محمدحسین رحمتی*

این ستون مثال‌هایی ساده‌ از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهیم اقتصادی به فهم بهتر مساله کمک می‌کند. زمانی که ما بچه بودیم ترقه‌هایی که بچه‌ها در چهارشنبه سوری استفاده می‌کردند، امنیت ترقه‌های فعلی را نداشت. عموما ترقه‌های دست‌سازی بودند که بسیاری از بچه‌ها در حین تهیه ترقه آسیب می‌دیدند و لذا قیمت ترقه‌ها بسیار گران بود. در ابتدای دهه ۸۰ طرحی مطرح شده که به برخی سازنده‌ها این اجازه داده شد که ترقه تولید کنند. در ابتدا به نظر می‌رسید این طرح می‌تواند میزان آسیب‌های سوختگی و مخصوصا جراحات شدید را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. در حالی که در واقع چنین اتفاقی رخ نداد و بیشترین آمار صدمه و سوختگی در سال ۱۳۸۵ گزارش شد. البته به نظر می‌رسید جراحات شدید مانند مرگ کاهش یافته بود، ولی جراحات سوختگی افزایش یافته بود. عمده دلیل به ریسک استفاده از ترقه مربوط بود. با متمرکز شدن تهیه ترقه در برخی مراکز زیرزمینی ریسک بالای تهیه ترقه کاهش یافته بود و به همین دلیل میزان استفاده از این وسایل آتش‌زا افزایش یافته بود. با افزایش استفاده از این وسایل میزان صدمات و جراحات نیز افزایش یافته بود. دلیل دیگر، کاهش هزینه‌های ترقه‌بازی بود. تولید انبوه سازندگانی که به صورت زیرزمینی کار می‌کردند و تقریبا رقابتی عمل می‌کردند بازار را به سمتی برده بود که قیمت ترقه‌ها کاهش چشمگیری پیدا کند.

از سال ۱۳۸۵ طرح جدید پیاده شد که به طرح ایمن‌سازی معروف شد. در این طرح مناطق متمرکزی طراحی شد که ترقه بازی در این مناطق مجاز بود و البته محدودیت‌های بیشتری بر ترقه‌های خطرناک اعمال شد. در نتیجه چنین طرح‌هایی تعداد و شدت جراحات کاهش چشمگیری پیدا کرد. تمرین خوبی است اگر مدل کاهش ریسک در هر دو حالت را بنویسید و به صورت نمودار یا ریاضی نشان دهید چرا در یک حالت جراحات کم و در حالت دیگر زیاد شده است؟

*دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین

Mh.rahmati@gmail.com