«دنیای اقتصاد» از بازار پسته ایرانی گزارش می‌دهد
مدیریت بقالی در بازار بین‌المللی
ایجاد رقابت منفی
مهدی سیف‌الدینی دبیر خانه کشاورز کرمان درباره نرخ پسته در بازارهای بین‌المللی گفت: «جایگاه پسته ایرانی در بازارهای بین‌المللی به گونه‌ای بود که هر سال تعیین نرخ بر عهده شرکت تعاونی پسته کرمان بود اما از زمانی‌که این شرکت غیرفعال شده است پسته آمریکا نرخ را تعیین می‌کند.» سیف‌الدینی دلیل اصلی اختلاف قیمت پسته ایرانی و آمریکایی را تحریم‌ها و مشکلات بازگشت ارز به کشور می‌داند: «وقتی صادرکنندگان مشکلات زیادی در بازگرداندن ارز از کشور مقصد دارند به ناچار کالای خود را زیر قیمت بازار می‌فروشند. همین‌طور بسیاری از صادرکنندگان هم‌اکنون فعالیت نمی‌کنند ؛ چراکه مشکلات صادرات به اندازه‌ای زیاد است که برایشان به صرفه نیست. البته قرار بر این شد که نرخ دلار نیمایی به نرخ ارز آزاد نزدیک شود که در این صورت می‌توان به بازگشت صادرکنندگان اصلی به بازار امیدوار بود.» بر اساس آمارها، صادرکنندگان پسته فندقی ایرانی را در بازارهای شرق آسیا کیلویی ۵/ ۵ تا ۶ دلار فروخته‌اند این در حالی است که تولیدکنندگان نسبت به شرایط بد خریدوفروش بازار داخلی اعتراض دارند. دبیر خانه کشاورز استان کرمان در این باره گفت: «متاسفانه صادرکنندگان کشاورزان پسته را فریب می‌دهند و تولیدکننده تا بعد از فصل برداشت از نرخ صادرات بی‌اطلاع است. پسته فندقی که در بازارها ۶ دلار فروخته شد از کشاورز کیلویی ۱۴۰ هزار تومان خریداری شده که قیمت پایینی است. از طرفی آنقدر هزینه‌های تولید بالا رفته و نقدینگی کشاورزان کم شده است که آنها چاره‌ای جز عرضه محصول به بازار ندارند و در چنین شرایطی قیمت فروش سر زمین کاهش می‌یابد. البته بعضی از صادرکنندگان رقابت منفی در فروش پسته ایجاد می‌کنند، به این صورت که قراردادهای تجاری خود را زیر قیمت صادراتی منعقد می‌کنند که نرخ پسته در بازار داخلی کاهش پیدا کند. در نتیجه کشاورز با نرخی پایین محصول را می‌فروشد با این تفاوت که دلال و صادرکننده امری به اسم هزینه تولید ندارد. برخی از کشاورزان ما مجبور شده‌اند پسته درجه یک را زیرقیمت تولید بفروشند، این در حالی است که چند صادرکننده پسته درجه دو و سه را به بازارهای جهانی روانه می‌کنند و همین باعث شده پسته ایرانی جایگاه خود رادر بازار بین‌المللی از دست بدهد.»سیف‌الدینی وضعیت پسته ایرانی در بازارهای جهانی را بسیار بد توصیف می‌کند: «درباره از دست رفتن جایگاه پسته ایرانی باید به دو عامل توجه کرد: صادرات کالای بی‌کیفیت و تحریم‌ها. اروپا و حتی آمریکا سال‌‌ها مشتری پسته ایرانی بودند و هر سال پسته درجه یک ایرانی به بازار این قاره‌ها فرستاده می‌شد. از زمانی که بعضی از سم و کودها نایاب شده و قیمت‌ها هم بالا رفته، بسیاری از کشاورزان توان تامین مکمل‌ها و نهاده‌های کشاورزی را ندارند و همین عامل باعث شده محصول ارسالی با قوانین و ضوابط ورود این کشورها همخوانی نداشته باشد. برای مثال اروپا در بحث سموم استفاده شده و آفلاتوکسین بسیار حساس است و در سال‌های گذشته متاسفانه میزان قابل‌توجهی از بارهای صادراتی به دلیل رعایت نکردن ضوابط برگشت خورده‌اند. از سوی دیگر بازارهای شرق آسیا نسبت به چنین قوانینی سختگیری کمتری دارند و پسته درجه دو و سه در این مناطق خوب به فروش می‌رسند.» سیف‌الدینی درباره عامل دوم تضعیف جایگاه پسته در بازارهای بین‌المللی گفت: «تحریم هم تاثیر زیادی روی بازار ما گذاشت و نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت. به سبب اینکه شرایط صادرات و بازگرداندن پول بسیار سخت شده است صادرکنندگان ترجیح می‌دهند پسته درجه دو و سه را زیر قیمت بفروشند که در شرایط سخت کنونی دردسر کمتری داشته باشند.»
خام‌فروشی می‌کنیم
اما این فعال حوزه کشاورزی دلیل اصلی افت فروش پسته ایرانی را به‌عنوان یکی از کالاهای استراتژیک صادراتی عدم مدیریت می‌داند: «بیش از ۵۰ سال است که در حال صادرات پسته به دنیا هستیم و هنوز نتوانسته‌ایم برای پسته ایرانی برندسازی کنیم. زعفران ایران فله‌ای به اسپانیا می‌رود و از آنجا با بسته‌بندی‌های شیک به اسم زعفران اسپانیایی به چهار برابر فروش کشاورز ایرانی فروخته می‌شود. همین بلا سر پسته هم آمده، کشورهای آسیای شرقی پسته درجه دو و سه را می‌خرند و به اسم پسته ایرانی در بازار عرضه می‌کنند و باعث شده که در رقابت با پسته آمریکایی عقب بیفتد. به بیانی دیگر هنوز نتوانسته‌ایم ارزش افزوده‌ای به محصولات صادراتی اضافه کنیم و عملا در حال خام‌فروشی هستیم. هنوز به روش بقالی در بازارهای بین‌المللی فعالیت می‌کنیم.» دبیر خانه کشاورز استان کرمان درباره این سوال که اگر شرایط مناسب شود پسته ایران می‌تواند جایگاه قبلی خود را کسب کند یا خیر پاسخ داد: «مطمئنا بله. پسته ایرانی از نظر کیفیت طعم در دنیا تک است. پسته آمریکایی درشت است اما برای خودمان بی‌مزه است. اگر شرایط صادرات تسهیل شود و بتوان پسته درجه یک ایرانی را به بازارهای صادراتی فرستاد پس از مدتی می‌توانیم جایگاه قبلی این طلای سبز را به دست بیاوریم.» شرایط محصولات کشاورزی صادراتی بسیار بد است. هزینه‌های تولید بالا رفته و کشاورزان آنقدر نقدینگی در اختیار ندارند که برای کاشت سال آینده خود خیالشان راحت باشد. از طرفی به سبب تحریم‌ها، محصولات درجه اول صادر نمی‌شود و با عرضه محصولات درجه دو و سه به بازارها، پسته ایرانی در حال واگذاری جایگاه برتر خود به پسته آمریکایی است.
