شبکه پرداخت کشور نیازمند مدل‌های متنوع‌تر است

آغازی دوباره برای پرداخت موبایلی

تا پایان سال ۹۵ حدود ۴۲۰ میلیون کارت بانکی در کشور صادر شده است

سیمین عزیزمحمدی: نمایشگاه امسال بین‌المللی کتاب ظاهرا فرصت خوبی برای مقامات بانکی کشور بود تا بتواند شیوه پرداخت جدیدی را در نظام بانکی تعبیه کنند. به این ترتیب، بانک مرکزی طی یک مراسم رسمی در این رویداد از روش پرداخت الکترونیک موسوم به (Near Field Communication(NFC رونمایی کرد. همچنین بیش از سه هزار دستگاه کارتخوان مجهز به NFC در نمایشگاه کتاب تهران نصب شده و آماده استفاده است. در این شیوه پرداخت، برای پرداخت وجه توسط دستگاه‌های کارتخوان دیگر نیازی نیست از کارت بانکی برای انجام تراکنش استفاده شود. کافی است خریدار اپلیکیشن مربوط را در گوشی تلفن ‌همراه خود نصب کرده‌ و اطلاعات کارت بانکی را در گوشی ذخیره کرده باشد. زمانی‌که کارت بانکی در این نرم‌افزار تعریف ‌شود، از سوی بانکی کارت را صادر و پشتیبانی کرده، رمزگذاری و شماره کارت شبیه‌سازی می‌شود. هنگامی که برای پرداخت دستگاه‌های کارتخوان مراجعه می‌شود با فعال شدن این نرم‌افزار، گوشی تلفن ‌همراه را به دستگاه نزدیک کرده و از طریق نشانه‌گذاری که قبلا انجام شده، پرداخت در پایانه فروش انجام خواهد شد و دیگر نیازی به استفاده از کارت نیست.

در دنیای فناوری‌های پرداخت آنلاین، NFC شیوه جدیدی نبوده و مدت‌هاست در بسیاری از کشورهای دنیا متداول است و کشورها درصدد این هستند بهبود رشد اقتصادی، توسعه خدمات پرداخت با بهبود اقدامات امنیتی، ابتکارات صنعتی و مشوق‌های دولتی برای پرداخت‌های دیجیتالی در بازارهای در حال توسعه خدمات پرداخت نظام بانکی خود را رشد دهند. در این میان، آمریکا، کشورهای اتحادیه اروپا، برزیل و چین در صدر کشورهای با بالاترین حجم پرداخت‌های غیرنقدی هستند. به هر حال، رونمایی از این شیوه، مجال خوبی برای توسعه شیوه‌های پرداخت در سیستم بانکی کشور است؛ چرا که با وجود معرفی شیوه‌های نوین پرداخت در جهان، پرداخت از طریق کارت‌های بانکی متداول‌ترین یا به تعبیری تنها شیوه پرداخت در کشور است. نیم نگاهی به کیف پولی افراد هم شاهدی بر این بحث است که بعضا آمار تعداد این کارت‌های بانکی گم می‌شود. آمار به نقل از شاپرک (شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت) نشان می‌دهد تا پایان سال ۹۵ بیش از ۴۲۰ میلیون انواع کارت بانکی برداشت، اعتباری، کارت خرید(هدیه) و پول الکترونیک صادر شده است. به عبارت دیگر، در طول سال ۹۵، نزدیک به ۸۸ میلیون کارت بانکی صادر شده است یعنی برای هر ایرانی بالای ۱۴ سال به‌طور میانگین ۵/ ۱۴ کارت صادر شده است. ضعف سیستم بانکداری الکترونیکی باعث شده شیوه‌های پرداخت در کشورها تاکنون به همان پرداخت از طریق کارت‌ها خلاصه شود.

آمار نشان می‌دهد افراد مالک کارت بانکی به‌طور متوسط از طریق کارت خود ۱۴۳ بار پرداخت انجام دادند که معمولا از طریق دستگاه POS، خرید اینترنتی یا خرید شارژ یا پرداخت قبوض و... از طریق موبایل بوده است. البته با توجه به اینکه بیشترین سهم بازار مربوط به این کارت‌های معمولی برداشت بوده که حدود ۶۵ درصد است. این در شرایطی بوده که عمدتا کاربردی ندارد و پرداخت‌ها از طریق تعداد محدودتری از کارت‌ها انجام می‌گیرد. همان‌طور که اشاره شد شیوه‌های پرداخت در کشورهای پیشرو در عرصه بانکداری الکترونیکی توسعه یافته است و انتظار رفتار کاربران تا چند سال آینده تحت تاثیر معرفی و فراگیری شیوه‌های جدید تغییر خواهد کرد. با این حال، پرداخت از طریق انواع کارت‌ها مانند کارت اعتباری و کارت نقدی از روش‌های رایج در دنیا است به‌طوری که در سال گذشته ۲۵ درصد پرداخت به وسیله کارت اعتباری و ۱۷ درصد به وسیله کارت نقدی انجام می‌گیرد. اما در حال حاضر شیوه رایج پرداخت کیف پول الکترونیکی (eWallet) است که سهم آن از میان مجموع روش پرداخت‌ها ۳۱ درصد است که تا سال ۲۰۲۰ به رقم ۳۰ درصد کاهش می‌یابد. البته برآورد شده در این مدت، سهم کار‌های اعتباری و نقدی هم به ترتیب تا ۲۰ درصد و ۱۶ درصد کاهش خواهد یافت و روش‌های جدید مانند کارت‌های پیش‌پرداخت، فاکتور الکترونیکی و... سهمی از بازار آنها را خواهند گرفت.

