سیمین عزیزمحمدی: تجهیز بانک‌های کشور به امکانات الکترونیکی بانکی مانند خودپرداز و کارت‌های عابربانک خدمت بزرگی به مشتریان محسوب می‌شود که در هر لحظه و زمان بتوانند با مراجعه به یک خودپرداز یا پایانه شعبه به راحتی امور بانکی خود را انجام دهند. البته یک روی دیگر این سکه شانس برای مشتریان بانک‌ها، حمل کمتر پول و آرامش ناشی از جای امن آن است. به این ترتیب، استقبال مشتریان برای استفاده از خدمات داشتن کارت عابربانک و عدم یکپارچگی نظام بانکی باعث شده این روزها کارت‌های متعدد و رنگارنگ ۳۳بانک دولتی و خصوصی و موسسه مالی و اعتباری جای پول را در کیف‌ها بگیرد و بعضا دارنده کارت را برای نگهداری و حفظ رمز عبور به دردسر بیندازد. براساس آخرین آمار منتشره از سوی بانک مرکزی درباره ابزار و تجهیزات الکترونیکی بانکی، برای هر فرد ایرانی تا پایان خردادماه ۹۵ به‌طور متوسط حدود ۲/ ۴ عدد انواع کارت بانکی اعم از کارت عابر بانک، کارت اعتباری یا هدیه صادر شده و این رقم درباره تهرانی‌ها به ۷/ ۸عدد کارت می‌رسد. البته با لحاظ کردن محدودیت سنی برای افتتاح حساب یا حضور کمرنگ بانک‌ها در مناطق روستانشین این سرانه فراتر از این ارقام خواهد بود.

رشد دوبرابری بانک‌ها، ۳/ ۶ برابری تعداد خودپردازها و چهاربرابری پایانه‌های شعب بانکی در یک دهه اخیر باعث شده مشتریان بانکی بتوانند به راحتی و در صورت نیاز به خودپردازهای بانکی دسترسی پیدا کنند و با راه‌اندازی طرح شتاب در سیستم بانکی بدون دغدغه به خدمات بانکی دسترسی پیدا کنند. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد در ازای هر ۱۲۰۸نفری که ساکن پایتخت است، یک خودپرداز تعبیه شده است و برای هر ۸۸۸ تهرانی یک پایانه شعبه فعالیت می‌کند. براساس این اطلاعات، برای هر ۲۰۱۴ فرد ایرانی یک خودپرداز نصب شده و همچنین برای هر ۱۱۹۵ ایرانی یک پایانه شعبه وجود دارد.

این گزارش حاکی از آن است که تهرانی‌ها در خرداد ماه سال‌جاری روزانه بیش از ۷/ ۴میلیون‌بار از خدمات خودپرداز برای خدمات اعم از دریافت‌وجه، انتقال پول، پرداخت قبض یا خرید شارژ استفاده کرده‌اند. به عبارت دیگر، هر فرد ساکن تهران در خرداد ماه ۳/ ۱۱ بار به خودپردازها مراجعه کرده و یک تراکنش انجام داده است. همچنین تعداد دفعات مراجعه روزانه ایرانی‌ها به خودپردازها در همین ماه بالغ بر ۴/ ۱۳میلیون بار بوده، یعنی هر ایرانی در ماه مذکور حدود ۲/ ۵ بار به بانک مراجعه کرده است. براساس آنچه در گزارش خرداد ماه بانک مرکزی آمده، تهرانی‌ها روزانه ۱۲۰ هزار تومان از طریق خودپرداز و ۴۴ هزار تومان از طریق پایانه پول دریافت کرده یا جابه‌جا کرده‌اند. هر ایرانی نیز در خرداد ماه حدود ۴۷ هزار تومان با استفاده از خودپردازها و حدود ۱۸ هزار تومان از پایانه شعب بانکی تراکنش بانکی انجام داده است.

