بنگاه‌های اینترنتی برای شکوفایی چه لازم دارند؟
مترجم: حسام امامی بلوک 71 مدت‌ها است قرار است تخریب شود. نگاهی به لیست مستاجرین این ساختمان 7 طبقه صنعتی در خیابان هلالِ آیر راجا دلیل پایداری این ساختمان را معلوم می‌کند؛ 100 شرکت نوپا به صورت رسمی و همین تعداد هم به صورت غیررسمی در این ساختمان سکنی گزیده‌اند.
فشرده‌ترین اکوسیستم کارآفرینی جهان، مکانی عالی است برای مطالعه کاری که دولت می‌تواند در حمایت از کلونی‌های نوپا انجام دهد. «بووی گای» کارآفرین چینی - آمریکایی که در مرکز «آمار شرکت‌های نوپای جهان» مشغول به‌کار است پس از بازدید از سی‌وچند اکوسیستم جهان که از ژانویه گذشته در دهلی نو آغاز شد و ماه سپتامبر در سنگاپور خاتمه یافت، می‌گوید: «آنها در اصل کارآفرینی را به زور به خورد نسل جوان دادند».
۲۰ سال بعد از رواج اصطلاح اکوسیستم برای گروه‌های اقتصادی حالا همانقدر که روی سیستم تاکید می‌شود که روی اکو تاکید وجود دارد. به نظر بعضی کارشناسان، مثل «دانیل آیزنبرگ» از کالج بابسون، اکوسیستم‌های کارآفرینی از حوزه‌هایی شامل بازار، سیاست و فرهنگ تشکیل می‌شوند. برخی اکوسیستم‌ها را مجموعه بازیگرانی می‌دانند که نقش‌های مشخصی نظیر استعدادیابی، تامین سرمایه و زیرساخت را بازی می‌کنند. باز دیگرانی هستند که آنها را مجموعه‌ای از «منابع» می‌دانند که کارآفرینان می‌توانند از آنها بهره‌مند شوند.
از بعضی جهات، اکوسیستم‌ها را می‌توان مانند بنگاه‌هایی چندتکه دید. بخش مالی جای خود را به صندوق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، بخش حقوقی جای خود را به شرکت حقوقی، بخش تحقیقاتی جای خود را به دانشگاه و بخش ارتباطات جای خود را به آژانس روابط عمومی می‌دهد و الخ. شرکت‌های نوپا کارشان شده کاری که قبلا تیم‌های درون‌سازمانی توسعه محصول انجام می‌دادند.
خودخواه نباشید
شرکت‌های سنگاپوری آغوش بازی ندارند، اما بلوک ۷۱ رسوم خود را دارد. «وینود ناییر» از «کاتاپولت ونچرز» که اپراتور وب‌سایت‌های مقایسه قیمت محصولات مالی است با صراحت از مشکلات کاغذبازی دولتی و قوانین مهاجرت می‌گوید. «دیکسون چان» از «بورپل» که یکی از خدمات اشتراک‌گذاری تصاویر غذا است، می‌گوید والدینش وقتی او این شرکت را راه انداخت چندان راضی نبودند.
شاید این تاثیر مطالعه «جوامع نوپا» نوشته «برد فلد» یکی از بنیان‌گذاران شبکه شتاب‌دهنده تِک‌استار باشد. کتاب فهرستی است از کارهایی که طبق عنوان فرعی کتاب برای «ایجاد یک اکوسیستم کارآفرینی در شهرتان» باید انجام دهید. آقای فلد شرکت‌های نوپا را بدنه‌های خودمختاری از متخصصین می‌داند که شبیه اصناف قرون وسطی هستند. اولین نکته «تئوری بولدر» (شهر محل زندگی فلد در کلورادو) این است که کارآفرینان باید مدیریت کنند. دوم اینکه درِ جوامع شرکت‌های نوپا باید به روی همه باز باشند، اما پیام اصلی این است که «قبل از اینکه چیزی بگیری باید چیزی داده باشی».
