راوندی؛ پدیدآور تاریخ اجتماعی ایران

مرتضی راوندی، پژوهشگر و مورخ نامی معاصر و نویسنده کتاب ۱۰ جلدی تاریخ اجتماعی ایران ۲۳ شهریور ۱۳۷۸ در ۸۶ سالگی چشم بر جهان فروبست. مرتضی راوندی از جوانی و هنگامی که در زندان بود با همت شخصی و با نیت تهیه تاریخ جامع زندگی «مردم ایران»، پژوهش و فیش‌برداری از منابع گوناگون داخلی و خارجی را آغاز کرد.

به باور راوندی، تاریخ ایران همواره بر پایه اقدامات سلاطین و امیران نوشته شده و ‌باید کتاب‌هایی نوشته شود که موضوع آنها زندگی مردم عادی باشد. تاریخ فقط شرح اقدامات شاهنشاهان و برگزیدگان و حکایت فتح و شکست در جنگ‌های کوچک و بزرگ نیست. نخستین دوره تاریخ اجتماعی در ۱۳۴۰ و در سه جلد از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شد. در پی استقبال خوانندگان راوندی با تقسیم‌بندی موضوعی کتاب دست به تدوین مجدد و انتشار تاریخ اجتماعی ایران زد. راوندی خود درباره کتاب «تاریخ اجتماعی ایران»  گفته است:  واقعیت این است که ما تاریخ ملی نداشتیم. تاریخی که نمودار زندگی مردم این مملکت باشد، وجود نداشت و تقریبا از قبل و بعد از اسلام تاریخ بر پایه قدرت فرمانروایان و پادشاهان نوشته شده بود. لازم بود بالاخره با تحولات ایجادشده در دنیا، در ایران هم توجهی به وضع مردم مملکت، سوابق اجتماعی، مبارزات آنها، اصول عقاید و افکار و... شود. در فرصت‌های مناسب اشخاص ذی‌صلاحیت اظهارنظر کنند تا تاریخ واقعی ملت ایران به رشته تحریر درآید و ضبط شود. این است که من در فرصت‌هایی که پیش می‌آمد یادداشت‌هایی برداشتم و به‌تدریج به شکل تاریخ اجتماعی ایران درآمد.