گزارش میدانی «دنیای اقتصاد» از سه‌راه جمهوری
کسادی بازار تجهیزات پزشکی در دوران کرونا
به‌طور متوسط ۵۰ درصد کاهش فروش
تقاطع ولیعصر-جمهوری، راسته فروشندگان تجهیزات پزشکی. آفتاب صبح کم‌رمق است و عابران از جلوی ویترین مغازه‌‌های تجهیزات‌پزشکی بدون اینکه حتی به آن نگاهی بیندازند عبور می‌کنند. باد سردی می‌وزد. فروشنده‌ای که مغازه‌اش درست پشت ایستگاه اتوبوس است با لحن شوخی به خبرنگاران «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید از ابتدای سال قیمت‌ها «هزار برابر» افزایش یافته است: «بازار اصلا ثبات ندارد. قیمت‌ها روزانه تغییر می‌کنند. البته الان یک ماهی است که بازار ثبات نسبی دارد به این معنی که قبلا روزانه باید قیمت‌ها را به‌روز می‌کردیم، الان هفتگی.» بهرامی مردی است میانسال با موهای جوگندمی و تنی لاغر. او از پشت‌پرده‌پلاستیکی که بین فروشنده و خریدار حائل شده است، می‌گوید درآمدش نسبت به پارسال ۵۰درصد کاهش یافته است: «ماه‌های اول سال که تعطیل بودیم و عملا کاسبی و خریدوفروشی وجود نداشت. بنکدارها و فروشندگان بزرگ نیاز بیمارستانها را تامین می‌کردند و کاسبی مثل من عملا بیکار بود.» بهرامی در پاسخ به این سوال که چرا شیوع کرونا تاثیر مثبتی روی فروش صنف آنها نگذاشته است، می‌گوید: «مردم برای درمان به بیمارستانها مراجعه می‌کردند. البته از اواخر بهار مشتری‌هایی داشتیم که وسایل تنفسی می‌خریدند اما تعدادشان بسیار کم بود. کالایی که در زمان اوج شیوع مردم خیلی به آن نیاز داشتند ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده بود که فروش آنها برای ما ممنوع است. در عوض کنار همین خیابان ولیعصر دست‌فروش‌ها انواع ماسک و مواد ضدعفونی می‌فروختند. وقتی می‌گوییم نظارتی وجود ندارد به این معناست که من نوعی کاسب و مغازه‌دار که شرایط ارائه محصول بهداشتی به مردم را دارم، اجازه فروش آن را نداشته باشم در عوض دست‌فروشان با غیربهداشتی‌ترین حالت به مردم بفروشند.» او در پاسخ به این سوال که تجهیزات پزشکی چقدر از ابتدای سال افزایش قیمت داشته‌اند، از روی صندلی چرخانش بلند می‌شود، یکی از کارتن‌هایی که سمت راستش در قفسه چیده شده را برمی‌دارد و به پرده پلاستیکی نزدیک می‌کند: «قیمت این فشارسنج دیجیتالی در اردیبهشت ۳۰۰هزار تومان بود، الان رسیده به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان. اولین جهش قیمتی تجهیزات پزشکی در اواخر بهار بود که ۳۰ درصد گران شد و بعد از آن همینطور قیمت‌ها رو به بالا رفت. البته همانطور که گفتم مدتی است بازار ثبات بهتری پیدا کرده است.»
کمبود بعضی از تجهیزات در بازار
درست روبه‌روی مغازه بهرامی فروشنده دیگری در پاسخ به این سوال که چرا با کاهش نرخ ارز قیمت تجهیزات پزشکی و طبی کاهش پیدا نکرده، می‌گوید: «کاسب که نمی‌تواند زیر قیمت خرید جنسش را بفروشد.» رستمی جوانی است حدودا ۳۰ساله با موهایی تنک و کم‌پشت اما بدنی ورزیده. او از پشت پلاستیکی که به فاصله دو قدمی از ورودی مغازه کشیده اکسیژن‌سنجی را نشان می‌دهد‌که از ابتدای سال قیمت آن ۴ برابر شده است: « همین ماه گذشته من این پالس‌اکسیمتر را ۳۳۰ هزار تومان خریدم، الان شده ۲۵۰ هزار تومان. من این دستگاه را ۴۲۰ هزار تومان می‌فروشم و اگر بخواهم با نرخ جدید قیمت بگذارم دیگر باید کرکره مغازه را پایین بکشم. آن‌هم در شرایطی که معلوم نیست هفته آینده نرخ ارز چقدر باشد.» این فروشنده درباره تغییر میزان درآمد خود می‌گوید: «نسبت به پارسال ۴۰ درصد کاهش درآمد داشته‌ام. موضوع اینجاست که با شیوع کرونا صنف ما مدتی تعطیل بود و اجازه فروش برخی از اقلام مثل ماسک و مواد ضدعفونی هم نداشتیم، بعد هم که بازار کم‌کم راه‌‌افتاد با گرانی دلار و به‌هم‌ریختگی بازار مواجه شدیم. من منکر افزایش فروش بعضی از اقلام مثل وسایل تنفسی نمی‌شوم اما فروش مابقی وسایل کم‌شده و هزینه‌ها هم آنقدر بالا رفته که عملا روی دخل تاثیر چندانی نگذاشته است، فقط کمک می‌کند چراغ مغازه را روشن نگه‌‌داریم.» رستمی درباره کمبود در بازار می‌گوید: «بعضی از وسایل اصلا پیدا نمی‌شود. وضعیت واردات خیلی خراب است. بنکداران یا واقعا نمی‌توانند وارد کنند یا کم جنس وارد بازار می‌کنند. بعضی از تجهیزات بیهوشی و تنفسی و همینطور ارتوپدی اصلا پیدا نمی‌شود. البته جنس آشغال در بازار زیاد است اما تجهیزات پزشکی چون با جان بیمار سروکار دارد، وسیله‌ای نیست که هر مدلی شد به‌دست مشتری بدهیم، حداقل من نمی‌توانم.» رستمی در پاسخ به این سوال که شرایط جنس قاچاق در بازار چگونه است، می‌گوید: «فراوان، تا دلت بخواهد جنس قاچاق در بازار ریخته است.»
