موقعیت بندر در تعامل بازار

ساسکیا والتر

مترجمان: ثریا قیصری و حمید حمیدی

رابطه بین بندر و بازار بسیار مهم است، یک بندر ممکن است دارای بیشترین تجهیزات و زیرساخت‌های مدرن، کارآمدترین سازمان، موقعیت جغرافیایی مناسب، دانش و مهارت و خدمات کیفی عالی و خلاصه آنچه که می‌تواند آن را یک بندر عالی و رقابتی بنماید، باشد. تمام این دارایی‌ها، کم ارزش خواهد بود اگر ارتباط خوبی با پسکرانه وجود نداشته باشد. به ویژه در این زمانه که بنادر به سمت مراکز توزیع تکامل می‌یابند، جریان آسان و کارآمد توزیع کالا به مراکز مختلف مصرف از بیشترین اهمیت برخوردار است. بنادر در معرض تغییرات ثابت در محیط متغیر قرار دارند: عوامل اقتصادی، دخالت دولت، اجزای زیرساخت‌ها (به عنوان مثال قابلیت دسترسی، ساخت پایانه‌ها، جاده‌های ارتباطی و غیره) از آن جمله هستند. تنها یک عامل تغییر نمی‌کند و آن هم، موقعیت جغرافیایی بندر در خصوص تقاضای بازار است.

این مفهوم ما را به نظریه شاخص مرکزیت هدایت می‌کند. به این مثال توجه کنید: ۱۸۸ شهر (قاره‌ای/ پرجمعیت) انتخاب شدند. از این تعداد، ۱۳۳ شهر در کشورهای اتحادیه اروپا و مابقی در خارج آن قرار دارند. این شهرها، دارای جمعیتی معادل ۸/۱۰۹ میلیون نفر بودند که ۷/۷۹ میلیون نفر آنها در کشورهای اتحادیه اروپایی قرار داشتند. این ارقام از منابع رسمی مانند کتاب آمار سال سازمان ملل و کتاب‌های آمار سال کشورهای مختلف اروپا استخراج شده‌اند. بیست بندر که در میان آنها بنادر فلاشینگ، روئن، مارسی، بیلبائو، الجزیرس، جنوا، گدانسک و غیره دارای پراکندگی مناسب جغرافیایی بودند، انتخاب شدند.

توسط نرم‌افزارAutoroute Expressکوتاه ترین فاصله زمانی بین مناطق پرجمعیت و این بیست بندر محاسبه گردید. در این زمینه حمل‌ونقل کالا مرتبط با اثر هزینه هایی است که به فاکتور زمان بر می‌گردد. در محاسبه هزینه‌های کامیون به نحو معمول دو جزء از همدیگر تفکیک می‌شوند: هزینه‌های ساعتی و هزینه‌های کیلومتری.

دو مفهوم برای ارائه نتایج به‌وجود آمد. از دیدگاه اول، سعی می‌شود به این سوال پاسخ داده شود. با فرض اینکه، در یک کامیون، که کل بار آن ۱۵ تن از هر بندر اروپایی است، چنانچه یک بسته یک کیلوگرمی از یک بندر مفروض برای هر شهروند در هر شهر حمل شود، مجموع تن/ کیلومتر (رفت وبرگشت) چقدر خواهد بود؟

محاسبه بر مبنای اتصال خطوط، بدون توقف، و در هر مورد یک کامیون با ۱۵ تن بار در نظر گرفته شده است. برای نتیجه گیری، بین خدمات ارائه شده به کشورهای اروپای شرقی تمایز قائل شدیم. همانطور که از ارقام مشاهده می‌شود، برای مراکز تجمع جمعیت در اتحادیه اروپا و کل قاره اروپا، آنتورپ از نظر مرکزیت موقعیت پیشتازی دارد. به طور کلی بنادر کشورهای بنه لوکس از امتیاز بیشتری نسبت به بقیه کشورهای اروپایی برخوردار هستند. به همین دلیل گاهی اوقات از آنها با نام دلتای طلایی نام برده می‌شود. بدترین موقعیت مربوط به بندر اسپانیایی الجزیرس است که حداکثر محدود به بازارهای منطقه و ترافیک‌های خاص می‌شود.

