پراکندگی در اندروید چیست و گوگل چگونه می‏تواند آن را برطرف کند؟

فارنت: هرکس که تابه‏حال صاحب گوشی اندرویدی غیر از نکسوس بوده باشد، با روند آپدیت آن گوشی (بهتر بگوییم ارائه نشدن آپدیت) هم آشنایی دارد. پراکندگی اندروید، مشکلی است که از بدو تولد این سیستم‏عامل با آن همراه بوده؛ هرچه کاربران بیشتر برای به دست آوردن جدیدترین نسخه سیستم‏عامل تلاش کرده‏اند، مشکل هم در طول زمان شدیدتر شده است. شاید پراکندگی در نظر کاربر معمولی اصطلاح فنی و بی‏اهمیتی باشد، در واقعیت توضیح آن چندان دشوار نیست و می‏تواند معانی مختلفی داشته باشد. بیشتر اوقات این کلمه به تعدد نسخه‏های مختلف اندروید که بر دستگاه‏های کاربران نصب‏شده است اشاره دارد؛ اما در سال‏های اخیر از این کلمه برای اشاره به پوسته‏های ساخته‏شده از شرکت‌های مختلف برای اندروید یا پچ‏های امنیتی هم استفاده‏شده است. به زبان ساده، پراکندگی علت اصلی این امر است که برخی دستگاه‏های قدیمی‏تر همچنان از نسخه باستانی اندروید Froyo استفاده می‏کنند، آن‏هم در عصری که اندروید ۷ راه خود را تنها به برخی از دستگاه‏ها باز می‏کند.

چرا اندروید دچار پراکندگی می‏شود؟

پیدا کردن علت اصلی پراکندگی اندروید دشوار نیست. تعدد نسخه‏های مختلف اندروید در دستگاه‏های اندرویدی، از متن‏باز بودن این سیستم‏عامل ناشی می‏شود. به عبارت ساده، تولیدکنندگان اجازه دارند از اندروید (البته باوجود محدودیت‏هایی) آن‏طور که دوست دارند در دستگاه‏هایشان استفاده کنند و ازآنجایی‏که مسوول به‏روزرسانی سیستم‏عامل محصولات خود هستند، هر طور که صلاح بدانند برای آن آپدیت ارائه می‏کنند. مشکل واضح است؛ هر تولیدکننده (حتی اپراتوری) در ارائه آپدیت‏هایش ثابت‏قدم نیست و برخی از نسخه‏های اندروید به‏قدری دستکاری شده‏اند که دیگر ارائه آپدیت برای آنها منطقی به نظر نمی‏رسد. یک علت بزرگ برای پراکندگی اندروید، اصرار شرکت‌ها برای اضافه کردن «پوسته» مخصوص خودشان به اندروید است؛ یعنی یک گوشی خاص، ظاهر خاص مدنظر تولیدکننده را در اندروید داشته باشد. به همین علت است که اگرچه هردو دستگاه تولید شیائومی و نکسوس از سیستم‏عاملی یکسان استفاده می‏کنند، ظاهر نرم‏افزاری اولی رابط کاربری MIUI بوده و متفاوت از دومی دیده می‏شود.

این پوسته‏ها در برخی موارد بسیار سنگین هستند و در سال‏های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان برای بهبود کارآیی، آپدیت‏های سریع‏تر و بهبود تجربه کاربر، آنها را سبک می‏سازند؛ اما دلیل مهمی برای سفارشی‏سازی اندروید بسته به شرکت وجود دارد. یک مثال آن گوشی Samsung Galaxy Note ۷ است. این گوشی به اسکنر چشم مجهز شده و نسخه‏های خالص اندروید نمی‏توانند از این قطعه استفاده‏ای کنند. درنتیجه این قابلیت باید درون نسخه مخصوص اندروید سامسونگ قرار داده شود و زمانی که نسخه جدیدی از این سیستم‏عامل عرضه شود، سامسونگ باید پشتیبانی از حسگر چشم را در سیستم‏عامل جدید قرار بدهد و بعد آن را به کاربرانش عرضه کند.

به همین علت است که تولیدکنندگان به خاطر سفارشی‏سازی سیستم‏عامل، نسخه‏های متعددی از اندروید را به نقاط مختلف جهان و در دستگاه‏های مختلف فرستاده‏اند. در خارج از ایران، عوامل دیگری هم برای ارائه نشدن یا دیر ارائه شدن آپدیت وجود دارد. یکی از آنها اصراراپراتورها برای سفارشی‏سازی گوشی‏های هوشمند است. این سفارشی‏سازی می‏تواند به‏اندازه قرار دادن انیمیشنی کوتاه مربوط به اپراتور و در ابتدای روشن کردن گوشی ساده یا به‏اندازه ساخت نرم‏افزارهای اجباری و گاهی اوقات بلااستفاده و نصب آنها بر یک مدل گوشی خاص، پیچیده باشد. این هم علت اصلی پراکندگی اندروید نیست. در کشورهای دیگر، اپراتورها زمان بسیار طولانی را برای تایید یک آپدیت دستگاه‏های اندرویدی صرف می‏کنند و تا زمان دریافت آن ازسوی کاربر، تاخیر بسیار زیادی ایجاد می‏شود.

