نیم‌نگاهی به کارخانه‌های کبریت‌سازی در همدان
این کتاب و دیگر آثار منتشرشده، عموما به‌صورت فهرست‌وار، همراه با تصاویر ساده یا فانتزی به معرفی کبریت‌های دوره‌های مختلف پرداخته‌اند؛ البته به چندوچون کارخانه‌های کبریت‌سازی (به‌ویژه شهرستان‌ها) نه چندان و فقط به صورت گذرا اشاره‌ای کرده‌اند. باری، مقصود این است تا در اینجا از موسسان این کارخانه‌ها در همدان یادی کرده باشم و توضیحاتی مختصر در این‌باره بنویسم. لازم به ذکر است همدان بعد از تهران و تبریز سومین شهری بود که صاحب کارخانه کبریت‌سازی شد. این کارخانه‌ها در ابتدا دستی و به مرور نیمه ماشینی شد. در ادامه به فهرست کارخانه‌های کبریت‌سازی در همدان اشاره می‌شود.
کبریت همدان/ هما/ ژاله/ شاهین/ فروزان: نخستین کارخانه کبریت‌سازی در همدان با نام «کبریت همدان» در سال۱۳۰۴ به همت حاج غلامرضا کوچمشکی در محوطه راسته‌گندمی‌ها تاسیس شد. وی در سال۱۳۲۲، با تجهیز کردن این کارخانه نام کارگاه را به «کبریت هما» تغییر داد.
وی چندی بعد در همین منطقه کارخانه «کبریت ژاله» را راه‌اندازی کرد. کوچمشکی در سال۱۳۲۴ کارخانۀ کبریت‌سازی دیگری را با نام «کبریت شاهین» در محلۀ بختیاری‌ها تاسیس کرد. او بعدها این کارخانه را به نام «کبریت فروزان» تغییر داد. این کارخانه در ابتدا برچسب قوطی‌های کبریت را بسیار ساده با نوشته «ایران کبریت همدان» و حاشیه‌ای در رنگ‌های بنفش، سبز و آبی تولید کرد. اما به مرور در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف روانه بازار شد.
کبریت پرتوی: دیگر موسس کارخانه کبریت‌سازی در همدان حاج حسن پرتوی تبریزی بود. وی در سال۱۳۰۶ کارخانه «کبریت‌پرتوی» را در محوطه امامزاده‌یحیی (جنب حمام حاج‌سرتیپ) راه‌اندازی کرد. او توانست در آن مدت پنج طرح کبریت با تصاویر مختلف به بازار عرضه کند.
کبریت امید :کارخانه کبریت‌سازی دیگری با نام «کبریت امید» در سال ۱۳۱۰/۱۳۱۲، توسط حاج میرزا احمد وجدانی تبریزی در جنب قلعه کاظم‌خان سلطان (چهار راه نظری) تاسیس شد.
موسس این کارخانه، پیش‌تر در کارخانه کبریت‌سازی‌سازی ممتاز به‌عنوان مدیر داخلی مشغول بود. این کارخانه (حداقل) تا سال۱۳۴۷ دایر بوده است. این کارخانه تنها یک طرح کبریت تولید کرد؛ البته با توضیح ویژه صادرات و مصرف داخلی.
کبریت همایون:چهارمین موسس کارخانه کبریت‌سازی در همدان حاج غلامرضا حبشی بود. وی در سال۱۳۲۲، در کوچه جراح‌ها (کاروانسرای امید) کارخانه «کبریت همایون» را تاسیس کرد. این کارخانه توانست در آن مقطع چهار طرح کبریت با تصاویر مختلف تولید کند که البته یک مورد ویژه صادرات به پاکستان بود.
کبریت همدان: کارخانه مشارکتی حاج حسن دزفولی، محسن ممدوح و نقی نظری از دیگر کارخانه‌های کبریت‌سازی در همدان بود. این کارخانه در انتهای خیابان اکباتان (جنب دباغخانه) با نام «کبریت همدان» تاسیس شد. این کارخانه در مجموع یک طرح کبریت جهت صادرات تولید کرد؛ اما از برچسب‌های اضافی صادرات با مهر مصرف داخله برای فروش در داخل تهیه شده است.
کبریت مهر:از دیگر کارخانه‌های کبریت‌سازی در همدان می‌توان به کارخانه «کبریت مهر» اشاره کرد. این کارخانه به همت عبدالمحمد ارمغانی در خیابان اکباتان ابتدای کوچه سر قلعه دایر بوده است. از این کارخانه یک طرح کبریت موجود است که آن طرح نیز در زنجان تولید شده است. اما به سبب آنکه امتیازش قبلا به همدان داده شده بود، در ردیف کبریت‌های همدان ذکر شده است.
کبریت بوعلی و فرشته : از دیگر کارخانه‌های کبریت‌سازی در همدان که از آنها کمتر اطلاعاتی فرادست می‌آید، می‌توان به کارخانه کبریت‌سازی «بوعلی» و «فرشته» اشاره کرد.
