رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان شن و ماسه استان تهران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»
گلایه از تعطیلی موقت معادن شن و ماسه
هر چند این تعطیلی بر اساس مذاکرات اخیر انجمن و سازمان محیط زیست، جنبه فراگیر خود را از دست داده است؛ اما متاسفانه موضوع تعطیلی موقت صنایع شن و ماسه، داستانی است که اغلب سال‌ها تکرار می‌شود. این پرسش مطرح است که آیا این تصمیم‌ها، بهترین روش برای کاهش آلودگی هواست و اساسا تاثیری بر کاهش آلاینده‌های هوا می‌گذارد؟
قانون‌های بالادستی متعددی وجود دارند که دولت را از تعطیل کردن واحدهای تولیدی منع کرده است و حکم به تعطیلی برخی صنایع بدون مستندات کافی را ممنوع کرده است. اما متاسفانه این قوانین به خوبی اجرا نمی‌شوند. در سال‌های گذشته که دچار کمبود گاز طبیعی می‌شدیم، به جای اینکه صنعت در اولویت دریافت گاز باشد، در اولویت تعطیلی قرار می‌گرفت و اکنون نیز در ماجرای آلودگی محیط‌زیست، برخی مسوولان محلی، کارخانه‌های شن و ماسه را به تعطیلی کشاندند.
انجمن صنفی تولیدکنندگان شن و ماسه استان تهران، با سابقه‌ترین نهاد صنفی شن و ماسه کشور و با ۱۲۰ عضو، از صنوف پیشرو در رعایت امور محیط‌زیستی و مسوولیت اجتماعی در سطح منطقه و استان است. متاسفانه اما چندسالی است که به ناحق، گرفتار تعطیلی ناشی از آلودگی هوا می‌شود. با محمدنبی یوسفیان، رئیس این انجمن به گفت‌وگو نشستیم.
در هفته‌های گذشته به دلیل افزایش آلودگی هوا، دستور تعطیلی کارخانه‌های شن و ماسه و آسفالت در برخی استان‌های کشور صادر شد. برخی معتقدند این تصمیم با قوانین مصوب مجلس به‌ویژه قانون حمایت از تولید رقابت‌پذیر و قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار در تعارض است. شما چه نظری دارید؟
درخصوص تبعات کلی این تصمیم، باید اشاره کنیم به ناامنی گسترده روانی و اقتصادی ناشی از این دست تصمیمات. اینکه شما به ناگاه و به‌صورت خلق‌الساعه با دستورالعمل‌هایی مواجه شوید که تمام قراردادهای شما، مسوولیت‌های شما و برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت شما را تحت تاثیر قرار دهند و پاسخی هم برای آن نداشته باشید. توجه داشته باشید که مصالح سنگدانه‌ای در همه‌جای دنیا به‌عنوان کالایی استراتژیک شناخته شده و با توجه به وابستگی مستقیم و غیرمستقیم حدود ۲۰۰ رسته شغلی به این صنف و صنعت، تلاش می‌شود تا کمترین شتابزدگی و روزمرگی در مواجهه با این حوزه در دستور کار قرار گیرد. لازم به یادآوری است که حدود ۷۵درصد حجم بتن و ۹۵ درصد حجم آسفالت را شن و ماسه تشکیل می‌دهد. در خود استان تهران به تنهایی حدود ۱۱ هزار نفر کارگر به‌طور مستقیم در این صنف مشغول به کارند. اما متاسفانه شاهدیم که امسال نیز مانند دوره‌های گذشته با کوچک‌ترین تغییری در وضعیت جوی استان، تیغ تیز تعطیلی به سمت معادن شن و ماسه نشانه می‌رود.
نکته مهم درخصوص مکان معادن شن و ماسه این است که ما تعیین‌کننده مکان تولید شن و ماسه نیستیم! شن و ماسه یک معدن است و باید در مکان مناسب و دارای ظرفیت، با احداث کارخانه، فرآوری شود. پس موضوع جانمایی و جابه‌جایی از اصل منتفی است. نکته دوم، بازار مصرف ماست. پروژه‌های عمرانی و ساخت‌‌وسازها، مهم‌ترین مصرف‌کنندگان ما هستند و به‌دلیل حجم بسیار بالای مصرف، و در نتیجه نیاز به ترانسپورت گسترده، عملا ناچاریم اطراف شهرها و سکونتگاه‌های انسانی باشیم. شما تصور بفرمایید حجم‌های چند ۱۰ تنی شن و ماسه، سوار بر کامیون‌های سنگین و درشت‌پیکر، در تمام طول جاده‌ها و اتوبان‌های کشور در تردد باشند. چه خسارات فنی، اقتصادی، انسانی و زیست‌محیطی دیگری به بار خواهد آمد.
تصمیم ممنوعیت موقت تولید، با مشورت انجمن بوده‌است؟
انجمن به دغدغه‌های زیست‌محیطی احترام می‌گذارد اما راه‌حل را تعطیلی صنعت نمی‌دانیم. متاسفانه تصمیمات دایر بر تعطیلی و توقف فعالیت معادن، صرفا طی یک فرآیند اطلاع‌رسانی و از طریق نامه‌نگاری اداری به ما اعلام می‌شود و در همه مشورت‌هایی که تاکنون با ما انجام شده، مخالفت صریح و قطعی خود را با این موضوع اعلام کرده‌ایم. باید توجه داشته باشیم که با توجه به ماهیت روزفروش معادن شن و ماسه، تنها نتیجه ادامه این تعطیلی، افت فروش، بحران نقدینگی، تعطیلی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و تعدیل نیروی کار مستقیم و غیرمستقیم خواهد بود. گفتنی است، تحت تاثیر تحولات ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، کاهش ارزش پول ملی و کاهش شدید حجم فعالیت‌های عمرانی در حوزه‌های دولتی و خصوصی و پس از آن نیز همه‌گیری ویروس کرونا، ما هم‌اکنون با افت سنگین فروش و نقدینگی در معادن شن و ماسه مواجه هستیم که ادامه آن، خصوصا با توجه به نزدیکی به روزهای پایانی سال می‌تواند بسیار مشکل‌آفرین باشد.
