م.ر.بهنام رئوف

یکی از دغدغه‌هایی که این روزها کاربران تلفن همراه با آن روبه‌رو هستند، کیفیت استفاده از خدمات دیتا یا اینترنت همراه است. افزایش ضریب نفوذ تلفن‌های هوشمند که مهم‌ترین کاربرد آنها به کار گرفتن برنامه‌های کاربردی همراه و اینترنت همراه است باعث شده تا این روزها کاربران تلفن همراه بیش از پیش به استفاده از اینترنت همراه روی آورند. بر همین اساس بسیاری از اپراتورهای جهانی علاوه بر تغییر تجهیزات خود و کوچ به سمت خدمات نسل سوم و چهارم تلفن همراه، قیمت خدمات را کاهش و به افزایش کیفیت این خدمات پرداخته‌اند. هم‌اکنون درصد بسیار بالایی از اپراتورهای تلفن همراه در سراسر جهان از خدمات نسل سوم تلفن همراه استفاده می‌کنند. حتی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان در حال حاضر اقدام به ارائه خدمات نسل چهارم هم کرده‌اند و این در حالی است که در کشور ما نزدیک به دو سال است که خدمات نسل سوم توسط اپراتور سوم به کار گرفته شده است.

آمارهای جهانی چه می‌گویند؟

بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده هم‌اکنون چین بالاترین میزان استفاده از نرم‌افزارهای موبایلی را دارد. این کشور بیش از ۲۵۰ میلیون کاربر گوشی هوشمند دارد. بر همین اساس بیش از ۷۶ درصد جمعیت چین تلفن همراه دارند و به این ترتیب میزان درآمد حاصل از اینترنت موبایلی در چین در طول سال ۲۰۱۲ بیش از ۱۵ میلیارد دلار برآورد شده، این در حالی است که سال ۲۰۱۱ این رقم ۷/۱۳ میلیارد دلار بود. چین هم‌اکنون بالغ بر یک میلیارد کاربر تلفن همراه دارد. همچنین بررسی‌ها نشان داده که کاربران تلفن همراه در انگلیس، آمریکا و ژاپن بیشترین میزان دسترسی به اینترنت را از طریق دستگاه موبایل خود دارند. بر اساس گزارش موسسه تحقیقاتی Pew یک چهارم کاربران گوشی‌های هوشمند از موبایل خود برای دسترسی به اینترنت استفاده می‌کنند. میلیون‌ها نفر از مردم اولین تجربه دسترسی به اینترنت را از طریق دستگا‌ه‌های موبایل دارند و به انتقال پول از طریق موبایل می‌پردازند. البته این تحقیقات نشان داده که تعداد کاربران اینترنت موبایل در کشورهای غربی بیش از بازارهای در حال توسعه و نوظهور است. بر اساس این گزارش، آمریکایی‌ها و ژاپنی‌ها بیشترین میزان دسترسی به اینترنت را از طریق موبایل دارند، به‌ویژه در میزان دسترسی به شبکه‌های اجتماعی همچون فیس‌بوک و توئیتر. دسترسی به رسانه‌های اجتماعی از طریق موبایل در کشورهای مصر، مکزیک و یونان بیشترین محبوبیت را دارد.

این تحقیقات که از میان ۱۸ کشور ژاپن، استرالیا، اسپانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، برزیل، روسیه، آمریکا، کانادا، سوئد، لهستان، ایرلند، هند و چین صورت گرفته، نشان داده که انگلیس با ۵۲ درصد بیشترین میزان دسترسی موبایلی به اینترنت را دارد و پس از آن ژاپن و آمریکا با ۵۱ درصد در جایگاه بعدی جدول نشسته است. بر اساس این گزارش، چین و اسپانیا با ۳۶ درصد جایگاه چهارم و پنجم جدول را به خود اختصاص داده‌اند و به ترتیب فرانسه و روسیه با ۳۵ و ۳۳ درصد ششم و هفتم در جایگاه جدول قرار گرفته‌اند. در میان این کشورها، لهستان با ۳۱ درصد، آلمان با ۲۹ درصد و مکزیک با ۲۷ درصد به ترتیب جایگاه هشتم، نهم و دهم جدول را به خود اختصاص داده‌اند.

