ایرنا: ایجاد یک وای فای سراسری در جهان به‌منظور پوشش دسترسی تمام ساکنان کره خاکی به شبکه اینترنت رایگان و پرسرعت به‌عنوان یک رویای دست‌یافتنی، با انجام و تکمیل برخی پروژه‌ها به‌صورت جدی در حال پیگیری است. شبکه جهانی اینترنت مجموعه‌ای از شبکه‌های رایانه‌ای است که با استفاده از قوانین و پروتکل‌های خاصی که به آن TCP.IP می‌گویند و از طریق خطوط تلفنی و ماهواره‌ای به یکدیگر وصل شده‌اند، تا اطلاعات و داده‌ها بتواند به سرعت از یک رایانه به رایانه دیگر در هر کجای گیتی انتقال یابد. با تحولات اساسی و رشد بی‌نظیر که طی دهه اخیر به‌وقوع پیوسته است، در حال حاضر اینترنت به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها، برای انتقال جوامع به جامعه اطلاعاتی مطرح شده است که درآن کلیه شبکه‌های کامپیوتری، تلفن‌ها، ویدئوها، کنفرانس‌ها، موبایل‌ها و... با هم ارتباط داشته و به تبادل اطلاعات می‌پردازند.

همگانی بودن، کاهش هزینه‌ها، سهولت خرید و فروش روی اینترنت، بدون مرز و بدون مالک بودن اینترنت، رشد سریع اینترنت و فراوان بودن تعداد مشترکان ازجمله دلایل محبوبیت اینترنت است. اینترنت جهانی تخیلی است غیر از جهان ما که در آن می‌توان همه چیز یافت، از گفت‌وگو با افراد و بخش‌های سرگرمی و لطیفه گرفته تا کسب اطلاعات در مورد فضا، گرفتن مقالات علمی و ارتباط با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای همکاری یا ادامه تحصیل در کشورهای دیگر، در کنار این موارد امکانات دیگری نیز در اینترنت وجود دارد که می‌توان به نامه الکترونیکی، گفت‌وگو و دریافت نرم‌افزارها اشاره کرد. امروز همچنین اینترنت از آنچنان جایگاهی برخوردار شده است که سالانه برای آن اجلاس جهانی آن‌هم با حضور نمایندگان بلندپایه بسیاری از کشورها برگزار می‌شود. همین آذرماه سال گذشته بود که نمایندگان ۱۲۰ کشور دنیا در دومین نشست جهانی اینترنت که در چین برگزار شد، خواستار سرعت بخشیدن به توسعه شبکه جهانی اینترنت شدند. اما افزایش سرعت اینترنت و توسعه قابلیت‌های آن در سراسر جهان همواره به‌عنوان یکی از دغدغه‌های شرکت‌های فعال در این زمینه محسوب می‌شود، چراکه ساختار اینترنت پس از سال‏ها پژوهش هنوز کامل نشده و شاید بتوان گفت این شبکه جهانی به‌صورت روزمره در حال تکامل است. براساس گزارش بنیاد ملی نخبگان دسترسی به اینترنت سریع، آسان و در همه‏جا ممکن است و ارائه‏دهندگان خدمات مخابراتی بسته‏های حجمی نامحدود را با سرعت بالا در اختیار کاربران قرار می‏دهند. حقیقت این است که امکان استفاده از شبکه جهانی اینترنت تقریبا برای کسانی تعریف شده است که در کشورهای صنعتی و به‏ویژه شهرهای بزرگ زندگی می‏کنند، اما برای میلیاردها انسان دسترسی به اینترنت به صورت چیزی لوکس، گران و با مشقت و سرعت پایین ممکن می‏شود. خوشبختانه شرایط یاد شده در حال بهبودی است و به سمت مجموعه‏ای از تحولات اساسی حرکت می‌کند.

