پایان جنگ ژاپن و روسیه

سپتامبر سال ۱۹۰۵ جنگ ژاپن و روسیه با امضای پیمان پورت‌اسموتس (نیوهمپشایر) پایان یافت. آغاز این نبرد تسخیر «پورت‌آرتور» بندری استراتژیک در جنوب شرق آسیا از سوی ژاپن بود که روس‌ها ظاهرا آن را از چین اجاره کرده بودند. روس‌ها با احداث یک پادگان بزرگ در پورت آرتور و ایجاد یک ناوگان جنگی عملا پورت‌آرتور را به پایگاه استراتژیک خود برای اداره شرق آسیا، مبدل کرده بودند. در ۱۰ فوریه ۱۹۰۴ دریاسالار توگو قهرمان ملی ژاپن، با حمله‌ای غافلگیرکننده طی دو نبرد ناو تزارویچ و رتویزان و ناو ۶۶۰۰ تنی پالادا روسی را در این بندر غرق کرد و نیروی دریایی روسیه را در شرق آسیا در هم شکست.

نظامیان ژاپنی پس از تصرف پورت آرتور، در ۱۰ مارس ۱۹۰۵ به شهر موکدن در ایالت منچوری چین حمله کردند. نبرد سنگینی آغاز شد. ۱۴۲ هزار کشته حاصل این نبرد مرگبار بود. سرانجام، روس‌ها به رغم از دست دادن ۹۲ هزار سرباز خود مجبور به ترک این شهر مهم منچوری شدند. اکنون ژاپن در خشکی به‌طور کامل روس‌ها را شکست داده بود. باقی‌مانده دفاع روس‌ها در جزیره ساخالین نیز درهم شکسته شد و در ۳۰ ژوئیه ۱۹۰۵ شهر الکساندروسک تسلیم نیروهای ژاپن شد. ۵ سپتامبر ۱۹۰۵ ژاپن و روسیه به دعوت تئودور روزولت در اوهایو پیمان آتش‌بس و صلحی به نام پیمان پورت‌اسموتس (نیوهمپشایر) امضا کردند. پورت آرتور با نواحی اطرافش و نیمه‌جنوبی جزیره ساخالین به ژاپن واگذار شد و روسیه از ادعا در مورد کره و منچوری صرف نظر کرد. کره به تحت‌الحمایگی ژاپن درآمد و روسیه از دخالت در کره منع شد. ژاپن در منچوری که متعلق به چین بود باقی ماند. به این ترتیب، ژاپن برای سه دهه مبدل به قدرت بی‌رقیب جنوب و شرق آسیا شد. شکست از ژاپن، روسیه را در سیاست بین‌المللی و منطقه‌ای به شدت تضعیف کرد و از قدرت استعماری‌اش کاست تا جایی که از نظر داخلی زمینه‌ساز انقلاب ۱۹۰۵ در این کشور و نیز پیروزی انقلاب مشروطه در ایران شد.