آمار کاربران ایرانی

در ایران اما داستان استفاده از خدمات اینترنت موبایل بسیار متفاوت است. شرکت مخابرات ایران در آغاز سی و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی شمار مشترکان تلفن همراه را ۵۵ میلیون و شمار خطوط تلفن ثابت را ۲۷ میلیون خط اعلام کرد. با وجود این تعداد مشترک، ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشور به بیش از ۷۹/۳۵ درصد و ضریب نفوذ تلفن همراه شرکت مخابرات ایران به بیش از ۳۷/۷۳ درصد رسیده است که از مجموع ۵۵ میلیون مشترک تلفن همراه، ۱۶ میلیون مشترک تلفن همراه دائمی و بیش از ۳۹ میلیون مشترک تلفن همراه اعتباری مخابرات هستند.

آمار کاربران ایرانسل اما شفاف نیست، بر اساس آخرین آمارهای شنیده شده ایرانسل هم‌اکنون بالغ بر ۳۷ میلیون مشترک تلفن همراه دارد. میزان واردات گوشی تلفن همراه هم بر اساس آخرین آمارهای گمرک طی ۱۰ ماه نخست امسال نسبت به سال گذشته با افزایش همراه بود. در این مدت ۶۰۰ تن گوشی تلفن همراه به ارزش ۱۲۶ میلیون و ۶۰۸ هزار دلار وارد کشور شد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۴۱۷ تن به ارزش ۶۴ میلیون و ۷۱۰ هزار دلار بود. بر همین اساس، واردات گوشی تلفن همراه به لحاظ وزنی ۹۲/۴۳ درصد و ارزشی ۶۵/۹۵ درصد رشد پیدا کرد، اما کشورهای مبدا واردات گوشی تلفن همراه امارات متحده عربی، جمهوری کره و منطقه آزاد چابهار بوده است که همین سه منطقه ۴۸۲ تن و ۱۱۰ میلیون دلار از واردات را به خود اختصاص می‌دهند. بر اساس گفته‌های مقامات صنفی در بازار ایران ماهانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار عدد گوشی مصرف می‌شود. آخرین شنیده‌ها حکایت از این دارد که در دو سال گذشته ۵۰ درصد از حجم فروش بازار گوشی‌های هوشمند بوده است. در حال حاضر متوسط قیمت یک گوشی هوشمند در کشور بالای ۳۵۰ هزار تومان است.

کیفیت پایین و گران

استفاده از اینترنت تلفن همراه در ایران اما به‌رغم افزایش تعداد کاربران آن با محدودیت در کیفیت خدمات ارائه شده روبه‌رو است، به طوری که به گفته مسوولان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی حجم بالایی از شکایات کاربران فناوری مربوط به کیفیت استفاده از خدمات اینترنتی و به شکل خاص اینترنت تلفن همراه است.

اما با این حال مدیر عامل شرکت ارتباطات سیار به تازگی از افزایش ۸۰ درصدی ترافیک GPRS همراه اول ظرف یک ماه گذشته خبر داده است. وحید صدوقی اظهار کرد: طی یک ماه گذشته و بعد از نوسازی شبکه همراه اول حدود ۸۰ درصد از نظر ترافیک GPRS رشد داشته‌ایم. صدوقی ادامه داد: در حال حاضر در برخی نقاط تهران حتی سرعت دانلود GPRS همراه اول به حدود ۲۱۵ کیلوبیت رسیده و میانگین این رقم بالای ۱۲۰ کیلوبیت است. مدیر عامل ارتباطات سیار همچنین عنوان کرد: با توجه به نوسازی‌هایی که در درون شبکه همراه اول صورت گرفته، اکنون GPRS همراه اول کیفیت قابل قبولی دارد و این در حالی است که تعداد مشترکانی که در لحظه از این سرویس استفاده می‌کنند، حداقل سه برابر شده است. وی همچنین اظهار کرد: طی هفته آینده میانگین سرعت دانلود تهران به بالای ۱۵۰ کیلوبیت خواهد رسید و سرعت دانلود مشترکان تا حداقل یک و نیم برابر افزایش خواهد یافت.

