بررسی مشکلات زنبورداران و جایگاه تجاری عسل در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»
شهد شیرین اقتصاد
عسل یکی از محصولات غذایی با ارزش است که علاوه بر مصرف غذایی کاربرد دارویی هم دارد و تقریبا در درمان اغلب بیماری‌ها مفید است و جالب اینکه به‌دلیل فواید متعددی که دارد در زمان شیوع کرونا مصرف آن در جهان با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده است. زنبورداری در ایران سابقه دیرینه ای دارد و یکی از حرفه‌های اصیل و قدیمی است. به همین دلیل عسل تولید ایران از کیفیت بالایی برخوردار است و نوع صادراتی آن در دنیا جایگاه خوبی دارد که می‌تواند منبع خوبی برای اشتغال باشد. اما متاسفانه صنعت زنبورداری کشور با وجود این توانمندی‌ها از سوی دولت به شکل مناسب حمایت نشده است.درحقیقت بزرگ‌ترین کمک دولت به رونق و افزایش تولید این است که موانعی که سد راه آن ایجاد می‌شود را برداشته تا چرخ‌های اقتصاد به خوبی بچرخد.
لزوم تقویت بخش‌خصوصی
متاسفانه در سال‌های اخیرمشکلات موجود باعث شده که صادرات این شهد شیرین به شدت کاهش یافته و جایگاه تجاری کشورمان درجهان در معرض خطر قراربگیرد.موضوعی که حالا مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور نیز آن را یکی از عوامل ضعیف شدن این صنعت در کشور دانسته است. بهزاد بانکی‌پور در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» تاکید کرده آنها انتظار زیادی از دولت ندارند اما خواهان تقویت بخش‌خصوصی هستند.او گفت:«این روزها همه بخش‌ها از جمله صنعت، خدمات و کشاورزی هر کدام به تناسب خود با مشکلات و چالش‌هایی مواجه هستند اما ما باور داریم با تفکیک نقش دولت و حمایت‌های مناسب از بخش‌خصوصی می‌شود از همه این مشکلات عبور کرد.ولی نهادهای صنفی، تشکل‌ها و اتحادیه‌هایی که در قالب بخش‌خصوصی نیز فعالیت می‌کنند باید نقش و سهم خود را به درستی انجام دهند. ما در صنعت زنبورداری، تشکل‌ها و نهادهای صنفی بسیار خوبی داریم.خوشبختانه یکی از صنایعی هستیم که بیشترین تعاونی‌ها را هم داریم و صندوق حمایت از زنبورداران هم ایجاد شده که این نشان می‌دهد ساختار تشکل یافته خوبی داریم. ما در صندوق حمایت وظیفه سرمایه‌گذاری را داریم و بزرگ‌ترین مشکل نیز محدودیت منابع مالی است. انتظاری از دولت نداریم که بیاید بازار را متعادل و اصلاح کند اما اگر صندوقی را تشکیل داد انتظار داریم در مورد افزایش سرمایه آن کمک و بعد ارزیابی کند که اگر کمک به بخش‌خصوصی مفید است آن را تقویت کند. با توجه به منابع فعلی ما حداکثر ۱۰درصد روی نهاده‌ها اثر گذار هستیم اما اگر دولت ۱۰ تا ۱۵ میلیارد تومان به صندوق کمک کند این اثر به۲۰ درصد می‌رسد و تولید عسل و دیگر محصولات جانبی آن افزایش پیدا می‌کند.»
