گروه تاریخ و اقتصاد: آنچه می‌خوانید بخش نخست از مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی است در روز شنبه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۲۸۷ شمسی: نایب رئیس: قبل از شروع به مذاکرات معینه در روز شنبه فعلا لایحه از انجمن‌ها رسیده درباب مدرسه فلاحت قرائت می‌شود.

(لایحه مزبوره قرائت شد قریب به مضمون ذیل:)

عموم انجمن‌هاى دارالخلافه عصر روز پنج‌شنبه در انجمن فلاحت حاضر شده در باب فلاحت مذاکره شد و معلوم شد که نواقص فلاحت ما خیلى است. لهذا حضور وکلاى محترم اظهار می‌دارند که مملکت ایران مملکتى است فلاحتى و فلاحت آن از سایر علوم اهمیتش زیادتر است و امروزه ایران چندان صناعت لازم ندارد. چون وجود مدرسه فلاحت به جهت ما نهایت لزوم را دارد خوب است که وزیر فلاحت مخصوصى قرار داده شود که مدرسه فلاحتى تشکیل نموده و معلم‌هاى عالم صحیح براى این عمل می‌آورند، ولى بدبختانه شنیدیم که وکلاى محترم انکار مدرسه فلاحت را نموده گفتند جزو مدرسه دارالفنون بشود. آیا این اهمیتى که امروزه فلاحت در ایران دارد و در واقع حیات مملکت منوط به آن می‌باشد، با این حال انصاف است که مدرسه مزبوره را معدوم و جزو مدرسه دارالفنون نمود.

عده‌ای از انجمن‌ها

حاجى سیدنصرالله: سابق بر این هم در این باب مذاکره شد و شاگردهاى مدرسه هم لایحه در این باب نوشته و طبع کرده بودند و خیلى خوب بود. به عقیده بنده بستن این مدرسه خلاف انصاف است. خوب است که این مدرسه نیز باشد، ولى وزیر علوم باید نظارت داشته باشد.

آقا میرزا محمود: ابدا مدرسه فلاحت موقوف نشده، بنده همسایه این مدرسه هستم عرض می‌نمایم در اینکه مدرسه فلاحت براى این مملکت نهایت لزوم را دارد حرفى نیست، ولى در حقیقت این مدرسه فعلا مدرسه فلاحت نیست. ما این مدرسه را آن وقت مدرسه فلاحت می‌دانیم که اطفال رعایا و کدخدایان در آنجا تحصیل نمایند. این شاگردانی که فعلا هستند که اکثر از آنها زبان و هندسه و غیره خوانده فلاحت نمی‌خوانند، مگر معدودى که از درس فلاحت می‌خوانند. پس این مدرسه لازم است و باید باشد. اما به ترتیب صحیح که تحصیل فلاحت بشود و البته بستن این مدرسه فلاحت خلاف انصاف است و باید تحت نظارت وزیر علوم باشد.

ساعدالوزراء: از مذاکرات آن روز مجلس چنین ملازمه معلوم و مستفاد نمی‌شد یک مدرسه که مدتى در او تحصیل کرده‌اند. بلکه بعضى شاگردان آن فارغ‌التحصیل شده‌اند او را ببندند بلکه به واسطه عدم اسباب آن و نداشتن معلم صحیح رفته رفته خودش بسته شد و نمی‌دانیم که براى چه و جهت چه بوده است. در اینکه باید در اینجا مدرسه فلاحت باشد شبهه نیست و خیلى لازم است. بلکه شاگردان فارغ‌التحصیل آنها را هم باید به کار وادارند و اینکه گفته شد در آن مدرسه درس فرانسه و غیره تدریس می‌شود و باید گفته شود به جهت این است که ما یک مدرسه مقدماتى صحیحى نداریم که مقدمات در آنجا تدریس نشود. ولى مدرسه فلاحت خیلى لازم است و این مدرسه را نباید بست.

صدرالعلمای نطنزى: مدرسه فلاحت در تمام ولایات این مملکت باید باشد که براى کسانى که این علم را اهمیت می‌دهند در آنجا تحصیل نمایند. چیزى که اینجا موضوع مذاکره بود آن است که گفتند مسیو داشر معلم، کنتراتش سرآمده نباید کنترات او را تجدید کرد و معلمى او تصویب نشد. اما اینکه مدرسه فلاحت موقوف شود همچو چیزى را کسى نگفت و وجود این مدرسه در این مملکت لازم است.

آقاشیخ محمدعلى: علم فلاحت از علوم عالیه است و علوم عالیه هم مقدمات شیمى و هندسه و... لازم دارد تا تکمیل شود و چنانچه گفته شد نباید مدرسه فلاحت بسته شود. به جهت آنکه در این مدت مبلغى خرج شده و اطفال وطن هم عمرى صرف نموده چیزى که هست تاکنون امتحانى از آنها نشده است و باید قانونا تحت مراقبت وزارت علوم باشد، اما تحت ریاست وزارت تجارت و ترتیبات آن را باید فراهم آورد و فعلا نمی‌توان جزو مدرسه دارالفنون قرار داد، زیرا که ما وزارت علوم صحیح نداریم. بلکه وزارت علوم فقط متولى یک مدرسه است و به همین جهت که مدرسه نظامى و مدرسه دارالفنون معطل و تاکنون پروگرامى جهت این مدارس ابتدایى معین نشده، در این صورت چطور می‌شود یک مدرسه که شاگردان آن ده سال تحصیل کرده‌اند و بعضى هم یک اندازه به حد کمال رسیدند، حالا داخل بشوند در یک مدرسه که هنوز پروگرام آن معلوم نیست و به عقیده بنده لازم است که این مدرسه فلاحت باشد.