گزارش میدانی «دنیای‌اقتصاد» از بازار پکیج و وسایل گرمایشی
گرمای امسال سه‌برابر گران‌تر شد
افزایش سه برابری قیمت‌ها
ابتدای خیابان کارگر جنوبی، کارتن‌های پکیج پشت شیشه مغازه‌ها و گاه در خیابان روی هم چیده شده؛ پیاده‌رو شلوغ است، اما مغازه‌ها خلوت. یکی از فروشندگان این راسته که بالای ۱۰ سال در این خیابان کاسبی می‌کند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «خریدوفروشی انجام نمی‌شود. هفته‌ای دو سه تا جنس بین انباردارها و کسبه ردوبدل می‌شود وگرنه وضع بازار خیلی خراب است.» محمودی پیرمردی حدودا ۶۰ ساله است. جثه‌ای کوتاه و درشت دارد با موهای پرپشت سفید. همان‌طور که پشت دخل نشسته است دستش را به سمت یکی از پکیج‌ها می‌گیرد: «این پکیج اسفندماه ۲ میلیون بوده، الان به ۵ میلیون تومان رسیده.» انگشت اشاره‌اش را کمی جابه‌جا می‌کند و مدل دیگری را نشان می‌دهد: «این پکیج هم از ۵میلیون تومان رسیده به ۱۵ میلیون. وقتی دلار روی قیمت تخم‌مرغ اثر می‌گذارد نمی‌توان توقع داشت روی کالایی مثل پکیج که یدکی تا بدنه آهنی‌اش بر اساس نرخ دلار تعیین می‌شود گران نشود.» محمودی نسبت به پارسال ۵۰ درصد کاهش درآمد داشته است: «پارسال هم وضع خراب بود اما مثل امسال اینجوری کساد نبود. فصل پاییز سال گذشته من ۲۵۰ میلیون دخل زدم، الان رسیده به ۲۰۰ میلیون با این تفاوت که پولم بی‌ارزش شده و سرمایه‌ام از دست رفته است. برای مثال اگر با ۲۵۰ میلیونِ پارسال می‌توانستم ۱۰ تا پکیج بخرم با ۲۰۰ میلیون امسال ۵ تا هم نمی‌توانم بخرم. این یعنی از دست دادن سرمایه. وضع بازار خراب است، کرونا هم آمده و کاسه‌کوزه همه را به هم ریخته. با کاهش فروش می‌توان کنار آمد اما با کاهش سرمایه نه.» او می‌گوید دلیل شکاف قیمتی هم همین است.
شکاف قیمتی در بازار
شکاف قیمتی که به گفته هم‌‌چراغ محمودی تنها راه «زنده ماندن در بازار است.» رئیسی یک جوان حدودا ۴۰ ساله است که دم در مغازه‌اش در پیاده‌رو کارگر جنوبی ایستاده: «تولیدکننده و کارخانه‌دار با یک نرخ و قیمتی جنس را می‌سازد و می‌فروشد، اما یک هفته بعد که زمان تحویل کالا است دلار گران‌تر شده. اگر بخواهد با قیمت قبلی کالا را تحویل بدهد نمی‌تواند کالای جایگزین آن را بسازد. اگر هم قیمت را بالا ببرد فروش نمی‌رود.» او به داخل مغازه می‌رود و پشت میزش می‌نشیند: «دولت هم نرخ مصوب رسمی مشخص کرده که جواب هزینه‌ها را نمی‌دهد. برای همین کسی به قیمت رسمی نمی‌فروشد. همه بازار روی قیمت آزاد می‌چرخد.» رئیسی به یکی از پکیج‌های جا داده شده در دیوار مغازه اشاره می‌کند: «قیمت این پکیج اسفند پارسال ۳ میلیون تومان بود و الان رسیده به ۷ میلیون تومان. البته نرخ فروش رسمی بین ۵ تا ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است ولی کسی کمتر از ۷ میلیون نمی‌فروشد. اگر ۵ میلیون بفروشد باید گران‌تر بخرد و نمی‌تواند.» او نسبت به پارسال بین ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش فروش داشته است. فروشنده دیگری در پاساژ مهسان کارگر جنوبی هم می‌گوید «خرید و فروش بازار صفر است.» یاری ۲۰ سال در این پاساژ کار می‌کند. او «تا به حال بازار را به این کسادی» ندیده است: «قبلا مشتری پیمانکار داشتم که برای هر پروژه ساختمانی خرید عمده می‌کرد. اما الان که شرایط ساختوساز به هم ریخته ما هم فروش آنچنانی نداریم. البته دو، سه ماهی است که ساختوساز برگشته و شرایط بازار هم بهتر شده.» او به سبب اینکه با پیمانکاران ساختمانی کار می‌کند ضرر کمتری کرده است: «نسبت به پارسال حدود ۴۰ درصد کاهش فروش داشته‌ام. اما قیمت جنس بالا رفته و مردم توان خرید این قیمت‌ها را ندارند. در پروژه‌های ساختمانی وضعیت جوری شده که ساختمان را می‌‌سازند تا ببینند بعد می‌توانند خرید کنند یا نه. قبلا هنوز ساختمان تمام نشده تجهیزات گرمایشی هم می‌خریدند اما الان نه.» یاری هم شکاف قیمتی انواع پکیج در بازار آزاد و رسمی را تایید می‌کند: «دولت فقط بلد است دستوری عمل کند. وقتی با بالارفتن نرخ ارز از تولیدکننده تا فروشنده هفته به هفته ضرر می‌کند بازار به دستور گوش نمی‌دهد. واسه همین یک قیمت رسمی وجود دارد که برای خودش است یک قیمت آزاد که خریدوفروش بر اساس آن انجام می‌شود؛ اگر خریدوفروشی باشد.»
لوازم یدکی
پاساژ مهسان پر از تعمیرکارانی است که می‌گویند آمار تعمیرات بالا رفته است. یکی از این تعمیرکاران به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «تعمیرات فرقی نکرده. قبلا مشتری در برخی موارد مجبور به تعویض پکیج بود اما الان همه سعی می‌کنند با تعمیرات کار خودشان را راه بیندازند. نمونه داشتم که مشتری کل مخزن و برد پکیج را عوض کرده، ولی جنس نو نخریده است. اگر می‌خواست کل پکیج را عوض کند و یک جنس نو بخرد باید حداقل ۵۰۰ هزار تومان بیشتر هزینه می‌کرد. مردم واقعا پول ندارند.» این تعمیرکار که مردی میانسال با موهای جوگندمی و لباس کار یکدست است درباره دستمزد تعمیر می‌گوید: «دستمزد ما به اندازه بالا رفتن قیمت نان و تخم‌مرغ بالا می‌رود. بر اساس نرخ‌نامه خاصی عمل نمی‌کنیم. سعی می‌کنیم مبلغی بگیریم که هم مشتری راضی باشد و هم خودمان.» او می‌گوید قیمت لوازم یدکی از سال گذشته سه برابر شده است: «اسفندماه پارسال قیمت برد پکیج ۲۰۰هزار تومان بود الان رسیده به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان. مردم برای ساده‌ترین تعمیر یعنی تعویض شمعک با احتساب دستمزد و پول لوازم یدکی باید بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان هزینه کنند.»
جنس قاچاق
یکی از فروشندگان پاساژ درخصوص میزان جنس خارجی در بازار پکیج می‌گوید: «اگر دو سال پیش از من این سوال را می‌پرسیدند جوابم ۲۰ درصد بود، اما الان به زیر ۵ درصد رسیده است. وقتی قیمت پکیج ایرانی سه برابر شده و بازار نمی‌تواند این قیمت را هضم کند و خرید و فروشی صورت نمی‌گیرد، مسلما جنس خارجی هم تقاضایی ندارد. قیمت پکیج خارجی که دو سال پیش ۵ میلیون تومان بود الان به ۱۷ میلیون تومان رسیده است.» او می‌گوید جنس خارجی قاچاق می‌شود: «اینقدر گران است که کسی نمی‌خرد. قاچاق می‌شود و با اوراق کردن و استفاده بعضی از لوازم آن در پکیج‌های ایرانی، به اسم خارجی می‌فروشند.» البته به گفته این فروشنده به سبب اینکه برند تولیدکنندگان داخلی پکیج و آبگرمکن شناخته شده هستند «این قاچاقچیان توفیق زیادی در بازار پیدا نکردند.»
