برنامه‌ریزی بازاریان برای انقلاب 57

۱. مسجد امین‌الدوله: که افراد مشهور این هیات عبارت بودند از حاج‌مهدی عراقی، حبیب‌الله عسکراولادی، حاج‌حبیب‌الله شفیق، حاج‌ابوالفضل توکلی، مصطفی حائری، حاج‌حمید محمودمحتشمی، حاج‌مهدی احمد و حاج‌هاشم امانی.

۲. مسجد شیخ‌علی: که افراد صاحب نام آن عبارت بودند از: صادق امانی، محمدصادق اسلامی، سیداسدالله لاجوردی، حاج‌عباس مدرسی‌فر، حاج‌حسین رحمانی، حاج‌حسین رضایی و حاج‌احمد قدیریان.

۳. گروه اصفهانی‌های مقیم مرکز: این هیات نیز عبارت بودند از حاج‌محمود میرفندرسکی، حاج‌سید علاالدین میرمحمد صادقی، حاج‌مهدی بهادران، حاج‌محمد متین، علی حبیب‌اللهیان و اسدالله بادامچیان (جعفریان ۱۳۸۶، ۳۰۴).

از خصوصیات برجسته هیات‌های موتلفه غیر از گرایش دینی شدید و پایبندی به سنت، ماهیت بازاری آن بود. این گروه از دل بازار تهران سربرآورده و بعد از آن هم نفوذ خود را در میان برخی از شهرهای دیگر ایران گسترش داد. اقشار متوسط سنتی جامعه و جوانان دارای مشاغل رده‌پایین در بازار اکثریت اعضای این گروه را تشکیل می‌دادند. به‌طوری‌که از دوازده تن از اعضای مرکزی این جمعیت سه نفر تاجر، یک نفر آجرپز، یک نفر فروشنده خشکبار، سه نفر خواربارفروش، یک نفر چوب فروش، یک نفر بلورفروش و یک نفر اتوشو بودند. صرف نظر از محمود میرفندرسکی متوسط سن اعضای کمیته مرکزی ۳۰ سال بود. از این دوازده تن، هفت تن در تهران، سه تن در اصفهان، یک تن در قم، یک نفر در اراک متولد شده بودند. از این دوازده نفر هیات سه نفر سابقه فعالیت سیاسی داشتند. یک نفر عضو فداییان اسلام، یک نفر عضو نهضت آزادی و یک تن نیز طرفدار جناح راست جبهه ملی بودند.

همچنین بسیاری از تجار و بازرگانان بازار که از وضعیت اقتصادی مناسب برخوردار بودند، از حامیان اقتصادی این گروه به‌شمار می‌آمدند (بادامچیان و بنایی ۱۳۶۲، ۲۸۱). احتمالا این بازاریان به‌عنوان اعضای نامحسوس این گروه در پشت صحنه فعالیت می‌کردند. هیات‌های موتلفه اسلامی با توجه به این پایگاه اجتماعی و اقتصادی، نه تنها در بازار تهران، بلکه در تجارت میان شهرها نیز نقش مهمی ایفا می‌کردند. نقش بازار در برنامه‌های سیاسی آنان، همچون شرکت در راهپیمایی‌ها، پخش اعلامیه‌ها و تشکیل مجالس، بسیار مهم و حائز اهمیت است (تهرانی ۱۳۸۰، ۱۲۷).

بعد از ائتلاف این هیات‌ها، کمیته مرکزی موتلفه با دوازده نفر تشکیل می‌شد، به آن معنا که هر گروه چهار نفر نماینده در مرکزیت داشتند و هر گروه یک عضو علی‌البدل هم انتخاب می‌کرد که در صورت غیبت یکی از نماینده‌ها به جای او شرکت کند.

- از مقاله ای به قلم امین عزیزی