جولان جنس قاچاق
پیاده‌رو هنوز شلوغ است و باد سردی برگ‌های خشکیده بر شاخه چنارهای خیابان ولیعصر را تکان می‌دهد. آفتاب همچنان بی‌رمق و کم‌جان است. مردم با ماسک‌های رنگی هرکدام به‌سمتی می‌روند. مرد میانسالی در مغازه‌اش ایستاده و صفحه گوشی‌اش را بالا و پایین می‌کند. سلیمانی درباره جنس قاچاق در بازار تجهیزات پزشکی می‌گوید: «وقتی واردات سخت شود و قیمت‌ها هم غیرمنطقی بالا برود، بازار جنس‌قاچاق داغ می‌شود، این طبیعی است.» او به داخل مغازه‌اش می‌رود و مثل هم‌صنف‌هایش پشت‌میزی که با پرده‌ای پلاستیکی از ورودی جدا شده می‌نشیند. سلیمانی درباره مبادی ورود اجناس قاچاق تجهیزات پزشکی می‌گوید: «از مرز عراق و جنوب کالا وارد می‌کنند. یا جنس‌هایی را از ترکیه می‌برند کردستان عراق و از آنجا وارد ایران می‌شود یا از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس قاچاق می‌شود.» سلیمانی فلاسک را برمی‌دارد و تا نصفه در لیوانش چای می‌ریزد: «جنس قاچاق را با نصف قیمت می‌فروشند، البته اگر دست مغازه‌دار به جنس برسد. معمولا قاچاقچیان با بنکداران کار می‌کنند و عمده‌فروشان اجازه روانه شدن جنس قاچاق بدون گذشتن از زیر دست آنها را نمی‌دهند، چراکه قیمت‌ها می‌شکند. البته هستند برخی از واحدهای صنفی که جنس قاچاق می‌خرند و به قیمت آزاد می‌فروشند، بلکه هم گران‌تر بفروشند. البته تا چند سال پیش تجهیزات پزشکی اینجا ارزان‌تر از عراق بود و مشتری‌های عرب زیادی داشتیم اما از وقتی که کرونا شایع شد همان مشتری‌ها هم نیامدند.» او درباره نظارت در بازار تجهیزات پزشکی می‌گوید: «برای کاسب ثبات قیمتی مهم‌تر از هر امری است. وقتی نه نرخ دلار ثابت است، نه واردات به‌خوبی انجام می‌شود و کمبود هم در بازار موج می‌زند کاسب صبر نمی‌کند که دولت وارد عمل شود. بازار راه خودش را می‌رود.» سلیمانی می‌گوید درآمدش نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد کاهش داشته است: «البته فروش بعضی از اقلام تنفسی افزایش داشته ولی هزینه‌ها آنقدر بالا است که کفاف نمی‌دهد. برای مثال کرایه مغازه من نسبت به پارسال ۴۰درصد بیشترشده اما درآمد من تغییری نکرده و کمتر هم شده است. قیمت‌ها هم که ثباتی ندارد و معلوم نیست جنسی که این هفته می‌خریم هفته آینده گران نشود. در چنین شرایطی دولت مالیات هم می‌گیرد، آن‌هم با افزایش. نمی‌دانید اول سال با چه بدبختی مالیات سال گذشته را پرداختم. از بهمن‌ماه بازار کساد بود و بهار باید مالیات می‌پرداختم.دولت اگر می‌خواهد حمایت کند تا وقتی‌که بازار جان بگیرد ثبات قیمتی و معافیت مالیاتی بهترین کمک برای کاسبان است.» سلیمانی لیوانش را برمی‌دارد جرعه‌ای چای می‌نوشد.
نگاهی به آمار
در سال ۹۷، ۲۵ هزار و ۵۱۶ تن تجهیزات پزشکی و دارو به ارزش ۲ میلیارد و ۲۴۳ میلیون و ۶۴۴ هزار و ۷۷۱ دلار وارد شده که از نظر وزنی ۱۵ درصد افزایش و از لحاظ ارزشی ۵ درصد کاهش داشته است. از این میزان ۷/ ۱میلیارد دلار ارزش واردات تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و همینطور ۸۰۰ میلیون دلار ارزش تولیدات داخلی بوده که نشان‌دهنده بزرگی این بازار در کشور است. از نظر ارزی هم ۶۰ درصد از تجهیزات پزشکی را ملزومات مصرفی و همچنین ۴۰درصد دیگر در بخش تجهیزات سرمایه‌ای صرف شده که در سال‌های مختلف متفاوت بوده است. این اعداد به‌خوبی نشان می‌دهد که سرمایه قابل‌توجه ارزی و ریالی در بازار تجهیزات پزشکی صرف می‌شود، این در حالی است که تجهیزاتی که از طریق قاچاق به کشور وارد می‌شود و همینطور از ایران به کشورهای دیگر منطقه قاچاق می‌شود، دیده نشده است. مشاهدات میدانی ما نشان می‌دهد علاوه بر کمبود بعضی از اقلام پزشکی، عدم‌ثبات نرخ ارز باعث‌شده که پازل آشفتگی این بازار عملا تکمیل شود.
