حسن رشدیه، بنیان‌گذار آموزش نوین در ایران

«میرزاحسن رشدیه» در سال ۱۲۲۹ شمسی چشم به جهان گشود. او موسس نخستین مدرسه نوین در ایران است. او از همان جوانی سر در نشریات ممنوعه‌ای داشت که از خارج به ایران می‌آمدند و از جمله در تبریز پخش می‌شدند. «حبل‌المتین» و «ثریا» از جمله نشریاتی بودند که میرزای جوان آنها را مطالعه می‌کرد. در پی مطالعه چنین نشریاتی بود که ضرورت سوادآموزی را فهمید.

با کمک مالی پدرش به دارالمعلمین بیروت رفت و طی اقامتی دوساله در آنجا تلاش کرد عربی و فرانسه بیاموزد. سپس به استانبول رفت و در آنجا نیز از مدارس مدرن آن شهر بازدید کرد و اساسا لقب «رشدیه» که میرزا حسن به آن مشهور شد برگرفته از نام گونه‌ای از مدارس نوین در استانبول بود. او آموزش و پرورش مدرن را به چشم دیده بود و سخت در شوق آن بود که مدارس نوین را در ایران نیز برپا سازد. اما ابتدا به ایروان در ارمنستان رفت و در ۱۸۸۴ میلادی و براساس الگوی مدارس ابتدایی عثمانی، برای ایرانیان آن شهر مدرسه‌ای برپا ساخت.تجربه‌ای چنان موفق که ناصرالدین‌شاه که در بازگشت از سفر اروپا مدتی در آنجا اقامت داشت به فعالیت‌های او علاقه نشان داد و از او خواست به ایران بازگردد و در تبریز مدرسه‌ای نوین تاسیس کند.  میرزاحسن چند ماه بعد از این دیدار با‌ شاه و در سال ۱۲۶۶ به تبریز آمد و اولین مدرسه نوین را در این شهر بنا کرد.درواقع اگرچه قبل از این نیز مدارسی چون دارالفنون یا مشیریه در ایران بنا شده بود، اما آن مدارس مربوط به خواص بود اما مدارسی که میرزاحسن رشدیه تاسیس می‌کرد مدارسی مربوط به عامه مردم بود. هر اندازه استقبال مردمی از این مدرسه بالا می‌گرفت، بر مخالفت‌ها با این مدرسه نیز افزوده می‌شد.

میرزاحسن برای آرام ساختن فضا چندین‌بار مکان مدرسه را تغییر داد اما حتی ساختمان مدرسه او را نیز تخریب می‌کردند. رشدیه پس از آن به مشهد رفت و در آنجا نیز مدرسه‌ای تاسیس کرد اما آنجا نیز با هجوم متعصبان مواجه شد. مخالفت قشری‌مسلکان و تندروهای مذهبی موجب شد میرزا حسن چندین‌بار از تبریز به مشهد فرار کند. اما به هرحال با صدارت اعظم «میرزاعلی‌خان امین‌الدوله» در دوران پادشاهی مظفرالدین شاه، او میرزاحسن را به تهران فراخواند و از او خواست در تهران مدرسه به سبک جدید تاسیس کند. با کمک‌های صدراعظم، در پارک اختصاصی امین‌الدوله مدرسه‌ای نوین در سال ۱۲۷۶ بنا می‌شود. این دعوت و تاسیس این مدرسه، به‌واسطه صدراعظم به تایید مظفرالدین‌شاه نیز رسیده بود.

 پس از مرگ وی اگر تا چندی پیش سراغ آرامگاه پدر مدرسه نوین در ایران را می‌گرفتیم، هیچ‌کس خبر نداشت و بیشتر افراد اظهار بی‌اطلاعی می‌کردند چراکه سنگ مزار این مرد بزرگ درعین سادگی، هیچ علامت و نشانی نداشت.میرزا حسن رشدیه در قبرستان نو شهر قم مدفون است، قبرستانی که میزبان مشاهیر، علما و بزرگان زیادی است اما از آنجایی که مزار رشدیه نام و نشانی نداشت و به مرور زمان دچار آسیب شده بود کسی از آن خبرنداشت با این وجود چندی پیش با همت جمعی از معلمان گروه مطالعات اجتماعی قم، دارای سنگ مزاری جدید به سبک مدرن شد.