ادوارد اسکات وارینگ دانشمند و پژوهشگری است که در دستگاه اداری بنگال در کمپانی هند شرقی خدمت می‌کرده و در سال ۱۸۰۲م به جهت ناخوشی و کنجکاوی، چهار ماه را در شیراز و اطراف آن سپری کرد. او در سفرنامه خود به توصیف مناطق جنوبی ایران می‌پردازد. کتاب او نخستین پژوهش جدی یک انگلیسی در دوره قاجار است. وارینگ در این کتاب به توصیفاتی در مورد شرایط اقتصادی ایران در این دوره می‌پردازد که از خلال آن می‌توان با شیوه حکومت‌داری در این مناطق آشنایی پیدا کرد. به‌ویژه اشاره به وضعیت مالیات‌ها که مهم‌ترین درآمد دولت در این زمان به حساب می‌آمد اهمیت ویژه‌ای دارد. وی اوضاع مالیاتی را در مناطق جنوبی ایران اینگونه توصیف می‌کند:

«مالیات و عوارض گمرکی از طریق چند دستگاه مسوول از طرف دولت که در حقیقت مالک اصلی است، صورت می‌گیرد، از اجناس و مال‌التجاره‌های وارداتی در بندر بوشهر صدی پنج گمرک یا عوارض وصول می‌گردد. (اضافه بر این عوارض شیخ بوشهر از هر لنگه قماش وارداتی نیز یک طاقه چیت مالیات یا حق‌العمل گمرکی دریافت می‌کند). به‌طوری‌که مشاهده کردم بین شیراز و بوشهر ۹ ایستگاه راهدارخانه وجود دارد که از کل محموله در حدود نیم پیاستر (معادل یکصد سنت) راهداری دریافت می‌شود. در شیراز کاروان‌های حامل محمولات وارداتی در گمرک‌خانه متوقف می‌شوند و در آنجا بازرسی و قیمت‌گذاری می‌شوند و از کل بها مبلغی در حدود دو و نیم درصد عوارض وصول می‌گردد. در گمرک‌خانه‌ها ماموران مالیاتی سعی دارند که قیمت اجناس را بالاتر از بهای واقعی قیمت‌گذاری نمایند و از طرفی صاحبان کالا تلاش می‌کنند تا با پرداخت رشوه کالاها را کمتر از بهای واقعی قیمت‌گذاری نمایند.

در گذشته برای ترخیص لنگه‌های شال از گمرک مشاجرات لفظی زیادی رخ می‌داد ولی اخیرا شاه فرمانی صادر کرد که عوارض گمرکی را بر مبنای وزن محموله دریافت نمایند. کاروان‌هایی که از بوشهر عازم عراق (ولایات مرکزی) می‌باشند باید عوارض گمرکی خود را در شیراز یا اگر از اصفهان عبور می‌کنند، در آن شهر بپردازند و در شهرهای نزدیک‌تر هرجا که گمرک‌خانه وجود داشته باشد باید عوارض محمولات خود را پرداخت نمایند و چنانچه محمولاتی به کرانه بحر خزر حمل گردد، صاحبان کالا موظف هستند معادل ۳۰ درصد از کل بهای اجناس خود را بابت عوارض گمرکی بپردازند.

به‌طوری‌که شنیدم تجار عمده فروش و کسبه جزء باید هر ماهه مبلغی به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند. ظاهرا این مبلغ جزئی است، اما آنها موظف هستند هرماهه آن را پرداخت کنند. همچنین مردم و مسافران جلو دروازه‌ها متوقف می‌شوند و بدون ارائه جواز عبور حق خروج ندارند و در این مکان از هر محموله چهارپایی که وارد شهر شود، نصف پنی عوارض دریافت می‌کنند و این مبلغ حق ویژه «کوتوال» ارگ است و غیر از اینها که گفته شد، شاید عوارض جزئی دیگری در ایران مرسوم باشد که احتمال دارد من ندیده یا نشنیده باشم.»

منبع: ده سفرنامه، ترجمه سهراب امیری، انتشارات وحید، 1369: صص 202-201.