آمار خودپردازها در جهان

آمار بانک جهانی از تعداد خودپردازهای فعال در جهان حاکی از آن است که در سال ۲۰۰۴ در ازای هر ۱۰۰هزار بزرگسال حدود ۴۴/ ۱۸ خودپرداز در دنیا وجود داشت که این رقم با رشد بیش از دوبرابر طی ۱۰سال به رقم ۴۴ خودپرداز در ازای هر ۱۰۰هزار نفر بزرگسال در سال ۲۰۱۴ رسیده است. محمدمراد بیات، مدیرعامل مرکز فابا(مرکز فرهنگ‌سازی و آموزش بانکداری الکترونیک) درباره آمار خودپردازهای فعال در جهان به «دنیای اقتصاد» گفت: در حال حاضر حدود ۱/ ۳میلیون دستگاه خودپرداز وجود دارد که به عبارتی در ازای هر ۲۵۰۰ تا ۲۶۰۰نفر یک خودپرداز در سیستم بانکی کشور فعال است و به‌طور متوسط ماهانه ۸۰۰تراکنش از طریق این خودپردازها انجام می‌گیرد. متفاوت بودن ارزش ارزها در کشورهای مختلف مانع از آن می‌شود که استاندارد مشخصی برای تعداد خودپردازها تعریف شود، با این حال ارائه خدمات هر خودپرداز به ۱۵۰۰نفر رقم قابل‌قبولی است. در حال حاضر در آمریکا هر خودپرداز به‌طور میانگین به کمتر از ۱۰۰۰نفر خدمات می‌دهد. آمار به نقل از استیت برین نشان می‌دهد، روزانه ۲۸۰ خودپرداز جدید در جهان نصب می‌شود. همچنین در آمریکا حدود ۴۲۵ هزار خودپرداز فعال وجود دارد. میانگین میزان برداشت از این خودپردازها بالغ بر ۶۰ دلار است و هر فرد آمریکایی به‌طور متوسط در ماه ۴/ ۷ بار به خودپرداز مراجعه می‌کند.

بانک‌ها در صنعت IT پیشتازند

میزان سرمایه‌گذاری آمریکای شمالی در سال ۲۰۱۶ در حوزه فناوری صنعت بانکداری حدود۱۴۰ میلیارد دلار است که این رقم در خاورمیانه به ۱۱ میلیارد دلار می‌رسد، این شاخص در نظام بانکی کشور ما از رقم سه هزار میلیارد تومان فراتر نمی‌رود، با این حال به گفته محمدمراد بیات، مدیرعامل مرکز فابا(مرکز فرهنگ‌سازی و آموزش بانکداری الکترونیک)، نظام بانکی کشور در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصاد کشور اعم از گمرک، بیمه، خدمات شهری و دولتی نسبت به بهره‌گیری از صنعت فناوری اطلاعات پیشرو بوده است. آمار نشان می‌دهد ۹۰درصد تراکنش‌های پرداخت به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود و حدود ۲۰۰ میلیون تراکنش روزانه در شبکه بانکی وجود دارد و تقریبا ۳۰ تا ۳۵ میلیون نفر از این سامانه‌های بانکی استفاده می‌کنند، با این وجود توسعه بانکداری الکترونیکی در کشور با چالش‌هایی همراه است. این کارشناس بانکداری الکترونیک درباره آن به «دنیای اقتصاد» گفت: توسعه زیرساخت‌های فناوری بانکی در اقتصاد کشور مستلزم آن است که بانک‌ها با صاحبان فن و دانش جامعه جهانی در تعامل باشند به‌طوری که همراستا با پیشرفت‌های IT جهان در زمینه‌هایی مانند اینترنت اشیا، داده‌پردازی‌های بانکی و غیره فعالیت کنند.

وی افزود: باید شرایطی فراهم شود که استانداردهای جهانی بانکداری الکترونیکی در سطح ملی قابل پیاده‌سازی باشد چراکه در حال‌حاضر شاهدیم با وجود رفع تحریم‌های بانکی، خبری از بانک‌های مطرح و شناخته‌شده بین‌المللی برای همکاری در نظام بانکی کشور نیست و نظام بانکی مجبور است به همکاری با بانک‌های کوچک اکتفا کند. اگرچه کارشکنی‌های سیاسی در حضور کمرنگ بانک‌های خارجی بی‌تاثیر نیست، با این حال نباید از ضعف زیرساخت‌های بانکداری الکترونیکی نظام بانکی کشور غفلت کرد. بیات با اشاره به اینکه تجهیزات الکترونیکی نقشی در سیاست‌های پولی دولت مانند کنترل نقدینگی، تورم یا پایه پولی ندارند، خاطرنشان کرد: ماهیت اصلی این ابزارها، تسهیل مراودات بانکی بین مشتری و بانک است و می‌تواند در شفاف‌سازی اطلاعات و جلوگیری از جرائم پولشویی حائز اهمیت باشد.

هر 2014 ایرانی، یک خودپرداز