هشدار کاهش آمار صادرات
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور در ادامه درخصوص کاهش میزان صادرات این محصول صحبت و خواهان نگاه جدی دولت در این زمینه شد.«طبق آخرین آمار حدود ۵۲۰ واحد بسته‌بندی عسل در کشور وجود دارد اما با این حال در این حوزه جای کار بیشتری داریم تا موضوع صادرات شتاب بیشتری بگیرد. معتقد هستیم باید زنجیره صادرات را شکل دهیم تا از این بخش درآمد بیشتری برای تولید کننده و کشور ایجاد شود. در سال‌های اخیر معرفی و تبلیغ مناسبی برای عسل ایران انجام شده اما با این حال آمارها نشان می‌دهد صادرات آن کاهش داشته است. صادرات حالا به کمتر از هزار تن در سال رسیده و این هشدار و زنگ خطری برای اقتصاد و تولید‌کننده کشور است. البته کاهش شدید انتقال پول و مبادلات مالی در بانک‌های خارجی به‌دلیل تحریم‌ها روی این موضوع اثر گذاشته اما امیدواریم با رفع برخی موانع صادرات این شهد شیرین افزایش پیدا کرده تا سهمی در شکوفایی اقتصادی داشته باشیم.» اما زنبورعسل به جز تولید این شهد شیرین، سودمندی‌های دیگری نیز برای انسان‌ها دارد که از جمله آن می‌توان به «ژل رویال» و «زهر» اشاره کرد که هر دو در زمینه‌های پزشکی کاربردهای فراوانی دارند. بهزاد بانکی‌پور در ادامه در مورد شرایط تولید این محصولات نیز گفت: «ما قبلا وارد‌کننده ژل رویال بودیم اما با سرمایه‌گذاری انتقال فرآوری این ژل که ملکه کندو آن را به میزان محدودی برای تغذیه لاروها تولید می‌کند و خاصیت درمانی زیادی دارد، از شرایط تک‌محصولی زنبورداری خارج شدیم. حالا خوشبختانه ایران تبدیل به سومین کشور تولید ژل رویال در جهان شده و هر کیلو از این محصول در کشور بین شش تا هفت میلیون تومان فروخته می‌شود. ما درخواست کردیم که دولت واردات این محصول را ممنوع کند و حالا صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری خریدار عمده این محصول تولید شده در کشور است و ما هم آن را در اختیار شرکت‌های داروسازی قرار می‌دهیم. البته تولید زهر زنبورهم که خاصیت‌های درمانی دارد در کشور از مدت‌ها پیش آغاز و باعث شده فروش زنبورداران بهبود پیدا کند.»
تشخیص عسل اصل از تقلبی
اما خریداران عسل در ایران همیشه با یک مشکل بزرگ روبه‌رو بوده‌اند و آن اینکه محصولی که خریداری می‌کنند اصل است یا تقلبی. مهندس بانکی‌پور مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورداری کشور در این مورد نیز گفت: «ما دربخش قیمت فروش عسل و اصالت این محصول چالش‌های زیادی داریم. عسل حاشیه سود بالایی دارد که نه به تولید‌کننده می‌رسد و نه مصرف‌کننده، بلکه عمده آن نصیب واسطه‌ها می‌شود.چون زنبوردارها نهاده‌های یارانه‌ای مصرف نمی‌کنند پس قیمت‌گذاری با تشکل‌های صنفی است اما ممکن است در ادامه و تا زمان رسیدن محصول به دست مصرف‌کننده برخی عوامل باعث افزایش قیمت‌ها شوند. اما موضوع دیگری که برای عسل زیاد مطرح می‌شود اصل یا تقلبی بودن آن است. متاسفانه برخی عسل‌های تغذیه‌ای به‌عنوان عسل طبیعی فروخته می‌شوند یا حتی عسل‌های دست‌سازی وجود دارند که اصلا زنبور آنها را تولید نکرده و غیرقانونی به فروش می‌روند. این اتفاق برای مصرف‌کننده و محیط کسب‌وکار زنبورداران بسیار مضر و خطرناک است. برخی روش‌هایی که برای تشخیص اصالت عسل طبیعی گفته می‌شود درست نیست و عسل اصل و تقلبی فقط در آزمایشگاه‌ها تشخیص داده می‌شود.البته برای مشخص شدن کیفیت عسل، گرده‌شناسی هم اهمیت دارد که این مورد هم فقط در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود. اما ما برای برطرف شدن این مشکل از وزارت جهادکشاورزی درخواست کردیم طرح اجباری کردن استاندارد عسل را اجرایی کند و به زودی با اجرای این طرح از حجم عسل‌های تقلبی کاسته خواهد شد.»
