مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در دسامبر سال ۲۰۰۰ روز بیستم ژوئن هرسال را به‌عنوان روز جهانی پناهندگان نام‌گذاری کرد. به گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل شمار پناهندگان و آوارگان جهان در سال ۲۰۱۵ به رقم بی‌سابقه ۳/ ۶۵ میلیون نفر رسیده که بسیاری از آنها افرادی هستند که از مناطق جنگی گریخته‌اند. این رقم طی دو سال گذشته رو به رشد بوده است. تعداد پناهندگان و آوارگان از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۵۰ درصد افزایش یافت. این آمار به این معنی است که هم‌اینک در جهان از هر ۱۱۳ نفر، یک نفر در زمره پناهجویان، پناهندگان، یا جنگ‌زدگان آواره‌شده در داخل یا خارج از کشور خود قرار می‌گیرد. این گزارش تازه در ادامه می‌نویسد که جنگ در سوریه، افغانستان، بوروندی و سودان جنوبی باعث شده که مجموع تعداد پناهندگان به ۳/ ۲۱ میلیون نفر برسد که نیمی از آنها کودک هستند.

فیلیپو گراندی، کمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان با تایید این گزارش گفت: «عبور پناهندگان و مهاجران از دریای مدیترانه و رسیدن آنها به سواحل اروپا حامل این پیام است که اگر مشکلات را حل نکنید مشکلات راه خود را به سوی شما پیدا می‌کنند. دردناک است که مردم کشورهای ثروتمند این اندازه دیر متوجه شده‌اند که باید از طریق اقدام سیاسی به کشمکش‌ها خاتمه داد و اینکه این روش بهترین روش برای جلوگیری از سیل پناهندگان است. کشورهای صنعتی در سال ۲۰۱۵ شاهد دو میلیون درخواست تازه برای پناهندگی بودند که نزدیک به صد هزار مورد آن مربوط به کودکان بی‌سرپرست و تنها بود.

بیشترین تعداد درخواست پناهندگی در سال ۲۰۱۵ مربوط به آلمان بود. این کشور در سال یادشده با حدود ۴۴۲ هزار درخواست جدید روبه‌رو شد که یک‌سوم از این تعداد مربوط به شهروندان سوریه بود. در سال ۲۰۱۵، ایالات‌متحده آمریکا با بیش از ۱۷۲ هزار درخواست پناهندگی در جایگاه دوم قرار داشت. پناهجویانی که وارد آمریکا می‌شوند عمدتا از شهروندان مکزیک و آمریکای مرکزی هستند. با این وجود، کشورهای در حال توسعه همچنان ۸۶ درصد از پناهندگان جهان را در خود جای داده‌اند. با این حال به گفته کارشناسان سیاست‌های افراطی مقابله از پناهجویان که از طرف رئیس‌جمهور آمریکا و برخی از کشورهای دیگر از جمله آلمان در دستور کار قرار گرفته چاره این روند نیست؛ اگر چه این سیاست‌ها موجب کاهش آمار پناهجویان شده است. در سال ۲۰۱۶ حدود ۲۸۰ هزار پناهجو در آلمان ثبت شد که این رقم کمتر از یک سوم مهاجرانی بود که در سال ۲۰۱۵ وارد آلمان شدند. آنجلینا جولی، بازیگر مشهور سینما که از سال ۲۰۰۱ از سوی کمیسریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به‌عنوان سفیر حسن نیت تعیین شده است، وضعیت حال حاضر پناهندگان به‌خصوص پناهجویان خاورمیانه را بسیار حاد و غم‌انگیز توصیف کرده است.

مهاجرت و پناهندگی

روند مهاجرت و جابه‌جایی جمعیت در نقاط مختلف جهان، ملازم با تحولات تاریخی، ابعاد و شکل‌های مختلفی به خود گرفته است. در طول تاریخ عوامل طبیعی و زیست‌محیطی از قبیل حوادث و بلایای طبیعی و عوامل سیاسی مانند جنگ‌ها همواره در جابه‌جایی توده‌ای جوامع موثر بوده‌اند. در قرون اخیر کشف قاره آمریکا و سیل مهاجرت اروپائیان در جست‌وجوی کار و شرایط زندگی بهتر و موج انتقال بردگان سیاه‌پوست آفریقایی به این قاره نقطه عطفی در تحولات مهاجرت‌های بین‌المللی بود. از دیگر تحولات تاریخی بزرگ مقیاس موثر بر مهاجرت‌های بین‌المللی، رشد سرمایه‌داری، انقلاب صنعتی و گسترش صنعتی شدن و شکل‌گیری نظام‌های سیاسی مبتنی بر ناسیونالیسم و دولت-ملت‌های جدید بود.

منابع: گزارش سازمان ملل، گفت‌وگوی رسانه‌ها با آنجلینا جولی و بخشی از یک مقاله به قلم جاوید سبحانی

روز جهانی پناهجویان

روز جهانی پناهجویان