مستوفی، پدر صنعت پتروشیمی

در تابستان۱۹۴۰ به ایران برگشت.  پس از عادی‌‌شدن وضعیت ایران در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و مطرح شدن مساله نفت و اکتشاف و استخراج آن در ایران، در سال۱۹۴۸ اداره‌‌‌‌ای به نام اکتشاف نفت به ریاست باقر مستوفی در وزارت دارایی تاسیس شد.  پس از آن، با داغ شدن بحث ایجاد صنعت پتروشیمی در ایران، باقر مستوفی وارد این صنعت شد. با راه‌اندازی پتروشیمی مرودشت، صنعت پتروشیمی در ایران پایه‌گذاری شد. این صنعت ابتدا زیرمجموعه وزارت صنعت بود؛ اما متعاقبا به‌دلیل وابستگی به خوراک تامینی وزارت نفت و با تاسیس شرکت ملی صنایع پتروشیمی به وزارت نفت منتقل شد. باقر مستوفی را پدر صنعت پتروشیمی ایران می‌‌نامند. او درباره چگونگی ورودش به صنعت پتروشیمی می‌‌گوید: در شرکت سهامی نفت ایران در زمینه اکتشاف نفت کار کرده بودم. 

در نتیجه به صنعت نفت و آینده نفت ایران علاقه داشتم. هرکسی هم که در صنعت نفت ایران کار می‌‌کرد و آگاه بود که ایران چه مقدار ذخایر گاز دارد و می‌‌دید که چقدر گاز می‌‌سوزد و از بین می‌‌رود، بدون اینکه به مصرفی برسد، طبیعتا به این فکر می‌‌افتاد که باید در این زمینه کاری کرد. بنابراین طی چند سالی که در سمت عضو هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران مسوول اداره امور غیرصنعتی بودم و در هیات‌مدیره شرکت اکتشاف و تولید کنسرسیوم شرکت داشتم گزارش‌های متعدد از وضع حال و آینده تهیه می‌‌کردم که در آنها اهمیت صنعت پتروشیمی و لزوم استفاده از گازهایی که ناچار آتش می‌‌زدیم مرتبا به مقامات بالا تاکید و یادآوری می‌‌شد. یک روز آقای اصفیا، مدیرعامل سازمان برنامه وقت به من تلفن زد. گفت خواهش می‌‌کنم یک ناهار باهم بخوریم.

تعارف کرد که من می‌‌آیم آنجا رفتیم ناهار خوردیم. سر ناهار گفت برایت نامه گرفته‌اند که بروی بشوی رئیس کل پتروشیمی ایران. می‌‌خواستم قبل از اینکه کس دیگر به تو بگوید من به تو بگویم.  عده زیادی دنبال این کار هستند، اما من می‌‌دانم که تو از هرکس دیگری بهتر از عهده این کار برمی‌‌آیی. منتظر شدم تا به من ابلاغ شود. من از وسایل موجود در اختیار خودم به‌عنوان عضو هیات‌رئیسه شرکت نفت استفاده کردم برای اینکه یک سازمانی درست کنم. ما اول یک هیات‌مدیره درست کردیم.

اعضا خیلی به دقت انتخاب شدند و تماما حرفه خودشان را به بهترین وجهی می‌‌دانستند و در دستگاه ما مسوولیت‌‌های مختلفی به عهده گرفته بودند. پنج مدیر داشتیم، یکی مدیر عامل و رئیس هیات‌مدیره که خود من بودم و چهار تا مدیر دیگر که طی سال‌ها بعضی از آنها تغییر کردند.  همکاران من افراد بسیار برجسته‌‌ای بودند. نام همه را طبیعتا نمی‌‌توانم الان به یاد بیاورم؛ اما به‌عنوان مثال، آقایان دکتر هوشنگ مهتدی، شاهین قره‌بگیان، حسینعلی حجاری‌زاده، حشمت‌الله مینا، شاپور شریفی، هوشنگ فرخان، عبادالله بهاری، عباس گزیده‌‌پور، سلیمی، عباسقلی بختیار، دکتر ولی‌‌الله فسا، کیانفر و صدوقی و غیره. بسیاری دیگر که تمام آنها افرادی با ‌‌صلاحیت و کاردان و قابل اعتماد بودند و من الان نمی‌‌توانم آنها را نام ببرم.»

صنعت پتروشیمی به دو بخش بالادستی و پایین‌دستی تقسیم می‌شود و جالب است قبل از تاسیس پتروشیمی در ایران (تاسیس صنایع بالادستی) صنایع پایین‌دستی در کشور فعال بود. اولین کارخانه پلاستیک‌سازی (پلاستیک‌سازی پلاسکو) سال۱۳۳۷ توسط القانیان تاسیس شد (صنایع پایین‌دستی) و اولین کارخانه پتروشیمی (صنایع بالادستی) در مرودشت فارس سال۱۳۴۳ تاسیس شده است. القانیان، اولین تولیدکننده صنایع پایین‌دستی پتروشیمی بود که بعد از انقلاب اعدام شد. باقر مستوفی سال۱۳۹۰ در آمریکا به علت کهولت سن درگذشت.

 

به ‌نقل از کتاب در دست انتشار« مشاهیر نفت» نوشته    محمدحسن تدریسی