آلن گرین اسپن

ترجمه:صالح واحدی

در تیر ماه گذشته بخش‌هایی از ترجمه کتاب «عصر تلاطم ماجراهای دنیای‌جدید» نوشته آلن گرین اسپن وزیر پیشین خزانه‌داری آمریکا را در صفحه تحلیل دنیای اقتصاد خواندید. با پوزش از وقفه‌ای که پیش آمد ادامه مطلب به شرح زیر ارائه می‌شود: از آنجا که سه پنجم ذخایر اثبات شده نفت در منطقه خاورمیانه و سه‌چهارم آن در کشورهای عضو اوپک قرار دارد، اگر قرار باشد بر روی ظرفیت تولید نفت جهان سرمایه‌گذاری صورت گیرد تا از افزایش غیرمنطقی نفت جلوگیری شود و نیازهای آینده نیز برآورده گردد، لازم است که این سرمایه‌گذاری‌ها توسط شرکت‌های ملی نفت در کشورهای عضو اوپک و دیگر کشورهای در حال توسعه انجام شود. در عین حال افزایش ظرفیت‌های تولیدی، اکتشاف و سایر فعالیت‌های توسعه‌ای، اگرچه به آهستگی، در کشورهای توسعه‌یافته نیز پیگیری می‌شود. برنامه‌های استفاده از ذخایر نفتی موجود در کرانه‌های وسیع آتاباسکای کانادا نیز به آرامی پیش می‌رود، چرا که قیمت‌های فعلی نفت استفاده از این منابع، سابقا غیرمتعارف، را توجیه‌پذیر کرده است.

هر چند که تکنولوژی هر روز پیشرفته‌تر می‌شود و قیمت‌ها نیز بالاتر می‌رود، اما ذخایر اثبات شده کشورهای توسعه‌یافته هر روز کمتر می‌شود، چرا که میزان مصرف بسیار بیشتر از سرعت کشف منابع جدید است.

قبل از آنکه من رمل و اسطرلاب به دست گیرم و آینده بازار نفت را پیشگویی کنم، باید دیگر منبع انرژی را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

صنعت گاز طبیعی در مقایسه با صنعت نفت نسبتا جوان است. در ابتدای استخراج نفت، استخراج‌کنندگان نمی‌توانستند بگویند که در جریان کارتان تا چه حد منابع گاز طبیعی حرام خواهد شد، چرا که امکانات انتقال مانند امروز مهیا نبود. اما با رفع مشکلات و موانع حمل‌ونقل تولید گاز طبیعی برای مصرف طی سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۷۰ شش برابر شد.

در دهه‌های اخیر گاز طبیعی در زمره منابع اصلی انرژی قرار گرفته است. چرا که بسیاری از صنایع آن را به عنوان منبع پاک انرژی برگزیده‌اند. در سال ۲۰۰۵ مصرف گاز طبیعی حدود سه‌پنجم مصرف نفت بوده است. برخلاف نفت مصرفی ایالات متحده که عمدتا از خارج وارد می‌شود، گاز طبیعی‌اش گازی است که نزدیک به همه آن در خود آمریکا یا کانادا تولید می‌شود و سهم وارداتی آن در سال ۲۰۰۶ یک‌پنجم از ۲۲تریلیون فوت مکعب مصرفی بوده است.

دلیل آنکه در مورد گاز طبیعی توجه اصلی بر منابع داخلی است سختی جابه‌ جایی گاز به رغم همه پیشرفت‌ها است که هنوز هم دسترسی به آن مشکل‌تر از دسترسی به نفت است. انتقال آن در حالت گازی از طریق لوله دشوار است و در فرم گاز مایع (LNG) نیز مشکلات بسیار دارد.

به علاوه ذخیره گاز نیز کار آسانی نیست و نیاز به مخازن عظیم نمکی دارد.

در سال‌های اخیر عرضه هرگز نتوانسته پا به پای تقاضا رشد کند. در زمستان ۲۰۰۳ مخازن ذخیره گاز طبیعی به پایین‌ترین حد خود در همه دوران رسید. در نتیجه قیمت‌ها سیر صعودی در پیش گرفت. تکنولوژی سریعا پیشرفت می‌کند و ما را قادر ساخته با سرعت بیشتری به ذخایر گازی دست یابیم. برای مثال اطلاعات مربوط به تگزاس نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۰ تاکنون گاز استحصال شده از چاه‌های جدید پس از یکسال تا ۶۰درصد کاهش می‌یابد، در حالی که این آمار در اوایل دهه ۱۹۸۰ حدودا ۲۵درصد بوده است. این نشان می‌دهد که حتی اگر بخواهیم نیاز موجود بازار را پاسخگو باشیم، باید منابع جدیدی را کشف کنیم و به مرحله تولید برسانیم.

نیروگاه‌ها بیشتر به مصرف گاز روی آورده‌اند - چرا که مصرف گاز به نسبت ذغال‌سنگ و نفت زیان کمتری به محیط زیست وارد می‌کند- مصارف خانگی گاز طبیعی افزایش یافته، موسسات تجاری و صنعتی هم به آن روی آورده‌اند و همه اینها باعث می‌شود که ذخایر گازی بیشتری مورد استفاده قرار گیرد.

هم‌اکنون در طراحی تاسیسات نیروگاه‌های برق گاز سوز بودن یا دوگانه‌سوز بودن - نفت وگاز- نادیده گرفته نمی شود و این ناشی از پیش‌بینی آینده‌ای است که کشمکش بین نیاز به انرژی و ضرورت حفظ مصالح محیط زیستی آشکارتر خواهد شد.

قیمت گاز طبیعی آمریکا فصلی است، اما در مقایسه با منحنی‌های قیمت نفت نوسانات بیشتری را نشان می‌دهد. شکی نیست که علت این امر در جوان بودن و عمر کوتاه بازار تجارت گاز طبیعی نهفته است- بازار گسترده‌تر و متنوع‌تر نفت این قابلیت را دارد که فراز و نشیب‌های ناگهانی را بهتر کنترل کند. در چند سال گذشته به رغم آنکه فعالیت‌های اکتشاف و حفاری در آمریکا به طور قابل توجهی افزایش یافته، اما ظرفیت‌های تولیدی گاز طبیعی افزایش چشمگیری را نشان نمی‌دهد و حتی نتوانسته‌ایم واردات از کانادا را افزایش دهیم (۱) که پیامد اینها افزایش قیمت بوده است. محدودیت‌های آمریکای شمالی برای واردات LNG نیز به ما اجازه نمی‌دهد به راحتی به فکر واردات از دیگر نقاط دنیا باشیم.

به خاطر این محدودیت (در سال ۲۰۰۶، LNG تنها ۲درصد مصرف ایالات‌متحده را تامین کرده است) (۲) ما نتوانسته‌ایم در صنایعی چون آمونیاک و صنایع جانبی به خوبی رقابت کنیم، چون گاز طبیعی فقط در آمریکا افزایش قیمت داشته و دیگر کشورها این مشکل را نداشته‌اند.

ادامه دارد