«حسین کانجی» از «هاکستون ونچرز» صندوق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر لندنی می‌گوید: «این یعنی پس‌انداز سرمایه اجتماعی». مهم‌تر اما اینکه تجارت در اکوسیستم‌ها معامله‌ای با جمع صفر نیست. «تام آیزنمان» از دانشکده بازرگانی هاروارد می‌گوید: کلونی‌های نوپا پلت‌فرم‌هایی هستند که تاثیر شبکه‌ای قدرتمندی دارند تا حدودی مثل ویندوز و فیس‌بوک؛ هر چه اعضای بیشتری داشته باشند و هر چه فعالیت بیشتری ایجاد کنند، بر جذابیتشان افزوده می‌شود.
این در توضیح بعضی از دیگر مشخصه‌های این اکوسیستم‌ها راهگشا است: مشخصه‌هایی نظیر تحمل عدم موفقیت، توالی بی‌پایان صحبت‌های مربوط به نوپا بودن، ملاقات‌ها، میهمانی‌ها و مهم‌تر از همه اعتیاد همیشگی‌اش. اما چیزی که واقعا باعث اثرات شبکه‌ای می‌شود «خروجی»‌ها هستند؛ فروش به یک شرکت بزرگ‌تر یا قرار گرفتن در فهرست یک بورس. بنیان‌گذارانی که تازه ثروتمند شده‌اند معمولا خود سرمایه‌گذار شده و کارکنانشان شرکت راه می‌اندازند. «سیلیکون ولی» موجب زادوولد سلسله طوایفی شد که از شرکت‌هایی مثل «فرچایلد سِمی‌کانداکتور»، «نت‌اسکیپ» و «پِی‌پل» پدید آمده بودند.
سیاست دولت می‌تواند تغییر بزرگی ایجاد کند. حتی در سیلیکون ولی در طول جنگ جهانی دوم و جنگ سرد این دلارهای پدافندی بود که قبل از پا گرفتن سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر تزریق می‌شد. سنگاپور هم بدون حمایت دولت نمی‌تواند به داشتن چنین اکوسیستمی ببالد. در مطالعه‌ای که موسسه جهانی رصد کارآفرینی انجام داده، تنها ۴۳ درصد پاسخ‌دهندگان در این شهر گفته‌اند به راه‌اندازی یک شرکت علاقه‌ای ندارند، یعنی کمی بیشتر از ساکنان سرزمین اشغالی و کمتر از آلمانی‌ها با ۴۹ درصد، اما کارآفرینان سنگاپوری از منزلت اجتماعی چندان بالایی برخوردار نیستند. خانواده‌ها ترجیح می‌دهند فرزندانشان شغلی مطمئن در یکی از شرکت‌های فراوان چندملیتی یا حتی بهتر از آن در دولت پیدا کند.
سرمایه‌گذاران هم عموما ترجیح می‌دهند پول خود را در خارج سرمایه‌گذاری کنند تا در شرکت‌های نوپای اینترنتی بومی. بعد از ترکیدن حباب دات‌کام در سال ۲۰۰۰، فقط چند شرکت سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر سنگاپوری به سرمایه‌گذاری در این حوزه ادامه دادند. «ونگ پو کام» مدیر مرکز کارآفرینی دانشگاه ملی سنگاپور (ان.یو.اس.) که در راه‌اندازی بسیاری از برنامه‌های نوپای این شهردولت از جمله بلوک ۷۱ نقش داشته، می‌گوید آن عده هم از بی‌تجربگی چنین کردند. شاید توجه زیاد دولت سنگاپور به شرکت‌های نوپا عجیب به نظر برسد، چون این کشور از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی زیادی بهره‌مند بوده است، اما مقاماتی مانند «لو تک سِنگ» مدیر ارشد بنیاد ملی تحقیقات این شهرکشور پذیرفته‌اند که سنگاپور دیگر نمی‌تواند صرفا به شرکت‌های چندملیتی اتکا کند و باید بیشتر روی تشویق کارآفرینی کار کند.
سنگاپور هر گام ممکنی که زندگی را برای کارآفرینان تسهیل کند، برداشته. ثبت شرکت اکنون به جای چند هفته چند ساعت وقت می‌برد. هر سال ان.یو.اس. ۱۲۰ تا ۱۵۰ دانشجو را برای کارآموزی یکساله به سیلیکون ولی و دیگر اکوسیستم‌ها اعزام می‌کند و بسیاری از آنها خود در آینده موسس یک شرکت می‌شوند. به کارآفرینان هنگام بازگشت بسته به مورد تا ۵۰ هزار دلار سنگاپور (معادل ۴۰ هزار دلار آمریکا) وام و جایی در یک محیط مناسب برای رشد داده می‌شود تا شرکت نوپای خود را برپا کنند.
