کارون و شوشتر در گذر تاریخ

گروه تاریخ و اقتصاد: به نظر می‌رسد اردشیر بابکان و فرزندش شاپور پس از آنکه شوشتر را بر ساحل چپ کارون در پیچ رودخانه بنا نهادند، کانال عمیق و عریضی در خاور شهر حفر کردند تا آب رودخانه منشعب شود.

این نهر مصنوعی از کارون و درست در بالای شهر جدا می‌شود و همانند شاخه اصلی رود در قسمت باختری شوشتر، این شاخه هم قسمت خاوری شهر را محافظت می‌کند و به این ترتیب موضع شوشتر فوق‌العاده مستحکم می‌شود. اما چون شهر شوشتر در زمین مرتفع واقع شده و هیچ‌کدام نمی‌توانستند آب آن را تامین کنند، پس به کار متهورانه دیگری نیاز افتاد تا این نقص برطرف شود. از این رو بند عظیمی در بستر رودخانه و در فاصله نیم مایلی دهانه کانالی که بعدا ساخته شد، بنا شده و دریچه‌های باریکی در آن تعبیه شد تا حجم زیادی از آب به عقب و به درون نهر مصنوعی رانده شود.

سپس بند دیگری بر دهانه کانال زده شد که گویی ادامه خط ساحل اصلی است و ارتفاع آن دقیقا تا حد ارتفاع بند پایینی بالا آورده شد. در اینجا نیز جریان آب به وسیله دریچه‌ها تامین شد و حال تمامی بستر رودخانه به‌صورت یک مخزن عظیم درآمده بود و دهانه کانال را از آن طرف مستقیما از داخل تپه ماسه سنگ که ساحل چپ رودخانه میان دو بند را تشکیل می‌دهد در سطح پایین‌تر از آب حفر کردند و به بند متصل ساختند؛ به این ترتیب آب از سطح بالاتر بند به فراوانی در درون کانال راه افتاد و آب کافی برای شهر و سیراب کردن کشتزارهای وسیع منطقه‌ای که در جنوب آن گسترده است، فراهم آمد.

قبل از آنکه ساختمان بندها آغاز شود و تمام آب رودخانه داخل کانال مصنوعی جریان یابد، احتمالا دهانه آن را عمیق کرده‌اند و کف آن قسمت از بستر اصلی رودخانه میان دوبند را که باید مخزن عظیم را تشکیل دهد با تخته سنگ‌های بزرگی که از کوه بریده‌اند، سنگفرش کرده‌اند با قیدهای فلزی به همدیگر بسته‌اند تا از پایین رفتن رودخانه جلوگیری شود و هم ایمنی و قدرت اضافی برای کل مجموعه فراهم شود.

دو بُد، کلمنت آگوستوس بارون(1371) سفرنامه لرستان و خوزستان، ترجمه محمدحسین آریا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.