آیا تحقیقی توسط شما یا دستگاه‌های اجرایی نظارت‌کننده بر فعالیت شما انجام شده که کارخانه‌های شن و ماسه، چه تاثیر زیست‌محیطی دارند؟ اعم از آلودگی‌های اخیر یا سایر آلاینده‌ها؟
ما معتقدیم که تعطیلی معادن شن و ماسه هنگام آلودگی هوای کلان‌شهرها قصه‌ای کهنه و شگردی نخ‌‍‌نما شده است. فرار رو به‌جلوی مسوولان همه دولت‌ها، شوراها و شهرداری‌ها، فارغ از هر رنگ و حزب و جناحی. بدون اینکه تا به‌حال یک نفر، و فقط یک نفر توانسته باشد پاسخی منطقی و علمی به این موضوع بدهد که آلودگی شیمیایی هوای شهرها با ذرات زیر ۵/ ۲ میکرون، چه ارتباطی با فعالیت تولیدی معادن شن و ماسه دارد؛ آن‌هم در شرایطی که در وضعیت وارونگی هوا، حتی بادی هم نمی‌آید تا همین اندک خاک معادن را هم جابه‌جا کند. همین امروز و پس از گذشت ۲۰ روز از تعطیلی کامل معادن، در کنار تعطیلی تمامی فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی و رفت و آمدها و...، بازهم شاهد افت کیفیت هر روزه هوا هستیم.
ما که منکر موضوع آلودگی نیستیم، اما مساله ما، آدرس غلط دادن است. اساسا تولید ذرات زیر ۵/ ۲ میکرون در معادن شن و ماسه بسیار کم و ناچیز است.کوچک‌ترین ذرات تولیدی ما ۱۰ میکرون هستند و اینها هم برای جابه‌جایی، به سرعت باد حدودا ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر در ساعت نیاز دارند. که خب اگر چنین بادی باشد، دیگر ما وارونگی هوا نداریم!
با توجه به مسوولیت اجتماعی که درخصوص کاهش آلاینده‌ها بر عهده اعضای انجمن است، از پروژه‌های ارتقای زیست‌محیطی که انجمن و اعضا در سال‌های اخیر انجام دادند بگویید و اینکه تا چه حد روند تولید را متناسب با ارزش‌های زیست‌محیطی اصلاح کرده‌اید؟
در حوزه اقدامات زیست‌محیطی ما واقعا پیشرو بوده‌ایم. به اذعان تمامی سازمان‌ها و ارگان‌های دخیل از سال‌ها پیش ما با هزینه‌های بسیار سنگین، نصب تجهیزات تصفیه آب در معادن را آغاز کردیم که با بازگردانی چندباره آب مصرفی در فرآیند شست‌وشوی مصالح، مصرف آب را تا حدود ۹۰درصد کاهش می‌دهد. نکته دوم، شست‌وشوی مواد اولیه پیش از آغاز فرآیند تولید، برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار است. تمامی خطوط تولیدی ما به سیستم‌های آب‌پاش مجهزند که اجازه تولید خاک را نمی‌دهد. استفاده از مه‌پاش‌ها، سومین راهکار ماست. با استفاده از دستگاه‌های ایجاد قطرات ریز آب، همان اندک غبار تولیدی در فرآیند استارت کارخانه‌ها نیز بر زمین می‌نشینند.
بحث بعدی در کنار مدیریت مصرف آب، تلاش در راستای آبخیزداری است. در جریان سیلاب‌های چندسال گذشته استان، مدیریت صحیح آب مازاد ظرفیت سد کرج توسط معادن شن و ماسه بود که جلوی بروز فاجعه در سطح منطقه و استان را گرفت. همکاران ما در ایام تعطیلی عید با حضور شخصی و در اختیار گذاشتن نیروها و ماشین‌آلاتشان، توانستند با هدایت آب به سمت حوضچه‌های آرامش معادن، جلوی هدررفت حجم وسیعی از آب و ایجاد خسارت به شهرستان و استان را بگیرند و در کنار آن نیز تا چند متر، حجم و سطح آب سفره‌های زیرزمینی منطقه را افزایش دهند؛ حتی به قیمت زیر آب رفتن خطوط تولیدی و زیان به کارخانه‌های خودشان.
یا موضوع مشارکت در طرح پیک‌سایی برق؛ ما در ایام تابستان و در روزهای اوج فشار و بار شبکه، با تغییر و کاهش ساعات کاری به مدت حدود دو ماه، به‌‌رغم همه مشکلاتی که برایمان ایجاد می‌شود، حجم عمده‌ای برق را آزاد می‌کنیم تا فشار از شبکه برداشته شده و جلوی قطعی برق گرفته شود.
اگر بخواهیم وارد حوزه مسوولیت اجتماعی نیز بشویم که یک مثنوی کم است. سراغ آن را می‌توانید از تمامی مسوولان سطح شهرستان و استان، در همه حوزه‌های عمرانی، بهداشتی، انتظامی، امنیتی، خیریه و... بگیرید.
