آیا وجوه ارسالی مهاجران به اقتصاد جهان کمک می‌کند؟
سوغاتی‌های رفیق سفر کرده
مترجم: رویا مرسلی
بیشتر مهاجران برای کمک به خانواده‌هایشان از کشورهای دیگر برای آنها پول می‌فرستند؛ اما تعداد کمی از آنها از تاثیر جهانی این پرداخت‌ها آگاهند.
ساموئل سیمونوف
مترجم: رویا مرسلی
بیشتر مهاجران برای کمک به خانواده‌هایشان از کشورهای دیگر برای آنها پول می‌فرستند؛ اما تعداد کمی از آنها از تاثیر جهانی این پرداخت‌ها آگاهند. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا این افراد به همان اندازه که تصور می‌کنند، کار مفیدی انجام می‌دهند؟
من این مساله را تا اوایل دهه ۲۰ زندگی خود که تصمیم به ترک کشور خود در بلغارستان گرفته و در جست‌وجوی کار به خارج از کشور مهاجرت نمودم، نمی‌دانستم. تا آن زمان، همیشه فکر می‌کردم که در کشور خود و در کنار خانواده و دوستانم کار خواهم یافت.
زمان رفتن، مادرم از من پرسید: «وقتی ثروتمند شدی، برای کمک به من پول خواهی فرستاد؛ این طور نیست؟» سال گذشته، اولین کار واقعی خود را در آلمان شروع کردم. من مایل بودم که هر چند وقت به مادرم کمک کنم؛ بنابراین شروع به فرستادن مقادیر کمی پول به صورت ماهانه برای مادرم نمودم. دستمزد یک روز من تقریبا برابر است با یک سوم کل اقساط ماهانه‌ای که مادرم می‌پردازد.
روزی که برای اولین بار برای او پول فرستادم، با خود فکر کردم چقدر راحت می‌توان زندگی یک فرد را دگرگون کرد. این در حالی است که آنچه گفته‌ام در اروپا اتفاق افتاد. تصور کنید که این موضوع می‌تواند چه تغییری در آفریقا ایجاد کند.
طبق گزارش بانک جهانی، کل وجوه ارسالی (پولی که توسط مهاجران به خانواده‌ها و بستگان آنها در کشور خودشان ارسال شده است) طی سال ۲۰۱۰ به مجموع ۵/۳۲۵ میلیارد دلار رسیده است.
این میزان تقریبا برابر است با مبلغی که ثروتمندترین کشور جهان سالانه صرف سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) خود در کشورهای در حال توسعه می‌کند و این مقدار پول بیشتر از سه برابر میزان کمک‌های رسمی توسعه (ODA) می‌باشد؛ بنابراین واضح است که پتانسیل بسیار قوی در این موضوع نهفته است؛ اما در متن اقتصاد پویای جهانی، آیا می‌توان وجوه ارسالی را به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصاد اجتماعی در جهان در نظر گرفت؟
وجوه ارسالی: درمانی برای جهان جنوبی؟
شکی نیست که پولی که من هر ماه برای مادرم می‌فرستم وضع معیشت او را به طور قابل ملاحظه‌ای بهبود می‌بخشد؛ اما تصویر بزرگ‌تر چه نشان می‌دهد؟ بسیاری معتقدند که وجوه ارسالی به جای بهبود وضعیت رفاه انسان‌ها، بیشتر باعث رشد نابرابری در کشورها می‌شود که نتیجه آن، مهاجرت بیشتر از کشورهای در حال توسعه بوده و باعث از بین رفتن رقابت بین‌المللی می‌شود.
وقتی خوب به این موضوع فکر می‌کنیم، می‌بینیم که فرآیند جهانی شدن، بیشتر از همیشه باعث تقسیم جهان شده است. در برخی کشورهای در حال توسعه، فساد و ضعف حکومت‌ها مانع پیشرفت اقتصادی بوده و فرصت‌ها را برای قشر جوان محدود می‌کند.
در عین حال، رشد جمعیت در بسیاری از این کشورها باعث تامین بیش از حد نیاز نیروی کار (که بیشتر آنها فاقد شرایط لازم هستند) می‌شود که نتیجه آن افزایش پیوسته مهاجرت به خصوص به کشورهای توسعه یافته و تا حدی نیز به کشورهایی با درآمد متوسط یا پایین است که به آن مهاجرت جنوب به جنوب می‌گویند.
دستاوردهای کوتاه‌مدت
هرچند وجوه ارسالی در کوتاه‌مدت با فقر مبارزه می‌کند، اما برخی متخصصان معتقدند که این وجوه باعث افزایش شکاف اجتماعی در بسیاری از کشورها می‌شود؛ چرا که به ندرت شاهد آن هستیم که افراد فقیر از مزایایی برابر با افراد دیگر برخوردار باشند. به علاوه، این وجوه دریافتی ادامه دار با منشا خارجی، فرهنگ وابستگی را به خصوص در دریافت‌کننده و در مقیاس وسیع‌تر، در کشور افزایش می‌دهد.
پس این مساله بر بازار کار نیز تاثیرگذار است. چرا باید در جست‌وجوی کار بود وقتی به راحتی می‌توانید در منزل بنشینید و منتظر یک چک بمانید. نتیجه نهایی این است که کشور نسبت به توسعه خارجی، از جمله موقعیت اقتصادی کشور میزبان، آسیب‌پذیرتر می‌شود. طبق گزارش متخصصین بانک جهانی، این احتمال بسیار زیاد است که جمعیت مهاجر مقیم در یک کشور، در اقتصاد آن کشور باقی بماند و معادلات اقتصادی آن کشور را دستخوش یک تغییر دائمی کند. مثل موارد مکزیک (ایالات متحده) و تاجیکستان (۹۵ درصد مهاجران تاجیک در روسیه کار می‌کنند).
