گزارش44 سال بلایای طبیعی معبدی درنپال پس‌از زلزله

گروه ترجمه: سازمان ملل متحد در گزارشی تحقیقاتی سیر تاریخی بلایای طبیعی منطقه آسیا و پاسیفیک را از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۴ مرور کرده و به تبعات جانی و اقتصادی آنها پرداخته است. در این گزارش آمده است: آسیا - پاسیفیک بلاخیز‌ترین منطقه جهان است. این منطقه از نظر جغرافیایی دارای صفحات تکنوتیکی متحرک در اقیانوس‌های آرام و هند است، که همین مساله منشا زمین‌لرزه‌ها و سونامی‌های بزرگ است. فقط در یک دهه گذشته احتمال اینکه زندگی افراد ساکن در منطقه آسیا-پاسیفیک تحت تاثیر بلایای طبیعی قرار بگیرد، ۲ برابر افراد ساکن در آفریقا، ۶ برابر افراد ساکن در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب و ۳۰ برابر افراد ساکن در آمریکای شمالی و اروپا بوده است. این در شرایطی است که همواره اخباری مبنی بر وقوع بلایای طبیعی در این منطقه منتشر می‌شود. این منطقه از سال ۱۹۷۰ شاهد وقوع بیش از ۵ هزار بلای طبیعی بوده است که بیش از ۲ میلیون تلفات برجای گذاشته و زندگی بیش از ۶ میلیارد نفر را تحت تاثیر قرار داده است. بدترین فاجعه به لحاظ تلفات جانی در سال ۱۹۷۰ رخ داد. در آن سال گردباد «بولا» بنگلادش را درهم کوبید و موجب مرگ ۳۰۰ هزار نفر شد و زندگی بیش از ۶/ ۳ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داد. ۲۰ سال بعد، زمانی که گردبادی شدیدتر به همان منطقه از بنگلادش اصابت کرد، ۱۳۸ هزار نفر کشته شدند و زندگی ۱۵ میلیون نفر تحت تاثیر قرار گرفت و دومین توفان بزرگ به لحاظ تعداد کشته‌ها رقم خورد. گردباد«نرگس» که در سال ۲۰۰۸ در میانمار روی داد، همین تعداد کشته برجای گذاشت. در بخش‌هایی از این منطقه، توفان و سیل رویداد‌هایی هرساله هستند. فیلیپین اغلب توسط توفان‌ها، ویران شده است. در اثر ابرتوفان«هایان» که در نوامبر ۲۰۱۳ رخ داد، بیش از ۶ هزار نفر کشته و تقریبا ۴ میلیون نفر آواره شدند. طی این دوره زمین‌لرزه‌ها و سونامی‌ها ویرانی‌های فراوانی را به بار آورده‌اند که ازجمله بدترین آنها زمین‌لرزه بزرگ تانگشان چین بود که حدود ۲۴۲ هزار کشته برجای گذاشت، سونامی اقیانوس هند در سال ۲۰۰۴ که بیش از ۲۲۰ هزار کشته داشت و اخیرا زمین‌لرزه بزرگ شرق ژاپن که حدود ۲۰ هزار کشته داشت و زندگی حدود ۳۶۹ هزار نفر را تحت تاثیر قرار داد. عوامل بسیار اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی وجود دارند که آسیب پذیری و تاثیر بلایای طبیعی بر مردم و کشورها را تعیین می‌کنند. طی ۴۵ سال گذشته، جمعیت این منطقه تقریبا دو برابر شده و از ۲/ ۲ میلیارد نفر در سال ۱۹۷۰ به ۳/ ۴ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۴ رسیده است. شهرها در پی مهاجرت روستاییانی که به دنبال امرار معاش و فرصت‌های بهتر هستند، گسترش یافته‌اند. به‌طوری که درحال حاضر ۷/ ۴۷ درصد از جمعیت آسیا-پاسیفیک در شهرها زندگی می‌کنند. این در شرایطی است که در سال ۱۹۷۰ تنها ۹/ ۲۵ درصد از جمعیت این منطقه شهرنشین بودند. اغلب، افراد فقیر و آسیب‌پذیر در مناطق پرخطری همچون دشت‌های سیلابی و خطوط گسل ساکن می‌شوند، زیرا این مکان‌ها ارزان ترند یا در مناطق پرجمعیت، تنها مکان موجود برای سکونت هستند. در طول زمان، این جمعیت آسیب‌پذیر بیش از پیش در معرض بلایای طبیعی قرار گرفته است. به همین ترتیب، توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورهای این منطقه بسیار سریع بوده است. با رشد اقتصادی، ارزش زیرساخت‌ها و دارایی‌هایی که احتمال تخریب آنها توسط بلایای طبیعی وجود دارد، نیز افزایش می‌یابد. به دلیل فقدان فضای در دسترس و توسعه سریع، این دارایی‌ها به‌طور فزاینده در زمین‌های درمعرض خطر واقع شده‌اند و درنتیجه احتمال در معرض خطر قرار گرفتن اقتصاد در طول زمان افزایش یافته است. تغییرات دیگری که طی ۴۵ سال گذشته رخ داده است نیز باید به‌عنوان عامل تاثیر‌گذار بر این روند آماری درنظر گرفته شود. امروزه بلایای طبیعی نسبت به سال ۱۹۷۰ به‌طور منظم تر و دقیق تر ثبت و گزارش می‌شوند. پیشروی برای دستیابی به اهداف توسعه هزاره و چارچوب عملیاتی هیوگو موجب بهبود ترمیم پذیری کشورها در طول زمان شده است و خطرات بلایای طبیعی را کاهش داده است. همچنین تغییرات آب و هوایی می‌تواند بر شدت و تناوب فجایع جوی در برخی کشورها تاثیرگذار باشد. وقوع بلایای طبیعی از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۴، جهان شاهد وقوع ۱۱۹۸۵ مورد بلای طبیعی بوده است که از این تعداد ۵۱۳۹(یا ۹/ ۴۲ درصد) مورد در آسیا و پاسیفیک روی داده است. سیل‌ها و توفان‌ها در این منطقه متداول بوده‌اند و ۶۴ درصد از کل بلایای طبیعی از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۴ مربوط به سیل و توفان بوده است. زمین‌لرزه و سونامی ۱۲ درصد و رانش زمین ۹/ ۶ درصد از بلایای طبیعی را به خود اختصاص داده است. جنوب و جنوب غرب آسیا شاهد تعداد زیادی بلایای طبیعی بوده و ۱۶۵۲ مورد حادثه طبیعی در این منطقه گزارش شده است. جنوب شرق و شرق و شمال شرق آسیا نیز بیش از هزار بلای طبیعی را ثبت کرده است. در منطقه پاسیفیک و شمال و مرکز آسیا بلایای طبیعی به‌طور قابل توجهی کمتر رخ داده است. اما از سال ۱۹۷۰ تناوب وقوع بلایای طبیعی در همه قسمت‌های این منطقه افزایش یافته است. تلفات ناشی از بلایای طبیعی طی ۴۵ سال گذشته در منطقه آسیا و پاسیفیک تعداد قابل توجهی از مردم درپی وقوع بلایای طبیعی جانشان را از دست داده‌اند. همان‌طور که قبلا ذکر شد، ۴۳ درصد از کل بلایای طبیعی جهان در این مدت در این منطقه رخ داده است، اما تاثیر این بلایا به لحاظ مرگ‌و‌میر بسیار قابل توجه است. از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۴، بیش از ۲ میلیون نفر جان خود را از دست داه‌اند که ۶/ ۵۶ درصد از کل مرگ‌ومیرهای ناشی از وقوع بلایای طبیعی در جهان به شمار می‌رود. تاثیر و آسیب‌پذیری کشورهای آسیا و پاسیفیک نسبت به بلایای طبیعی زمانی مشخص می‌شود که تعداد کل افرادی را که تحت تاثیر قرار می‌گیرند، محاسبه کنیم. بیش از ۶ میلیارد نفر در این منطقه از بلایای طبیعی لطمه دیده‌اند که ۶/ ۸۷ درصد از کل جهان است. ۵/ ۴۵ درصد از تلفات این منطقه مربوط به زمین‌لرزه و سونامی و ۸/ ۳۶درصد از مرگ‌و‌میرها مربوط به توفان بوده است. سیل و خشک سالی مرگبارترین بلایای طبیعی نیستند، اما طی ۴۵ سال گذشته زندگی مردم بسیاری، تقریبا ۵ میلیارد نفر را تحت تاثیر قرار داده‌اند. مشخص نیست طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۴ کل این تلفات مربوط به بلایای ژئوفیزیکی است یا هیدرومتئورولوژی (آب-هواشناسی). در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به‌رغم افزایش تعداد بلایای طبیعی، تعداد مرگ‌ومیرها کاهش یافت، اما تعداد تلفات طی دو دهه بعد از آن به‌طور چشمگیری افزایش یافت. تلفات فراوان اخیر مانند برخی از بلایای طبیعی عمده‌ای که از سال ۲۰۰۰ به بعد رخ داده عمدتا به دلیل بلایای ژئو فیزیکی بوده است، ازجمله می‌توان به وقوع سونامی در اقیانوس هند در سال ۲۰۰۴، زمین‌لرزه کشمیر در سال ۲۰۰۵، زمین‌لرزه سیچوان در سال ۲۰۰۸ و زمین‌لرزه بزرگ شرق ژاپن در سال ۲۰۱۱ اشاره کرد. از میان بلایای هیدرومتئورولوژی، توفان بیشترین مرگ‌و‌میر را برجای گذاشته است. تعداد مرگ‌و‌میرها در مناطق فرعی با تناوب وقوع بلایای طبیعی مرتبط است. اما، جنوب و جنوب غرب آسیا و شرق و شمال شرق آسیا نسبتا تلفات بیشتری را ثبت کرده‌اند و میانگین تلفات در این مناطق به ترتیب ۶۲۵ و ۴۰۳ مرگ در هر حادثه بوده است. آمار تلفات در اکثر کشورهای عضو کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و پاسیفیک در دهه ۱۹۸۰ کاهش یافت و در دو دهه بعد از آن