فقط یک درصد تبادل داده‌ها در فضای وب بر دوش ماهواره

ساختار اینترنت پس از سال‏ها پژوهش هنوز کامل نشده و شاید بتوان گفت این شبکه جهانی دچار نوعی تکامل روزمره است. از قدم‏های بعدی در تکامل اینترنت، استفاده از ماهواره‏‌ها است، در حال حاضر تنها یک درصد ترافیک وب بر دوش ماهواره‏ها سنگینی می‏کند و مسابقه‏ای در جریان است تا حجم رد و بدل داده به وسیله ماهواره را به۱۰ درصد برسانند. بازیگران اصلی این جریان پروژه‏های OneWeb با پشتیبانی ریچارد برنسون و SpaceX متعلق به ایلان ماسک هستند، هدف هر دو پروژه ارسال صدها ماهواره در ارتفاعات پایین‏تر برای ایجاد امکان دسترسی به اینترنت برای همگان است.پروژه مشابه دیگری به وسیله مایکروسافت طراحی شد که ادامه آن بدون موفقیت قابل توجهی رها شد، آیا این دفعه نتیجه‏ای حاصل می‏شو‏د؟ استفاده از ماهواره برای دسترسی به اینترنت یکی از آخرین روش‏های کاربردی است و بیشتر در مناطق دورافتاده به‌کار گرفته می‏شود.

بیش از ۲ هزار ماهواره در مدار زمین می‏چرخند و خدماتی مانند جی‏پی‏اس، هواشناسی، مخابرات و تلویزیون را ارائه می‏دهند و پرتاب ماهواره و امکان ارتباط دوطرفه با آن حدود ۶۰ میلیون دلار هزینه دارد. همچنین انتقال داده با کمک ماهواره حدود نیم ثانیه تاخیر خواهد داشت و تکنولوژی در حال تغییر است و اندازه و هزینه ماهواره‏ها به صورت معناداری در حال کاهش است. پرتاب نسل‏های جدید ماهواره شامل Cubesat، Nanosat و Smallsat با ابعادی کوچک (طول، عرض و ارتفاع ۱۰ سانتی‏متر) هزینه‏ای حدود ۱۲۰ هزار دلار دارد که در مداری بسیار پایین‏تر (حدود ۵۰۰ کیلومتری سطح زمین) جای می‏گیرند، در نتیجه تاخیر انتقال داده از کابل‏های فیبر - اپتیک (امروزه در شهرهای بزرگ برای دسترسی به اینترنت استفاده می‏شود) کمتر می‏شود و آن را وسیله مناسبی برای پوشش زمین در دسترسی به اینترنت می‏سازد. البته باید تعداد زیادی ماهواره در مدار قرار بگیرند تا دسترسی همگانی از شمال کانادا تا مناطق آفریقایی ممکن شود و اینجا است که پای پروژه‏های SpaceX و Virgin Galactic به این معادله باز می‏شود. در پروژه OneWeb قرار است ۷۰۰ ماهواره در مدار زمین قرار بگیرند. اسپانسرهای این پروژه گروه ویرجین، کوکاکولا، بوئینگ، ایرباس، اینتلست و شبکه هیو هستند و آغاز پرتاب ماهواره‏ها سال ۲۰۱۸ خواهد بود. موشک‏های پرتاب به وسیله ایرباس ساخته می‏شوند و هر کدام ۶ گیگابایت پهنای باند خواهند داشت. ۷۰۰ ماهواره ۲/ ۴ ترابیت بر ثانیه حجم دسترسی را ایجاد می‏کنند.

پروژه SpaceX و پرتاب 4هزار ماهواره به مدار زمین

SpaceX پروژه موازی دیگری است که به وسیله بنیان‏گذار سایت خدمات مالی PayPal، میلیاردر معروف ایلان ماسک، پیشنهاد شده که شامل پرتاب ۴ هزار ماهواره به مدار زمین (اندکی بالاتر از پروژه Oneweb) و ایجاد نوعی پوشش جهانی وای‏فای برای دسترسی همگان به اینترنت است. با کمک شرکت گوگل، پروژه SpaceX در نظر دارد شگفتی بزرگی در سال ۲۰۲۰ میلادی بیافریند، البته همه چیز در حال حاضر به صورت طرح و نقشه‏های ابتدایی است. گفته شده است که ایلان ماسک حتی در نظر دارد از لیزر برای انتقال داده استفاده کند که در این صورت سرعت دسترسی به داده‏ها به صورت تصاعدی افزایش می‏یابد.