مالیات بر کدام درآمد؟
یکی از فروشندگان این پاساژ، پیرمردی درشت‌اندام است که قلندری نام دارد. به نظر او «کسادی بازار تا حدودی طبیعی است اما قیمت‌های غیرطبیعی باعث شده خریدوفروش به کمترین میزان خود برسد.» به عقیده قلندری «دولت اگر مدیریت بهتری روی بازار داشت این کسادی فشار کمتری روی تولیدکننده و فروشنده و مصرف‌کننده می‌گذاشت. همه دنیا با کرونا درگیر هستند اما آیا بازار همه‌جا همین‌قدر کساد است؟» این فروشنده نسبت به عملکرد مالیاتی دولت معترض است: «وقتی ۵۰ درصد درآمد کمتر شده و دولت می‌داند که کرونا باعث این کسادی شده است راه‌حل منطقی طرح‌های حمایتی از سوی دولت است و گرنه کاسب باید جریمه بپردازد. خیلی از فروشنده‌ها جنس را گران‌تر می‌فروشند تا دخلشان به خرجشان بخورد و اگر نخورد علاوه بر صاحب مغازه و کلی مشکل دیگر، باید جواب اداره مالیات را هم بدهند.» شرایط بازار پکیج‌فروشان از چند نظر خراب است. علاوه بر کاهش درآمد ۵۰ تا ۶۰ و سه برابر شدن قیمت‌ها از اسفندماه، شکاف قیمتی قابل‌توجهی بین نرخ رسمی و نرخ آزاد فروش وجود دارد. ظاهرا به سبب عدم‌ثبات نرخ ارز بنکداران جنس به بازار عرضه نمی‌کنند «مگر اینکه هفته آینده بتوانند گران‌تر بفروشند.» به همین سبب نرخی که مصرف‌کنندگان در بازار با آن سروکار دارند نرخ آزادی است که حاشیه امنیت سود فروشندگان را تامین کند و عملا کسی به نرخ دولتی توجهی نمی‌کند.
عدم نظارت
این افزایش قیمت‌ها و سوء‌استفاده برخی از بنکداران سبب شده که میزان شکایات به سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و حتی اتحادیه‌ای مربوطه افزایش پیدا کند تا جایی‌که در آخرین اطلاعیه منتشر شده از سوی این سازمان پکیج و وسایل گرمایشی نیز در لیست اولویت بازرسی‌ها قرار گرفته است. این درحالی است که در کشور دو سازنده اصلی پکیج وجود دارد و اکنون که قیمت ارز به‌صورت روزانه افزایش پیدا می‌کند اولویت این شرکت‌ها صادرات شده است و همین عامل سبب شده که بازار داخل مانند قبل تامین نشود این درحالی است که پازوکی، رئیس اتحادیه لوازم خانگی نیز با انتقاد از نبود نظارت در بازار و لزوم توقف صادرات لوازم گرمایشی اظهار کرد: کسبه گران‌فروشی نمی‌کنند، بلکه کالا گران شده است البته منکر تخلف در این حوزه نیستم اما کالایی که ارتباط مستقیمی با قیمت ارز دارد طبیعی است که قیمت آن افزایش پیدا کند. به‌نظر می‌رسد با وجود ناتوانی نهاد‌ها و سازمان‌های نظارتی در کنترل بازار بهترین راه گزارش‌های مردمی و عدم خرید از فروشگاه‌هایی است که قیمت را درج نمی‌کنند.
شرایط بازار پکیج‌فروشان از چند نظر خراب است. علاوه بر کاهش درآمد ۵۰ تا ۶۰ درصدی و سه برابر شدن قیمت‌ها از اسفندماه، شکاف قیمتی قابل‌توجهی بین نرخ رسمی و نرخ آزاد فروش وجود دارد. ظاهرا به سبب عدم‌ثبات نرخ ارز بنکداران جنس به بازار عرضه نمی‌کنند «مگر اینکه هفته آینده بتوانند گران‌تر بفروشند.» به همین سبب نرخی که مصرف‌کنندگان در بازار با آن سروکار دارند نرخ آزادی است که حاشیه امنیت سود فروشندگان را تامین کند و عملا کسی به نرخ دولتی توجهی نمی‌کند.