سرمایه‌گذاران اجازه دارند تمام عایدی سرمایه‌گذاری مشترک را بردارند و از آنها در برابر بیشتر ریسک‌ها حمایت می‌شود.
بنیاد ملی تحقیقات سخاوتمندانه سرمایه‌گذاران را به‌وسیله محیط‌های رشد معتبر خود ارتقا می‌دهد؛ به ازای هر یک میلیون دلار سنگاپور سرمایه‌گذاری، این آژانس ۵ میلیون دلار سنگاپور (تا سقف ۵۰۰ هزار دلار این کشور) اضافه می‌کند. سرمایه‌گذاران نیز حق دارند سهام دولت را به قیمت اولیه با سود اندکی در طول سه سال خریداری کنند.
نتایج حیرت‌انگیز بوده. آقای گای تخمین می‌زند این شهر اکنون بیش از ۸۰۰ شرکت اینترنتی یا به عبارتی ۱۶۰ شرکت به ازای هر یک میلیون جمعیت داشته باشد؛ یعنی جلوتر از هلند و اسپانیا. این کشور همچنین ادار چند خروجی موفق را نیز عهده دار بود بود از آن جمله ویکی (Viki) که یک سایت محبوب پخش ویدئو است و در سپتامبر(شهریور ماه) با ۲۰۰ میلیون دلار توسط راکوتن، غول تجارت الکترونیک ژاپنی خریداری شد.
با این همه اعداد و ارقام همه ماجرا نیست. اکثر شرکت‌های نوپای سنگاپور را هنوز خارجی‌ها اداره می‌کنند. موسس ویکی یک مصری- آمریکایی است و هرگز از دولت کمک نگرفته است. هنوز معلوم نیست وقتی دولت سنگاپور بخواهد سوبسید این بخش را قطع کند، چه اتفاقی می‌افتد.
دولت سنگاپور راه‌های دیگری هم برای خراب کردن این عیش دارد. قوانین جدید رسانه از سایت‌های خاصی می‌خواهد نامشان را ثبت کنند و این ریسک سرمایه‌گذار را بالا می‌برد. قوانین جدید کار هم آوردن کارکنان از خارج را دشوار می‌کند که خود به نایابی توسعه‌دهندگان ماهر دامن می‌زند.
این به آن معنا نیست که اکوسیستم سنگاپور فرو خواهد پاشید. در واقع بوروکراسی کارآمد این شهرکشور به عبرت گرفتن از اشتباهات خود و اثبات اشتباهات منتقدین شهره است. «تئو سر لاک» وزیر کشور که مسوول این امور است مدام با کارآفرینان و سرمایه‌گذاران در تماس است و دولت اخیرا تصمیم گرفته ساختمان دیگری نزدیک به بلوک ۷۱ را هم در اختیار شرکت‌های نوپا بگذارد.
اما اکوسیستم‌ها شکننده‌تر از اینها هستند. اثرات شبکه‌ای خیلی ساده ممکن است نتیجه عکس دهند. دولت‌ها هم باید محتاط باشند؛ چون اکوسیستم‌های ملی خیلی سریع به بخشی از ارگانیسم‌های جهانی تبدیل می‌شوند. موسسان و سرمایه‌گذارانی که حالا عادت به جهانگردی دارند اگر جایی را ببینند که امکانات بیشتری در اختیارشان می‌گذارد، خیلی سریع به گزینه نقل مکان فکر می‌کنند و این نقطه معمولا آمریکا است حتی بعد از قوانین سختگیرانه مهاجرت در پیامد حادثه ۱۱ سپتامبر. اگر آسیا و اروپا مراقب نباشند، بهترین شرکت‌های نوپایشان هنوز هم ممکن است سر از سیلیکون ولی یا یکی از اکوسیستم‌های جدیدتر آمریکا مثل آستین، بولدر، یا نیویورک در آورند.