واضح است که سهم دیتا به‌عنوان رکنی مهم در ARPU برای اپراتورها روز به روز اهمیتی بیشتر می‌یابد.کوشش اپراتورها برای توسعه زیرساخت‌های تسهیل‌گر انتقال داده بیش از پیش مرزهای CT و IT را به‌هم نزدیک کرده است. اکنون یکی از مهمترین دغدغه‌های ذهنی مدیران اپراتورهای تراز اول جهانی این است که چگونه می‌توان از فرصت‌های حاصل از نزدیکی CT و IT استفاده کرد. توجه صرف به CT (با توجه به سهم روز افزون IT از بخش ICT) می‌تواند اپراتورها را به شدت در مقابل برخی از روندهای آتی آسیب‌پذیر سازد. به‌عنوان نمونه اپراتورهایی که با ذهنیت صرفا CT پایه فعالیت می‌کنند به دیتا به‌عنوان بخش لاینفکی از منبع درآمدیشان می‌نگرند، بخشی که روز به روز در پی افزایش آن هستند، به راستی که اگر روزی دسترسی به اینترنت رایگان شود (مثل راه‌اندازی Skynet) چه اتفاقی در انتظار این اپراتورهاست (با توجه به گسترش خیره‌کننده شبکه‌های اجتماعی موبایلی در زمان فعلی). اما اپراتورهایی که به IT هم توجه دارند بی‌تردید سهم و نقش آن را در خدمات خود پررنگ‌تر می‌سازند.

این اپراتورها به‌جای اینکه فقط به ارائه دیتا به‌عنوان منبعی از درآمد بنگرند به توسعه خدمات IP پایه به‌عنوان هدفی بسیار مهم هم توجه می‌کنند. دقیقا همین اپراتورها هستند که با اقدامات هوشمندانه می‌توانند نوعی از یکپارچگی عمودی و حتی همکاری را در زنجیره ICT رقم بزنند. به‌عنوان مثال اقدام اخیر ورایزون در خرید و ادغام AOL و Yahoo به منظور توسعه ۵۰برند رسانه‌ای (یعنی تملک مالک محتوا توسط مالک شبکه). همچنین، همکاری جدید اپراتور Reliance jio هند (مالک شبکه) با گوگل (مالک پلت‌فرم Android) که همه نشان از این دارند که این اپراتورها به‌دنبال افزایش توان خود و گسترش سهم خدمات IP پایه در پرتفوی خدماتی‌شان هستند (خدماتی همچون VoLTE و ViLTE). لازم به توضیح نیست که حتی با راه‌اندازی پروژه‌هایی نظیر Skynet و غیره دقیقا همین اپراتورها هستند که زنده‌ می‌مانند و به ارزش آفرینی خود ادامه می‌دهند.