دسترسی به اینترنت در دورترین مناطق صعب العبور با پروژه Outernet

پروژه خیریه Outernet نیز که در شهر نیویورک ریشه دارد، در نظر دارد اینترنت آزاد، بدون سانسور و مجانی را برای همه نسل بشر فراهم آورد. برای اجرای این پروژه قرار است از ماهواره‏های کوچک Cubesatدر مدارهای پایینی جو استفاده شود که از سلول‏های خورشیدی نیرو می‏گیرند. این پروژه دسترسی یکطرفه (برای دانلود) به اینترنت مجانی را میسر می‏کند اما در این پروژه محدودیت حجمی ۱۰ مگابایت در روز برای هر نفر در نظر گرفته شده است. در واقع این پروژه نوعی کتابخانه دیجیتال بزرگ است که دسترسی به داده‏ها را در دورترین روستاها و مناطق صعب‏العبور دنیا برای مردم فراهم خواهد کرد.

پروژه پهپادهای آکیلا

فیس‌بوک و گوگل، دو غول دنیای دیجیتال، هر دو خواستار سهم خود از این مشارکت جهانی برای دسترسی همگان به شبکه اینترنت هستند، فیس‌بوک در نظر دارد از نوعی پهپاد که از سلول‏های خورشیدی برای پرواز انرژی می‏گیرد، استفاده کند. این پهپادها در فاصله ۶۵ هزار پایی (بالاتر از مسیر پرواز هواپیماهای تجاری)، در منطقه‏ای که باد شدید یا سایر عوامل جوی ایجادکننده اختلال ندارد، قرار می‏گیرند و نوعی پوشش سراسری وای‏فای ایجاد می‏کنند.

پروژه استفاده از بالون‌ها برای پوشش جهانی وای‌فای

این پروژه در حال حاضر در مرحله آزمایش‏های اولیه به سر می‏برد، بالون‏های انتقال داده برای بهترین فاصله (بین ۱۰ تا ۶۰ کیلومتری سطح زمین) در حال بررسی هستند. این بالن‏ها در نهایت با تجهیزاتی که دارند نوعی پوشش جهانی وای‏فای را ایجاد می‏کنند. پیش‏بینی می‏شود که این بالن‏ها پس از حوادث غیرمترقبه مانند سیل، سونامی و زلزله به‏خوبی به‌کار خود ادامه می‏دهند و امکان دسترسی سریع و بدون اختلال به اینترنت را ایجاد می‏کنند و این پروژه با تجهیزات ارزان‏قیمت ساخته شده است و سطح وسیعی را به‌ویژه مناق محروم و دورافتاده پوشش می‏دهد. اگر تلاش‏های گوگل در اجرای این پروژه به حقیقت بپیوندد بر ماهواره‏ها برتری خواهد داشت زیرا نیازمند پرتاب پرهزینه موشک‏ها نخواهد بود اما از سوی دیگر عمر بالن‏ها کوتاه است و پس از ۱۰۰ روز نیاز به تعویض آنها وجود خواهد داشت.

آیا اینترنت روزی واقعا جهانی خواهد شد؟

بسیاری از این پروژه‏ها عجیب و نشدنی به نظر می‏آیند، به هر روی، اولین ارتباطات با کمک کابل‏هایی که در بستر دریا قرار گرفته‏اند هم در نگاه اول به همین صورت امری دشوار فرض می‏شد اما به لطف نوآوری‏های تکنیکی نوعی شبکه جهانی ایجاد شد که همان اینترنت را می‏سازند. به احتمال بسیار زیاد در مورد این پروژه‏های عظیم هم اتفاقات مشابهی رخ خواهد داد، به‌عنوان مثال، بالن‏های گوگل تا درجاتی موفق ارزیابی می‏شوند و بر اساس دانش به دست آمده از این پروژه تلاش‏ها ادامه می‏یابند تا در نهایت رویا یا هدف نهایی محقق شود. به هر حال، وجود پروژه‏های یادشده نشان‏دهنده نیاز به تغییر در ماهیت دسترسی به اینترنت برای همگان است، البته چالش بزرگ در این بین تامین هزینه‏های مالی آنها است.