علیرضا قلمبر دزفولی مدیرعامل ایرانسل نیز در نشست سالانه این اپراتور در مهر ماه گذشته گفت: پیش‌بینی می‌شود ترافیک دیتا در دنیا در سال ۲۰۱۵ معادل کل ترافیک دیتا تا سال ۲۰۱۰ میلادی خواهد بود که حاکی از رشد قابل توجه حوزه دیتا است و نشان می‌دهد اپراتورها باید تمرکز خاصی روی حوزه دیتا داشته باشند. به گفته وی، ۱۰۰ درصد شبکه ایرانسل تحت پوشش GPRS و ۹۸ درصد آن تحت پوشش EDGE است و دو درصد باقی‌مانده به نقاط کم جمعیت و جاده‌های کشور اختصاص دارد که به سرعت بالای GPRS نیاز ندارند. دزفولی اظهار کرد: درحال حاضر حداکثر سرعت سیم کارت‌های ایرانسل با تکنولوژی نسل تلفن همراه، ۲۲۰ کیلوبیت بر ثانیه است و میانگین سرعت متوسط مصرف مشترکین حدود ۶۰ کیلوبیت بر ثانیه است. او افزود: رفتار مشترکین ما در مقایسه مهر امسال با مهر سال گذشته نشان می‌دهد که ۱۰۹ درصد افزایش ترافیک داشته‌اند و نشان‌دهنده رویکرد مشترکین ایرانسل به سمت دیتا است که از رویکرد بین‌المللی نیز تبعیت می‌کند. میزان این رشد در مهر ماه سال ۹۰ نسبت به مهر سال ۸۹ معادل ۷۳ درصد بوده است.

مدیر کل برند و ارتباطات رایتل نیز اخیرا اینترنت این اپراتور را ارزان‌ترین اینترنت تلفن همراه دانست و با تاکید بر قیمت‌های رقابتی اپراتور سوم اظهار کرد: در نسل سوم ارتباطی علاوه بر دسترسی به تماس‌های تصویری کاربران به اینترنت پرسرعت هم دسترسی خواهند داشت و دارندگان سیم‌کارت‌ها می‌توانند از اینترنت یک مگابیتی در همه‌جا و حتی در حین حرکت نیز استفاده کنند. شاهین آرپناهی ادامه داد: در حال حاضر اگر خدمات رایتل ارزان‌تر از اپراتور‌های دیگر نباشد، گران‌تر از آنها هم نیست و تماس صوتی ما در داخل شبکه مانند اپراتور‌های دیگر قیمت ۵۵ تومانی و در خارج از شبکه قیمت ۶۲ تومانی دارد. وی ادامه داد: اکنون اگر شما بخواهید با خط اپراتور‌های دیگر اینترنت بگیرید، ممکن است هزینه‌هایی به مراتب بالاتر از هزینه اینترنت رایتل پرداخت کنید؛ اما در رایتل با وجود آنکه کیفیت خدمات دیتا بالاتر است، قیمت حتی شاید حدود یک شانزدهم سایر اپراتورها باشد و قیمت‌های ما در نهایت رقابتی است.

کاربران ناراضی

در حالی که هم‌اکنون تمامی اپراتورهای تلفن همراه در کشور خدمات اینترنت همراه را نیز ارائه می‌دهند، اما به گفته کاربران ایرانی این خدمات با توجه به کیفیت ارائه شده گران است. کاربران اینترنت همراه از افت کیفیت این سرویس در نقاط پرتراکم گله مند بوده و معتقدند: سرعت‌های ادعا شده از سوی اپراتورهای تلفن همراه تنها در نقاط کم تردد و کم جمعیت ممکن است درست باشد و این در حالی است که سرعت‌های ادعا شده به هیچ وجه در مناطق پر جمعیت مناسب نبوده و تنها هزینه‌ای اضافی را بر دوش مصرف‌کننده قرار می‌دهد.

کارشناسان بر این باورند که تعداد بالای کاربران تلفن همراه به خصوص نسل جوان که اشتیاق بیشتری به استفاده از خدمات اینترنت همراه دارند، باعث شده است تا این کاربران با کمبود در بخش پهنای باند موبایلی روبه‌رو باشند. از سوی دیگر استفاده از نسل‌های قدیمی ۵/۲ و ۷۵/۲ توسط دو اپراتوری که بیشترین کاربران تلفن همراه در کشور را دارند به عنوان دلیل کیفیت خدمات پایین در بخش اینترنت همراه عنوان می‌شود.