چرا پراکندگی در اندروید بد است؟

سوال منطقی که ممکن است برای برخی از کاربران به وجود بیاید: اصلا چرا تمام اینها اهمیت دارد؟ مگر یک آپدیت اندروید حاوی چه اطلاعاتی است؟ درست است که معمولا آپدیت‏های سیستم‏عامل قابلیت‏های جدیدی به گوشی اضافه می‏کند که کاربران برای تست کردن آنها هیجان دارند، اما علت اصلی به امنیت مربوط می‏شود. گوگل هرماه پچ‏های امنیتی جدید برای محافظت از کاربران در برابر آسیب‏پذیری‏های جدید کشف‏شده در اندروید را منتشر می‏کند. این پچ‏های امنیتی معمولا در بسته‏هایی با هر آپدیت سیستم‏عامل عرضه می‏شوند (که اتفاقی نادر است!). به این معنی که اگر هنوز از اندروید Gingerbread استفاده می‏کنید، بدون شک دستگاه شما در مقابل تعداد بسیار زیادی از اکسپلویت‏ها آسیب‏پذیر است. حتی گوشی‏هایی که در سال جاری عرضه‏شده‏اند را هم خطر جدی تهدید می‏کند. فرض کنید که در خردادماه یک گوشی نو را خریده باشید. این گوشی آپدیت‏های امنیتی تا خردادماه را دارد و احتمالا در مقابل هر آنچه پچ آن در تیر و مرداد عرضه‏شده باشد، آسیب‏پذیر خواهد بود. باکمی تامل می‏فهمیم که تمام گوشی‏های اندروید در مقابل تمام اکسپلویت‏هایی که حداقل درون گوگل شناخته‏شده‏اند، آسیب‏پذیر هستند.

آیا گوگل می‏تواند این وضعیت را اصلاح کند؟

هیچ راه‏حل آسانی برای اصلاح پراکندگی اندروید وجود ندارد. یکی از راه‏های گوگل برای مقابله با آن جدا کردن ویژگی‏های هسته از سیستم‏عامل و آپدیت کردن آنها از طریق پلی‏استور بوده است. با این روش، دیگر برای برطرف کردن باگ برنامه‏هایی نظیر مخاطبان و شماره‏گیر نیازی به دریافت آپدیت کلی سیستم‏عامل نیست، چراکه گوگل باگ را از طریق پلی‏استور برطرف می‏کند. همچنین کمپانی در این مدت تلاش کرده تا از طریق ارائه آپدیت برای برنامه Google Play Services به نصب پچ‏های امنیتی حیاتی بپردازد. مدت‏زمانی می‏شود که این برنامه دیگر جدا از سیستم‏عامل آپدیت می‏شود. به نظر می‏رسد که در اندروید نوگت، گوگل بسیاری از قابلیت‏های هسته را از افزونه‏ها و سفارشی‏سازی‏های شرکت‌های تولیدکننده گوشی‏های اندرویدی جدا کرده باشد. در عمل این کار باعث می‏شود که سیستم‏عامل خام باقابلیت‏های مخصوص به خود با دردسر بسیار کمتری به‏روزرسانی بشود (در دنیای اندروید قبل از نوگت، با سیستم‏عامل به‏عنوان یک واحد منسجم برخورد می‏شد نه مجموعه‏ای که بتوان به بخش‏هایش به‏صورت جداگانه رسیدگی کرد).

همچنین گوگل تلاش دارد تا نسخه‏های پیش‏نمایش بیشتری را برای توسعه‏دهندگان منتشر کند و به‏این‏ترتیب بهتر بتواند تغییرات مثبت در سیستم‏عامل ایجاد کرده و به آن رسیدگی کند. تمام این موارد کوچک هستند، اما در کنار هم نسبت به گذشته اندروید، نمای بهتری از آینده این سیستم‏عامل را ترسیم می‏کنند. با اینکه این‏ها قدم‏های مهمی در رسیدن به راه‏حلی جامع هستند، حقیقت این است که تعهد گوگل به متن‏باز ماندن سیستم‏عاملش برای تولیدکنندگان، از رسیدن به راه‏حلی خوب برای آپدیت‏ها جلوگیری می‏کند. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد اینکه تابه‏حال شرایط چندان برای اینکه گوگل به راه‏حل مناسبی دست پیدا کند مهیا نشده بود، اندروید اصلا توان خود را از دست نداده، باقدرت ادامه می‏دهد و کاربران هم با مشت‏هایی گره‏کرده برای ایجاد تغییر قیام نکرده‏اند.

گوگل می‏تواند تولیدکنندگان گوشی هوشمند را محدود کند؛ مثلا آنها را مجبور به ارائه آپدیت در عرض دو هفته به دستگاه‏هایی که کمتر ۱۸ ماه از تاریخ عرضه آنها می‏گذرد کند، در غیر این صورت این شرکت‌ها دسترسی خود به اندروید را از دست بدهند. یا شاید استفاده از نسخه‏های خالص اندروید بتواند مزایایی نظیر تبدیل‏شدن به گوشی منتخب گوگل به همراه داشته باشد (احتمالا کسی از بازگشت این گوشی‏ها که با عنوان Google Play Edition شناخته می‏شدند ناراحت نخواهد شد)؛ اما در دنیای فعلی گوگل، همیشه چیزهایی نظیر قطعه اسکنر چشم وجود دارد که جلوی استفاده از اندروید خالص گوگل را بگیرد. در حال حاضر، اگر می‏خواهید از جدیدترین پچ‏های امنیتی و قابلیت‏های تازه اندروید بهره‏مند شوید، تنها راه استفاده از یک گوشی نکسوسی است. درهرصورت مدت‏زمانی تا اینکه هسته اندروید برای حل کردن مشکلات آپدیت جداگانه آماده بشود، طول خواهد کشید.