سیستم قضایی صفویه
در دوره صفوی هر ایالت و ولایتی سیستم قضایی خود را دارا بود. بالاترین مرجع قضایی محلی، خان‌ها یا بیگلربیگیان بودند. هرکدام از خوانین ایالات و ولایات برای خود شاهک‌هایی بودند که حکمشان نافذ و بی‌معطلی توسط داروغه و عسس اجرا می‌شد. از طرف خان نمایند‌ه‌ای به نام «داروغه» (قاضی محکمه جنایی) تعیین می‌شد که شخصی به نام «عسس» را تحت امر خود داشت که احکام صادره از سوی خان را به‌موقع به اجرا می‌گذاشت. البته حکم خان به‌عنوان رئیس محکمه جنایی ممکن است توسط دیوان‌بیگی مورد تجدیدنظر قرار بگیرد. خان‌ها با قدرتی که داشتند در حکم پادشاهان کوچکی در ایالت خود بودند، همواره از قدرتشان برای سود و منفعت خود استفاده می‌کردند و طی قرن‌ها رعایا را استثمار می‌کردند.
البته در دوره سلاطین مقتدر سعی می‌شد از قدرت خان‌ها بکاهند و اعمال آنان را تحت‌نظر بگیرند. از سوی شاه وزیری برای حکام تعیین می‌شد تا امور ایالتی آنان را تحت‌نظر بگیرند که این وزرای حکام، اختیارات قضایی هم داشتند. گاه عسس بود که وظیفه نظارت بر خان را بر عهده می‌گرفت. با این اوصاف نباید انتظار داشت که در جامعه صفوی شاه می‌توانسته خان‌ها را تحت انقیاد خود درآورد؛ چراکه این خوانین از امرای قزلباشی انتخاب می‌شدند که دارای اختیارات زیادی بودند و دولت قزلباشی را به‌وجود آوردند. امرای قزلباشی نیروهای تحت‌امر خود را داشتند که این نیروها به غیر از خان از کسی فرمان نمی‌بردند. شاه صفوی برای نگه داشتن دولت صفوی به آنان نیاز داشت و در واقع خان و شاه، در نگهداری قدرت در دست خود، لازم و ملزوم یکدیگر بودند و از منافع همدیگر حمایت می‌کردند.
ارسال نظر