می‌توان گفت که مسافت و هزینه‌های حمل‌ونقل نه‌تنها نقش اساسی در تصمیم‌گیری تدارکاتی، بلکه بر سایر موضوعات نیز دارد. فون تونن و وبر دوتن از نظریه پردازان اقتصادی حتی انتخاب محل استقرار شرکت‌ها را از این مقوله می‌دانند. سایر دیدگاه‌ها بر این نظریه دلالت دارد که مکان‌یابی‌های صنعتی، نتیجه مجموعه پیچیده‌ای از عوامل اثرگذار است که نه‌تنها هزینه‌های حمل‌ونقل بلکه عوامل تولید، اثرات مقیاس، اجزای بازار، دخالت‌های دولت و غیره را نیز در بر می‌گیرد.

دیدگاه دوم بیشتر مبتنی بر هزینه‌های زمان است. به ویژه دنیای آکادمیک، خواهان کاهش اهمیت عامل مسافت نسبت به مرکزیت بنادر است. براساس این دیدگاه لازم است بر عامل زمان در حمل‌ونقل تاکید بیشتری شود. روشن است که شبیه سازی این ایده بسیار مشکل است. زیرا متغیرهای محیطی مختلف از جمله اعتبار، تراکم، مقررات منطقه‌ای و غیره وجود دارد.

به هرحال امکان معرفی تعدادی از پارامترهای استاندارد وجود دارد. با استفاده از نرم‌افزار تقسیم مقوله‌های ساختاری سریع‌ترین مسیر از هر یک از بنادر امکان‌پذیر است. در این نحوه محاسبه امکان معرفی پارامترهای مختلف مانند متوسط سرعت ۶۵ کیلومتر در بزرگراه‌ها، ۳۷ کیلومتر در جاده ها، ۲۸ کیلومتر در راه‌های محلی و غیره برای هر یک از بنادر وجود دارد. آنگاه تعریف زمان کل سفر (رفت و برگشت) یک کامیون ۱۵ تنی برای کل سفرها به مراکز تجمع جمعیت در اتحادیه اروپا و کل شهرهای مراکز اروپا امکان‌پذیر خواهد بود. یکی از مزایای این رویکرد، امکان تعریف اثر تراکم روی طبقه‌بندی مرکزیت بنادر است.

سایر راه‌های حمل‌ونقل

محاسبات مرکزیت فوق‌الذکر بر مبنای حمل‌ونقل جاده‌ای بود. گرچه برتری واقعی بیشتر به سمت راه آهن، آبراه‌های داخل و ناوبری ساحلی است اما کوشش می‌شود در آینده به اشکال دیگر حمل‌ونقل تغییر ‌یابد.

در مورد حمل‌ونقل دریایی، می‌توان گفت مسیرهای جاده‌ای، تفاوت چندانی با مسیرهای ریلی ندارند. از این رو، می‌توان نتایج یکسان گرفت. به‌عنوان نتیجه نهایی می‌توان گفت مرکزیت مطلوب مهم‌ترین دارایی یک بندر است.

حمل‌ونقل در آبراه‌های داخلی به طور کلی متفاوت است. این نوع حمل‌ونقل ویژگی‌های مهم، از جمله ظرفیت ذخیره سازی زیاد و نرخ گذاری مطلوب دارد و برای محیط زیست مثبت است. مساله مهم آن است که تنها تعداد اندکی از ۱۸۸ شهر و مرکز تجمع جمعیت می‌توانند به شبکه آبراه‌های داخلی متصل شوند. به عنوان مثال از آنتورپ یک سوم شهرهای منتخب می‌توانند از طریق آبراهه‌های داخلی دسترسی یابند که در واقع در مقایسه با سرایر بنادر، نتیجه مثبتی است.

