لشکر خراسانی مغولان (۷۳۶ – ۶۱۶ ه. ق)
گروه تاریخ و اقتصاد: علاوه بر گروه‌ها و افراد مهاجر از خراسان، عـده‌ای از خراسـانیان نیـز در مقـام سـپاهی بـه خدمت مغولان درآمدند و همراه آنها به مناطق دیگر رفتند. اینها به جز کسانی بودند که در سپاه مغول در خراسان حضور داشتند. استفاده از عنوان‌هایی چون خراسنه یا خراسانی برای معرفی بخشی از سپاه ایلخانی ازجمله نشانه‌های این موضوع است. چنانکه مشـهور اسـت یکی از اقدامات مغولان پس از فـتح شـهرها، اسـتفاده از مغلوبـان بـرای فتوحـات بعـدی خودشان بود. از آنجا که خراسان از مهم‌ترین عرصه‌های فتوحات مغول و ضـمنا در مسـیر لشکرکشی‌های آنها قرار داشت، عده‌ای از اهالی و سپاهیان آنجـا بـرای گشـودن نـواحی دیگر به خدمت گرفته می‌شدند.
گروه تاریخ و اقتصاد: علاوه بر گروه‌ها و افراد مهاجر از خراسان، عـده‌ای از خراسـانیان نیـز در مقـام سـپاهی بـه خدمت مغولان درآمدند و همراه آنها به مناطق دیگر رفتند. اینها به جز کسانی بودند که در سپاه مغول در خراسان حضور داشتند. استفاده از عنوان‌هایی چون خراسنه یا خراسانی برای معرفی بخشی از سپاه ایلخانی ازجمله نشانه‌های این موضوع است. چنانکه مشـهور اسـت یکی از اقدامات مغولان پس از فـتح شـهرها، اسـتفاده از مغلوبـان بـرای فتوحـات بعـدی خودشان بود. از آنجا که خراسان از مهم‌ترین عرصه‌های فتوحات مغول و ضـمنا در مسـیر لشکرکشی‌های آنها قرار داشت، عده‌ای از اهالی و سپاهیان آنجـا بـرای گشـودن نـواحی دیگر به خدمت گرفته می‌شدند.
کسانی که در منابع از آنان با عنوان حشَر یاد می‌شود از این افراد بودند و بخش درخورتوجهی از سپاه مغول را در ادامه فتوحات آنها شامل می‌شـدند برای مثال، می‌توان به حشریان بلخی اشاره کرد کـه مغولان ایشان را با خود همراه کردند تا در سپاه خدمت کنند. در کنار استفاده از اسرا در سپاه برای فتح شهرها و برقراری امنیت در منـاطق مختلـف قلمـرو ایلخانی، بسیاری از آنها نیز در نبردهای ایلخانان با رقبای خارجی‌شـان، ازجملـه ممالیـک مصر و شام، به خدمت گرفته می‌شدند.پس از فتح سراسر ایران به دست هولاکوخان، به کارگرفتن خراسانیان در سپاه ایلخانی به رویه‌ای معمول تبدیل شد. برای نمونه، در حمله به بغداد، لشـکر خراسـانی از سـتون‌های اصلی سپاه مغول بود. در موردی دیگر پس از آنکـه هولاکـو تصمیم به نبرد با برکه، خان اردوی زرین گرفت، سپاه عظیمی فراهم آورد کـه بسـیاری از ایشان حشرهای خراسانی بودنـد. در سپاه آباقا برای لشکرکشی به مصر و شام نیز جمـع زیـادی از خراسـانیان حضـور داشـتند. پس از کشته شدن معین‌الدین پروانه در آسیای صغیر، به علت خشـم آباقا از شکست در برابر ممالیک، مقرر شد که خراسانیان لشکر پروانه به سـرزمین خـویش روانه شوند. غازان‌خان نیز در لشکرکشی‌های مکرر خود به شام، از گروهی با عنوان خراسانیان استفاده می‌کرد.
- رشیدالدین فضل‌الله (1373). جامع‌التواریخ، تصحیح و تحشیه محمد روشن، ج 1 و 2، تهران: نشر البرز. زرکوب - شیرازی، ابوالعباس معین‌الدین احمدبن شهاب‌الدین ابی‌الخیر (1350). شیرازنامه، به اهتمام اسـماعیل واعظ‌جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
حموی، شهاب‌الدین یاقوت (1324 ق). معجم‌البلدان، تصحیح احمدبن الامین، ج 1 و 8، قاهره: السعاده. خواندمیر، غیاث‌الدین بـن همـام‌الـدین (1353). تـاریخ حبیـب‌السـیر فـی اخبـار افـراد بشـر، ج 3، تهـران: کتابفروشی خیام.
به نقل از: تحقیقات تاریخ اجتماعی دوفصلنامه علمی پژوهشی سال دوم، شماره اول، بهار و تابستان 1391، جواد عباسی و تکتم یارمحمدی.
ارسال نظر