کتاب‌شناسی پاتریشیا کرون

دنیای اقتصاد: دکتر مسعود جعفری، استاد دانشگاه و مترجم آثار پاتریشیا کرون در نشستی که در سرای اهل قلم خانه کتاب برای بازخوانی زندگی و آثار کرون برگزار شد، برخی از مهم‌ترین آثار این اسلام‌شناس و ایران‌شناس نامدار را برای آگاهی علاقه‌مندان و پژوهشگران نام برد که در ادامه بخشی از سخنان او را می‌خوانید:

«پاتریشیا کرون حدود ۱۰ کتاب به رشته تحریر درآورده است. البته بنابر سنت دانشگاهی که کرون درون آن کار کرده است، داشتن مقاله درست و اصیل دارای اهمیت بیشتری است. نخستین کتاب که در سال ۱۹۷۷ چاپ شده است را می‌توان «هاجرگرایی» ترجمه کرد که به عربی هم ترجمه شده و به نام «الهاجریه» انتشار یافته است. این کتاب تالیف مشترک پاتریشیا کرون با مایکل کوک، استاد اسلام‌شناسی پرینستون است و یکی از کتبی است که از درون رساله دکترای کرون خارج شده است. این کتاب، سوءتفاهم برانگیزترین و جنجالی‌ترین اثر کرون است. تز اصلی این کتاب آن است که اگر ما منابع اسلامی و عربی را درنظر نگیریم و فقط براساس منابع سریانی، رومی و یونانی گزارش اسلام را دنبال کنیم و ببینیم که مورخان کهن اولیه در سریانی، یونانی و رومی چه تصویری از اسلام داشتند، به چه تصویر و تصوری از اسلام خواهیم رسید؟ در حقیقت کرون و کوک این تصویر مورخان کهن اولیه را در این کتاب بازسازی کرده‌اند.

کتاب دیگری که بخشی از رساله دکترای کرون بوده، «غلامان اسب‌سوار» است که نشان می‌دهد تشکل نظامی در تمدن اسلامی در قرن اول چگونه شکل گرفته است. سومین کتاب او «خلیفه خدا» است که با مارتین هینز نوشته و درباره مفهوم خلیفه و کلمه خلیفه‌الله در عصر خلفای راشدین، عصر اموی و اوایل عهد عباسی است و معانی این کلمه را در دوره‌های مختلف تاریخی و تحول این مفهوم را در طول زمان مورد ارزیابی قرار داده است. کتاب بعدی او «حقوق رومی، محلی و اسلامی» است که این کتاب نیز بخشی از رساله دکترای او است و در جست‌وجوی ریشه‌های حقوقی مربوط به موالی به این امر پرداخته که برخی از این حقوق به ریشه‌های رومی بازمی‌گردد، برخی مربوط به بخش‌های مختلف خاورمیانه است و برخی دیگر هم ریشه‌های اسلامی دارد.

عنوان کتاب بعدی کرون «تجارت مکه و ظهور اسلام» است که نقش کاروان‌های تجاری و اقتصاد و جایگاه مکه را در تجارت آن دوران نشان داده است. این کتاب نیز به زبان عربی ترجمه شده است. کتاب دیگری که به فارسی هم ترجمه شده است «جامعه‌های ماقبل صنعتی» است که ربطی به ایران و اسلام به‌طور مستقیم ندارد و اینجا باید اشاره کرد که کرون برخلاف برخی از استادان، محققان و شرق‌شناسان که بر موضوعات ریز تمرکز می‌کنند، علاوه بر اینکه این‌کار را در رابطه با صدراسلام و اسلام‌شناسی کرده است، مطالعات بسیار گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف داشته و بنابراین اگرچه متخصص اسلام است اما اگر بخواهیم دقیق‌تر و با واژگان متداول در دانشگاه‌های غرب سخن بگوییم، کرون متخصص اواخر عصر باستان است که چند قرن پیش از ظهور اسلام تا دو قرن پس از ظهور اسلام را شامل می‌شود. او در این حوزه مطالعات گسترده‌ای داشته است. یعنی بر این دوره در حوزه‌های یونانی، رومی، شمال آفریقا تا ایران،‌ هند و چین به خوبی اشراف داشته است. تز کتاب این است که پیش از انقلاب صنعتی در قرن ۱۸ تمام جوامع بشری تقریبا مجموعه‌ای از ویژگی‌های مشترک با تفاوت‌های مختصری دارند و آنچه تاریخ را تغییر داده و شکل جوامع را عوض کرده در این دویست سال گذشته با قبل متفاوت است. این کتاب بیشتر بر نهادها نظیر نهاد خانواده، آموزش، کار، کارگر و... تاکید دارد و بینش مناسبی را درباره جوامع قبل صنعتی به دست می‌دهد.

کرون دو کتاب را نیز از عربی به انگلیسی ترجمه و شرح کرده است. یکی از آنها جنبه تفننی دارد و منسوب به ابوالفرج اصفهانی است و «ادباءالغربا» نام دارد. این کتاب مجموعه‌ای از آثار ادیبان و شاعرانی است که از دیارشان دور بودند. کتاب بعدی یک رساله از ابن‌زکوان در مسائل کلامی است که آن را نیز ترجمه و شرح کرده است. کتاب بعدی کرون که دارای اهمیت ویژه‌ای نیز هست، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام است که به فارسی نیز ترجمه شده و روایتی تحلیلی در باب سیر تحول اندیشه سیاسی در تمدن اسلامی دارد و در نوع خود دارای تازگی مفهومی و تحلیلی است. آخرین کتاب کرون را که پیش از مرگ او به چاپ رسیده است را می‌توان «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های نخستین» ترجمه کرد. در حقیقت موضوع این کتاب جنبش‌های ایرانی بعد از اسلام است. مانند خرم‌دینان، سپیدجامگان، بابک، مقنع، سنباد و... است. تنها کتابی که پیش از این به زبان فارسی و حتی در دنیا وجود داشت کتاب مرحوم غلامحسین صدیقی است که حدود ۶۰ تا ۷۰ سال پیش به فرانسه و فارسی چاپ شد. این کتاب در حقیقت شاهکار خانم کرون در حوزه ایرانشناسی به‌شمار می‌رود.

کرون همچنین دارای حدود ۷۰ مقاله علمی است که مجموعه‌ای از مهم‌ترین آنها در چند جلد منتشر شده است. «از قباد تا غزالی» یکی از این مجموعه‌ها است که برخی از مقالات آن در رابطه با ایران است. کتاب دوم «از قبایل عربی تا امپراتوری اسلامی» در مورد تمدن اسلامی است و سه جلد مجموعه مقاله نیز بعد از مرگ او در ماه‌های اخیر منتشر شده است به نام‌های: «اسلام و خاورمیانه قدیم»، «قرآن و مشرکان» و «اسلام در ایران» که این مجموعه آخر برای ما بسیار اهمیت دارد.»