به‌طور چشمگیری با افزایش رو به رو شد. کشورهای عضو کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و پاسیفیک شامل کشورهای آسیا و پاسیفیک به علاوه فرانسه، بریتانیا، هلند و ایالات متحده می‌شود. منطقه جنوب شرق آسیا شاهد بیشترین تعداد مرگ‌و‌میر در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ بوده، در شرایطی که منطقه جنوب و جنوب شرق آسیا در سه دهه قبل از آن بیشترین آمار تلفات را ثبت کرده است. منطقه شمال و مرکز آسیا از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۴ تعداد قابل توجهی از مرگ‌و‌میر را ثبت کرده است. زیان‌های اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۳ زیان اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی در جهان بیش از ۸/ ۲ تریلیون دلار (برحسب ارزش دلار در سال ۲۰۰۵) بوده است. این در شرایطی است که برآورد می‌شود «زیان ناشی از بلایای طبیعی دست کم ۵۰ درصد بیشتر از آمارهای گزارش شده بین‌المللی است». زیان اقتصادی وارد شده به منطقه آسیا و پاسیفیک ۱۵/ ۱ تریلیون دلار بوده که ۷/ ۴۰ درصد از کل زیان‌های جهان است. علاوه براین، سهم زیان اقتصادی آسیا و پاسیفیک از کل زیان اقتصادی جهان روندی افزایشی داشته و در سال‌های اخیر نیمی از زیان اقتصادی جهان مربوط به این منطقه بوده است. چهار نوع بلای طبیعی(زمین‌لرزه و سونامی، سیل و توفان) طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۳ زیان اقتصادی ۸/ ۹۱ درصدی در منطقه آسیا و پاسیفیک برجای گذاشته است. شرق و شمال شرق آسیا به تنهایی حدود ۹/ ۶۸ درصد از زیان اقتصادی این منطقه را به خود اختصاص داده است. پس از آن، جنوب و جنوب شرق آسیا زیان اقتصادی ۵/ ۱۵ درصدی را ثبت کرده است. اما باید توجه کرد که زیان‌های اقتصادی قابل توجه شرق و شمال شرق آسیا به دلیل اندازه بزرگ اقتصادهای این منطقه بوده است. با محاسبه زیان اقتصادی به‌عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی مناطق فرعی، همه مناطق فرعی کشورهای عضو سازمان اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و پاسیفیک، به‌جز شمال و مرکز آسیا، نتایج مشابهی دارند که از ۲۸/ ۰ درصد تا ۳۷/ ۰ درصد است. زیان اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی ژئوفیزیکی و هیدرومتئورولوژی به‌طور قابل توجهی در این منطقه افزایش یافته است. گرچه در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۴ بلایای هیدرومتئورولوژی به‌طور کلی زیان اقتصادی بیشتری به بار آورده‌اند، اما پس از سال ۲۰۱۰ زیان‌های اقتصادی بیشتر از بلایای ژئوفیزیکی، به ویژه زمین لزره بزرگ شرق ژاپن در سال ۲۰۱۱، ناشی شده است. زیان اقتصادی در ازای هر حادثه طبیعی نیز از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۳ به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. در دهه ۱۹۷۰ بلایای ژئوفیزیکی به ازای هر حادثه ۲۸۸ میلیون دلار خسارت به جای گذاشته‌اند، اما از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۱۳ در هر حادثه بیش از ۵/ ۱ میلیارد دلار خسارت وارد شده است. میانگین سالانه زیان اقتصادی هر حادثه هیدرومتئورولوژی نیز طی این دوره به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. زیان اقتصادی در منطقه شرق و شمال شرق آسیا از ۵/ ۲ میلیارد دلار سالانه در سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۹، ۲۱ برابر افزایش یافته و به سالانه ۵۳ میلیارد دلار در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ رسیده است. زیان اقتصادی در منطقه جنوب شرق آسیا و جنوب غرب آسیا نیز طی این دوره جهش قابل توجهی داشته است. در شرق و شمال شرق آسیا، سیل و توفان متداول ترین حادثه طبیعی بوده است، اما زمین‌لرزه و سونامی بیشترین زیان اقتصادی را در این منطقه برجای گذاشته است. آمار زیان اقتصادی