اما در اینجا منظور این نیست که منافع کوتاه‌مدت ناشی از وجوه ارسالی مهاجران باید نادیده گرفته شود. وجوه ارسالی، دسترسی به نیازهای اولیه را افزایش می‌دهد و نقش مهمی در کاهش فقر در بسیاری از مناطق به خصوص در زمان رکود اقتصادی یا در زمان بروز بلایای طبیعی در کشور منشا ایفا می‌کند. به عنوان مثال، بحران مالی مکزیکو در سال ۱۹۹۵ یا سقوط آسیایی در فیلیپین و تایلند در سال ۱۹۹۷ را در نظر بگیرید. در هر دو مورد، وجوه ارسالی نقش حیاتی را در کاهش بحران و رکودی که در این مناطق ایجاد شده بود، ایفا نمود.
به علاوه، از آنجا که احتمال دارد مبالغ وجوه ارسالی مهاجران در دوره‌های خاصی مثل افزایش نیاز با توجه به شرایط اقتصادی منطقه افزایش یابد، این وجوه می‌توانند منابع مالی پایدارتری نسبت به انتقال سرمایه و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) محسوب شوند. به عنوان مثال، زمانی که حجم وجوه ارسالی به کشورهای در حال توسعه به علت بحران مالی جهان ۵/۵ درصد کاهش یافت، شاخص سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و سرمایه‌گذاری سهام هر کدام به ترتیب ۴۰ درصد و ۴۶ درصد افت نمود.
منافع بلندمدت
بنابراین، سوال اصلی این است که آیا وجوه ارسالی در نهایت مفید هستند؟ آیا درآمد حاصل از این وجوه، کمبود نیروی کار ماهر را که ناشی از مهاجرت این افراد است، جبران می‌کند؟ بله، ممکن است این طور باشد. طبق نظر کارلوی جی راموس به عنوان یک جامعه شناس از کشور السالوادور «شیوه تنظیم اقتصادی افراد فقیر در کشور ما از طریق مهاجرت و دریافت وجوه ارسالی است.»
اکثر مهاجران از کشورهای در حال توسعه دارای مهارت کار نیستند. بنابراین مهاجرت، فشار را بر بازار داخلی کار کم می‌کند و با کمک به سیستم‌های تامین اجتماعی و افزایش درآمدهای مالیاتی باعث تقویت سیستم مالی می‌شود. همچنین وجوه ارسالی می‌توانند برای محصولات داخلی تقاضا ایجاد کنند که این خود به بخش‌های گوناگون صنعت، کشاورزی، ساخت‌و‌ساز و بانکداری کمک می‌کند و فرصت‌های شغلی ایجاد می‌نماید.
نهایتا وجوه ارسالی، انتقال منابع ساده مالی به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. در حالت ایده‌آل، نتایج مثبت حاصل از این امر باعث می‌شود که بسیاری از افراد ماهر به کشور خود بازگردند؛ همان‌گونه که امروز در ترکیه و هند شاهد آن هستیم.
سخت است که بگوییم آیا وجوه ارسالی خوب هستند یا بد. در سطح اقتصاد کلان، وجوه ارسالی باعث بروز وابستگی وارداتی شده و در عین حال به تقویت پول ملی می‌انجامد که خود باعث افزایش حجم واردات کالاهای مصرفی و قیمت‌ها شده که باعث کند شدن روند رقابت جهانی می‌گردد؛ ولی می‌تواند این گونه نباشد.
اثرگذاری اجتماعی - اقتصادی وجوه ارسالی بستگی به نحوه مدیریت آن دارد: اینکه آیا این پول کاملا به مصرف می‌رسد یا سرمایه‌گذاری می‌شود. وجوه ارسالی عموما برای نیازهای اساسی خرج می‌شود؛ اما این نیازهای اساسی مثل غذا، مسکن، بهداشت و تحصیل بهترین سرمایه‌گذاری برای افراد فقیر محسوب می‌شوند. این وجوه دارای تاثیر مثبت و ماندگاری هستند و باعث ارتقای ظرفیت‌های اجتماعی و مفهوم مالکیت می‌گردند.
هر چند می‌توان درباره این مساله زیاد صحبت کرد؛ اما تاثیر وجوه ارسالی بر توسعه دراز مدت اقتصادی، مثبت ارزیابی می‌شود. همان گونه که دیوش کاپور به عنوان رییس مرکز مطالعات پیشرفته هند اشاره می‌کند «وجوهی که از خارج دریافت می‌شود، می‌تواند از مصادیق جدید توسعه باشد.» بنابراین نتیجه می‌گیریم که پیشرفت اقتصادی حاصل از مشارکت مالی و اقتصادی مهاجران می‌تواند موجب کاهش احتمالی مهاجرت و افزایش مهاجرت بازگشتی (افرادی که پس از کسب مهارت به کشور خود باز می‌گردند) گردد.
با ترکیب سیاست سرمایه‌گذاری وجوه ارسالی توام با شفافیت و افزایش رقابت پذیری، این مفهوم می‌تواند سرانجام به رشد پیوسته و ماندگار بینجامد.
ارسال نظر