سرنوشت کشتی پرسپولیس

محمود محسنی‌فرد

در دوران سلطنت احمد شاه قاجار کشتی پرسپولیس به یک مسافرت دریایی رفت. در این مسافرت به علت دستور غلطی که کاپیتان ناخدا محمدداد، محور پروانه ناو شکست و اولین کشتی مدرن ایران برای همیشه متوقف شد و از کار افتاد. ناخدا ابراهیم، ناخدای کشتی پرسپولیس، به روزنامه مظفری گلایه‌ای نوشت مبنی بر اینکه چهل پنجاه هزار روپیه خرج تعمیرپرسپلیس[پرسپولیس] است که سود ندارد...از بوشهر به تهران تلگراف شده که مجلس بودجه‌ای برای تعمیر این کشتی‌ها در نظر نگیرد؛ زیرا فرسوده‌اند و بهتر است این کشتی‌ها فروخته شوند و کشتی نو بخرند. ویلسن در این رابطه می‌نویسد: «به‌طور یقین باید دانست که کشتی پرسپولیس که همیشه غیرمتحرک است یا از بی‌قیدی و لاابالیگری یکی از ملاحان آتش خواهد گرفت... یا آنکه باد بسیار سختی که در آن محل می‌وزد و اهالی آنجا آن را موسن (بادی است که در جنوب آسیا و اقیانوس هند می‌وزد) می‌نامند آن را غرق و نابود خواهد کرد.»

اسماعیل رایین به نقل از استاد دوران تحصیلی سال‌های ابتدایی خود به نام عبدالکریم سعیدی می‌نویسد: «کشتی (پرسپولیس) با سه فرمان ناخدا حرکت می‌کند: آهسته، متوسط و تند. در آخرین سفر پرسپولیس هنگامی‌که ناو وارد غاوی[ لنگرگاه] بندر بوشهر می‌شد، چون گل و لای بیش از حد معمول در لنگرگاه جمع شده بود، پرسپولیس با پشته‌ای از شن و لای زیر آب برخورد کرد. فرمانده کشتی برای نجات ناو خود دستور داد که کشتی عقب برود؛ البته بدون توجه به فرامین سه گانه و موقعیتی که هر یک از این فرمان‌ها ایجاب می‌کرد و همین دستور سبب شکستن محور پروانه شد و ناو در همان نقطه متوقف شد.» چند ماه بعد از این حادثه، یک شب که سربازان و ملوانان ناو در خواب بودند لنگر کشتی نیز جدا شد و حرکت آرام امواج ناو را به آهستگی به داخل بندرگاه بوشهر که تپه بزرگی از شن بود، کشاند و همان جا به شن نشست. بعدها مبلمان و اشیای قیمتی آن‌را به گمرک بوشهر منتقل کردند و مخزن سوخت و محل ذخیره مواد نفتی آن نیز برای کشتی مظفری و قایق‌های توپدار ضدقاچاق مورد استفاده قرار گرفت و با اینکه دوباره قسمتی از آهن‌های آن را فروختند، هنوزاسکلت پرسپولیس در بندر بوشهر باقی است و از یک دوران کوچک حضور دریایی ایران در خلیج‌فارس حکایت می‌کند.