منطقه آسیا و پاسیفیک برحسب درصدی از تولید ناخالص داخلی هشدار دهنده است. زیان اقتصادی جهانی ناشی از بلایای طبیعی از دهه ۱۹۷۰ تا سال‌های اخیر ۳/ ۸ برابر شده است، اما تولید ناخالص داخلی جهان در این دوره فقط ۳ برابر شده است. زیان اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی از ۰۹/ ۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان در دهه ۱۹۷۰ به ۲۷/ ۰ درصد در سال‌های اخیر رسیده است. منطقه آسیا و پاسیفیک هم از این روند پیروی می‌کند، اما سطح زیان اقتصادی این منطقه درصد بیشتری از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. در آسیا و پاسیفیک، زیان اقتصادی بیش از ۱۴ برابر شده، اما تولید ناخالص داخلی این منطقه ۵ برابر شده است. به همین ترتیب، زیان اقتصادی از سالانه ۵ میلیارد دلار یا ۱۶/ ۰ درصد از تولید ناخالص داخلی منطقه در دهه ۱۹۷۰ به حدود سالانه ۷۵ میلیارد دلار یا حدود ۴۵/ ۰ درصد از تولید ناخالص داخلی منطقه در سال‌های اخیر رسیده است. این مساله نشان می‌دهد برای تداوم رشد اقتصادی با آهنگ فعلی، افزایش ترمیم پذیری منطقه آسیا و پاسیفیک امری ضروری است. درحقیقت بلایای طبیعی تاثیر چشمگیری بر اقتصادهای ملی می‌گذارند. در اثر این بلایا تاسیسات تولید، دارایی‌ها و زیرساخت‌ها و همچنین قابلیت‌های انسانی ویران می‌شود و بنابراین، در اکثر موارد در کوتاه مدت رکود اقتصادی رخ می‌دهد. البته برخی از بخش‌ها مانند ساخت و ساز ممکن است به دلیل فعالیت‌های بازسازی با رشد در کوتاه مدت روبه‌رو شوند. علاوه براین، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه بلایای طبیعی در مقیاس بزرگ می‌توانند زیان‌های اقتصادی بلندمدت به بار بیاورند، به ویژه اگر با شوک‌های اقتصادی خارجی نیز همراه شوند. گردباد«آمی» در سال ۲۰۰۳ در فیجی و سونامی اقیانوس هند در مالدیو در سال ۲۰۰۴ نمونه‌های این مساله هستند که با بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ همراه شدند و رکودی بلندمدت را رقم زدند. اقتصاد پاکستان هم پس از زمین‌لرزه ۶/ ۷ ریشتری سال ۲۰۰۵ و توفان و سیل سال ۲۰۰۷ هنوز نتوانسته است به روند رشد بازگردد. اقتصادهای کوچک، کشورهایی که اقتصاد متنوعی ندارند و کشورهایی که با بی ثباتی اقتصاد کلان رو‌به‌رو هستند، پس از یک حادثه طبیعی بزرگ برای بازسازی و احیای اقتصادی با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد. بررسی زیان اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی به‌عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی براساس سرانه تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد همه کشورهایی که دارای سرانه تولید ناخالص داخلی بیش از ۱۰ هزار دلار هستند، برحسب درصدی از تولید ناخالص داخلی سطح کمتری از زیان اقتصادی را ثبت کرده‌اند. نیوزیلند و ژاپن به دلیل زمین‌لرزه کرایست چرچ و زمین‌لرزه بزرگ شرق ژاپن، از این قاعده مستثنا هستند. این دو کشور شاهد جهش قابل توجه زیان اقتصادی طی دو دهه گذشته بوده‌اند اما این زیان همچنان کمتر از یک درصد از تولید ناخالص داخلی آنها است. اما بسیاری از کشورهای دارای درآمد پایین با سطح بالایی از زیان اقتصادی برحسب درصدی از تولید ناخالص داخلی رو به رو شده‌اند. این مساله آسیب پذیری کشورهای دارای درآمد پایین نسبت به بلایای طبیعی را نشان می‌دهد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد کشورهای درحال توسعه در برابر بلایای طبیعی آسیب‌پذیرتر از کشورهای توسعه یافته هستند و به همین ترتیب اقتصادهای کوچک نسبت به اقتصادهای بزرگ آسیب‌پذیری بیشتری در برابر بلایای طبیعی دارند. در دو دهه گذشته کشورهای جزیره‌ای کوچک افزایش قابل توجهی از زیان اقتصادی برحسب درصدی از تولید ناخالص داخلی را ثبت کرده‌اند که این مساله پیشبرد توسعه در این کشورها را تهدید می‌کند.