به عنوان نتیجه گیری می‌توان گفت که موقعیت جغرافیایی مطلوب، دارایی طبیعی بسیار مهمی برای یک بندر می‌باشد. این اشتباه است که به مرکزیت بندر به عنوان یک واقعیت آماری که همیشه جاودان خواهد ماند نگریست. نباید فراموش کنیم که همیشه، بین مرکزیت و قابلیت دسترسی رابطه‌ای مستقیم وجود دارد. در دنیای نوین «قاتل مرکزیت» تراکم است. برای توسعه تجاری یک بندر، قابل دسترس بودن دائم جاده‌های متصل به بندر، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و جزو مسوولیت‌های خطیر دولت‌ها

محسوب می‌شود.

ابزار بازاریابی

ابزار بازاریابی اجزایی هستند که روی فروش محصول شما ـ که در این مورد بندر است ـ اثرگذارند. اثر این اجزا در هر کشوری متفاوت است. بنابراین یافتن ترکیب مناسبی از تمام این اجزا در یک بازار خاص به نحوی که نتایج آن با اهداف مورد نظر تطبیق داشته باشد، ضروری است. روشن است که ابزار مختلف، مکمل و قابل تعویض با یکدیگرند. ترکیب ابزار برای یک بازار خاص دارای درجه‌ای از استقلال است.

بازاریابی را می‌توان با مقولات زیر تشریح کرد:

۱ـ تولید محصول: برای بندر و خدمات، رضایت و پاسخگویی به نیازهای مشتری، یک اصل است.

۲ـ ترویج اطلاع‌رسانی به بازار در مورد امکانات و کیفیت بندر.

۳ـ قیمت‌ها: آنچه که باید قابل قبول برای مشتری و در رقابت، با سرایر رقبا باشد و سود مناسب را نیز به بندر برساند.

استراتژی بازرگانی یک بندر، تهیه یک سناریوی بومی از جزئیات یادشده در مقدار و تناوب صحیح است.

محصول

محصول یا خدمات بندری، محور اصلی کلیه فعالیت‌های بازاریابی است. دلیل اینکه چرا یک بندر برای جابه جایی یک ترافیک مشخص یا سرمایه‌گذاری جدید انتخاب می‌شود، پیشنهادی است که بندر می‌تواند ارائه کند. بنابراین دانش بازاریابی در مورد ویژگی‌های بندر در زمینه‌های مرتبط با کشتیرانی، فنی و نیز بازرگانی بسیار مهم است. گروه بازاریابی باید از نقاط قوت و ضعف بندر نه‌تنها در یک زمان، بلکه به طور مستمر آگاه باشند. این امر مستلزم تحصیلات و آموزش مستمر در واحد بازاریابی است. محصول بندر در واقع خدمات است. از دیدگاه بازاریابی بندر به‌عنوان یک شرکت تولیدکننده محصول است که خدمات گوناگون می‌فروشد و در نتیجه موجد هزینه و

منافع است:

مهم‌ترین خدماتی که توسط یک بندر ارائه می‌شود عبارتند از:

* گذرگاه بندری

* صنایع جانبی

* تعمیر کشتی

* مهندسی در زمینه بندر

* ایجاد خدمات مرتبط با بازرگانی بین‌المللی، فعالیت‌های دریایی و تجارت

* تعلیم و تربیت در زمینه دریایی و بندری

محصول گذرگاه بندری کلیه خدماتی است که انتقال کالا یا افراد را از یک وسیله حمل‌ونقل ساحلی به یک وسیله حمل‌ونقل دریایی دیگر که با استفاده از تجهیزات ویژه انجام می‌شود، ممکن می‌سازد.

و در نهایت یک بندر دریایی، محصول پیچیدگی متشکل از اجزای مختلف به شرح ذیل است:

* موقعیت جغرافیایی

* دسترسی دریایی

* ارتباط پسکرانه ای

* زیرساخت و تجهیزات

*آرایش اسکله‌ها و زمین

* خدمات قابل ارائه

* منابع کار و جو اجتماعی

* فناوری اطلاعات

* مهارت‌های فنی و مدیریتی

* سازمان بندر

* محیط مالی