روش‌های پرداخت خرید آنلاین

کیف پول الکترونیکی(eWallet): این روش مانند PayPal یک ابزار الکترونیکی، برای استفاده آسان و امن بوده و یک روش پرداخت به سرعت در حال رشد است که به سرعت به یک روش رایج در تمام بخش‌ها تبدیل می‌شود. پرداخت و انتقال وجه را از طریق اینترنت و به‌صورت آنی ممکن می‌سازد و جایگزین مناسبی برای شیوه‌های سنتی نقل و انتقال وجه نقد همانند چک و حواله پولی است. کاربران می‌توانند یا از موجودی ذخیره شده در آن استفاده کنند یا از یک نوع پرداخت متصل به eWallet کاربر که به راحتی در دسترس آنها بوده، وجوه مورد نیاز را بپردازند.

کارت‌های اعتباری(Credit Cards): نوعی کارت پرداخت است که برای اشخاص حقیقی یا حقوقی صادر می‌شود. این کارت به دارنده آن این امکان را می‌دهد که بر پایه نوع قرارداد، از خدمات و کالاهایی برخوردار شده و بهای آن ‌را بپردازد. به عبارت دیگر مشتری به یک حد اعتبار مورد تایید صادرکننده کارت مانند بانک، فروشگاه یا ارائه‌دهنده خدمات دست می‌یابد که در یک مدت ۳۰ روزه باید با بهره آن را بازپرداخت کند.

کارت‌های نقدی(Debit Cards): کارت‌های بانکی که در معامله با آن، معادل ارزش خرید از موجودی حساب دارنده کارت هنگام خرید کسر می‌شود. اگر منابع مالی کافی نباشد، تراکنش انجام نمی‌شود.

انتقال بانکی: در شرایط آنلاین، مصرف‌کننده پرداخت را با استفاده از امکانات آنلاین بانک خود انجام می‌دهد. در غیر این صورت، مصرف‌کنندگان در طول فرآیند خرید کد رهگیری دریافت می‌کنند، سپس می‌توانند در اوقات فراغت به امکانات آنلاین بانک خود لاگین شده و با استفاده از آن کد، فرآیند خرید را تکمیل کنند.

پرداخت در محل: معامله‌ای که در آن پرداخت همزمان با تحویل کالا انجام می‌شود. شاید پرداخت به این روش برای یک کشور یا عرضه‌کننده خاص امکان‌پذیر باشد، اما این شیوه در سطح جهانی قابل اجرا نیست.

کارت‌های پیش‌پرداخت (PrePaid Cards): این کارت‌ها مانند ویزا و مسترکارت برای خرید یا برداشت پول نقد کارکردی شبیه کارت اعتباری یا کارت نقدی دارند، فقط پرداخت از حسابی انجام می‌گیرد که پیش‌تر شارژ شده باشد و نیازی به مجوزهای صدور چک برای انتقال وجوه به حساب‌های دیگر ندارد.

روش PrePay: مصرف‌کنندگان نیاز به خرید یک کارت یا کوپن قبل از شروع معامله دارند. این کارت‌ها معمولا در طرح شبکه‌ای مانند ویزا و مسترکارت قابل اجرا نبوده و بلافاصله قابل استفاده است. اکثر محصولات PrePay محدودیت بودجه داشته و برخی اجازه نمی‌دهند کارت یا کوپن‌های متعدد یک معامله را ذخیره کنند.

روش PostPay: هنگامی که مصرف‌کننده محصول را اینترنتی انتخاب می‌کند، پرداخت آن بعدا در یک فروشگاه یا انبار مربوطه انجام می‌گیرد. تاخیر بین سفارش اولیه و تکمیل فرآیند پرداخت از سوی مصرف‌کننده به آن معنا است که این روش همیشه برای کالاهای فاسدشدنی و خرید حساس به زمان مناسب نیست.

فاکتور الکترونیکی(eInvoices): هنگام استفاده از این روش، مصرف‌کنندگان می‌توانند پرداخت را پس از تحویل محصول، بدون به اشتراک‌گذاری کارت اعتباری یا حساب بانکی انجام دهند. این روش می‌تواند به سادگی وارد کردن آدرس ایمیل و کد پستی برای پرداخت باشد. سایر روش‌ها نیز شامل صدور صورت‌حساب موبایلی، ارز رمزنگاری(cryptocurrency) و دیگر فناوری‌های در حال ظهور است.