پیام ترومن به مصدق

هفتم تیرماه سال ۱۳۳۰، وزیر امور خارجه وقت آمریکا اعلام کرد که ترومن رئیس‌جمهوری این کشور پیام ارسالی دکتر مصدق را خوانده و آمریکا در مساله نفت مداخله نخواهد کرد. تنها انتظار دارد به همان‌گونه که دکتر مصدق نوشته است، ایران برسر قول خود باشد و به فروش نفت به مشتریان ادامه دهد. پاندیت نهرو، نخست‌وزیر هند هم در این روز به دکتر مصدق پیام فرستاد که دولت هند تنها نگران وضعیت مصرف‌کنندگان جهانی نفت است. یک سال بعد ترومن و چرچیل در نامه‌ای به محمد مصدق، خواستار چاره‌جویی برای نفت ایران شدند. متن نامه از این قرار است:

اینجانبان تلگراف‌های واصله از سفارت کبری مربوطه خود را در ایران درباره مذاکرات اخیری که با جنابعالی به‌عمل آمده‌است و همچنین یادداشتی را که در هفتم اوت ۱۹۵۲ (۱۶ مرداد ۱۳۳۱) به‌عنوان دولت علیاحضرت ملکه انگلستان ارسال داشته بودید مورد مطالعه قرار داده‌ایم. به‌نظر اینجانبان این مطلب روشن است که حل رضایت‌بخش مساله نفت مستلزم اقدام فوری از طرف هر سه دولت خواهد بود. اینک پیشنهاد اقداماتی که دولتین ما حاضرند به‌عمل آورند به‌ضمیمه ارسال می‌داریم و صمیمانه امیدواریم که مورد تصویب آنجانب واقع شود و منتج به حل رضایت بخش موضوع شود. محرک ما احساسات دوستی صمیمانه و تاریخی است که نسبت به ملت و مردم ایران داریم و قلبا آرزومندیم هر چه زودتر موجبات حل سریع و منصفانه اختلاف کنونی را فراهم‌سازیم.

- هری س. ترومن، وینستون س. چرچیل.

به ضمیمه این نامه پیشنهادهای زیر ارائه شده بود:

۱-موضوع غرامتی که بابت ملی شدن موسسات شرکت نفت انگلیس و ایران واقع در ایران باید پرداخته شود و با در نظر گرفتن وضع حقوقی طرفین که بلافاصله قبل از ملی شدن موجود بوده ‌است و با توجه به‌کلیه دعاوی و دعاوی متقابله طرفین به‌دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع خواهد شد.

۲- نمایندگان مناسبی از طرف دولت ایران و شرکت نفت انگلیس و ایران تعیین خواهند شد که با یکدیگر مذاکره کنند و ترتیب جریان نفت را از ایران به بازارهای دنیا بدهند.

۳- چنانچه دولت ایران با پیشنهادهای مندرجه در دو بند موافقت فرمایند:

الف- نمایندگان شرکت نفت انگلیس و ایران برای حمل نفتی که هم اکنون در ایران ذخیره ‌است اقدام به تهیه وسایل لازم خواهند نمود و همین ‌که موافقت‌هایی درباره قیمت حاصل شود و شرایط فنی برای بارگیری اجازه دهد بابت هر مقدار نفتی که بتوان هر چه زودتر حمل کرد پرداخت مقتضی به‌عمل خواهد آمد

ب- دولت علیاحضرت ملکه انگلستان پاره‌ای تضییقات موجوده نسبت به صادرات (کالا) را به‌ایران و نسبت به استفاده ایران از (وجوه) استرلینگ مرتفع خواهد ساخت.

ج- دولت کشورهای متحد آمریکا فورا مبلغ ۱۰ میلیون دلار بلاعوض به‌دولت ایران کمک در رفع مشکلات بودجه‌ای آن دولت خواهد پرداخت.

قرارداد مخصوص

دولت کشور متحده بریتانیا و ایرلند شمالی از یک‌طرف و دولت شاهنشاهی ایران از طرف دیگر موافقت کرده‌اند که موضوع غرامتی را که باید بابت ملی شدن موسسات شرکت نفت انگلیس و ایران واقع در کشور ایران پرداخت شود با رعایت وضع حقوقی طرفین که بلافاصله قبل از ملی شدن موجود بوده و با توجه به کلیه دعاوی و دعاوی متقابله طرفین به حکمیت رجوع نمایند. این قرارداد به تصویب دو کشور خواهد رسید و سند تصویب هر چه زودتر در تهران مبادله خواهد شد پس از مبادله اسناد تصویب این قرارداد ممکن است از طرف هر یک از طرفین به دیوان دادگستری بین‌المللی اعلام شود.