آرتمیا ارومیانا در معرض نابودی

دنیای اقتصاد، ارومیه، امیررضا علیار: بیش از سه سال است که دیگر آرتمیای زنده در دریاچه ارومیه مشاهده نمی‌شود، غلظت بیش از حد نمک، کاهش ۹۵ درصدی مساحت دریاچه شرایط مطلوب برای زیست این گونه اقتصادی و ارزشمند را از بین برده است.

اکنون ترکیب جمعیتی آرتمیا ارومیانا از بین رفته و تنها می‌توان سیست(تخم) این موجود را در این زیست بوم بحرانی پیدا کرد و اگر برای این مشکل چاره‌اندیشی نشود باید منتظر انقراض نسل آرتمیا ارومیانا در داخل دریاچه ارومیه بود.

به اعتقاد کارشناسان مسائل اقتصادی آذربایجان غربی، آرتمیا ارومیانا به‌دلیل کمک به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه از منابع مهم اقتصادی استان به‌شمار می‌رود. این موجود تنها در دریاچه ارومیه یافت می‌شود.

از سال آبی ۷۵ - ۷۴ تاکنون رقوم ارتفاعی سطح تراز آب دریاچه ارومیه سیر نزولی پیدا کرده و در سال‌های اخیر آب به بحرانی‌ترین وضعیت خود رسیده که این موضوع حیات تنها موجود آن را با خطر جدی مواجه کرده، به همین دلیل نجات این اکوسیستم باارزش و بحران‌زده به یک عزم ملی و منطقه‌ای نیاز دارد.

در دو دهه اخیر آرتمیا بهره‌برداری نمی‌شود

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیا با اشاره به وضعیت بحرانی تنها موجود زنده دریاچه ارومیه گفت: سال‌های گذشته دریاچه ارومیه یکی از زیستگاه‌های جهانی آرتمیا بود ولی متاسفانه در دوهه اخیر به‌دلیل مشکلات اکولوژیکی حادث شده هیچ‌گونه آرتمیایی از این تالاب بهره‌برداری نشده است. یوسفعلی اسدپور با بیان اینکه هم‌اکنون آرتمیای زنده‌ای در دریاچه وجود ندارد، اعلام کرد: تنها می‌توان سیست آرتمیا یا همان تخم این موجود را در بخش‌هایی از دریاچه مشاهده کرد که به‌دلیل شرایط بحرانی قادر به زندگی نیست.

وی ادامه داد: نتایج تحقیقات نشان داده سیست‌های آرتمیا اگر مناسب بسته بندی شوند تا ۱۰ سال حیات خود را حفظ می‌کنند.

اسدپور با بیان اینکه توده زنده آرتمیا بیش از ۴ سال زنده نمی‌ماند، گفت: زنده مانی آرتمیا فقط به سیست آن است چون به صورت ایجاد تخم با پوشش بسیار مقاوم در طبیعت در مقابل اشعه، حرارت و نفوذپذیری انجام می‌شود و می‌تواند کاملا در طبیعت در شرایط جوی و اکولوژیک نامناسب شرایط خود را حفظ کند.

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیا افزود: نتایج مطالعات نشان می‌دهد، در فصل بهار آرتمیا در ورود آب به مصب‌های رودخانه به دریاچه بلافاصله اقدام به ادامه حیات و تکثیر کرده است ولی متاسفانه چون ورودی آب‌ها در دریاچه ارومیه موقتی است بلافاصله بعد از خشکسالی از بین می‌رود.

ایجاد بانک سیست و ژن آرتمیا

اسدپور درباره اقدامات این مرکز به‌منظور صیانت از آرتمیا اظهار کرد: برای اینکه آرتمیا حیات خود را از دست ندهد، سال‌های اخیر ایجاد بانک سیست، ژن و پرورش آن را در حاشیه دریاچه در دستور کار قرار داده‌ایم که اجرای این طرح نیازمند اعتبار است.

وی اعتبار اولیه راه‌اندازی بانک اطلاعاتی برای حفظ ذخایر آرتمیا را ۱۰۰ میلیون تومان اعلام کرد و گفت: در صورت تخصیص اعتبار، یک سایت تحقیقاتی ۱۰ هکتاری در حاشیه دریاچه ارومیه پس از اخذ مجوزهای قانونی و با هماهنگی دستگاه‌های مربوطه به‌خصوص سازمان حفاظت محیط زیست ایجاد و فعالیت‌های عملی و پژوهشی انجام می‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به اینکه در ارومیه در دو سایت مرکز تحقیقات آرتمیای کشور و شهرستان میاندوآب پرورش آزمایشی آرتمیا انجام می‌شود، گفت: در نظر داریم پرورش آن را به صورت یک حرفه اشتغال‌زا در سایت میاندوآب جایگزین کنیم.

وی با اعلام اینکه اکنون با توجه به شرایط فعلی و مشکل مصرف آب در کشور پرورش آرتمیا در زه‌آب‌ها می‌تواند به عنوان یک بحث کشت جایگزین و اشتغال جایگزین مطرح شود، گفت: نتایج حاصل از مرکز تحقیقات آرتمیا نشان می‌دهد در اصفهان، قم و در بندرعباس موفقیت‌هایی در پرورش آرتمیا از زه‌آب‌ها داشته‌ایم.

وی یادآور شد: جایگزین پرورش آرتمیا در اراضی شور و زه‌آب‌ها می‌تواند برای ایجاد اشتغال و تولید درآمد مانع ورود این محصول به کشور شده و نیازهای کشور را در صنعت به‌خصوص در صنعت تکثیر و پرورش میگو برطرف کند.

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی نیز در خصوص آخرین وضعیت آرتمیا گفت: در سال‌های گذشته متاسفانه با بحران زیست محیطی این تالاب بین‌المللی آرتمیا نیز شرایط بحرانی را سپری می‌کند. حمید رعناقد با بیان اینکه غلظت نمک دریاچه ارومیه به حالت اشباع رسیده است، ادامه داد: در قسمت‌هایی از دریاچه که دارای آب زیاد و غلظت نمک کم است آرتمیا می‌تواند سیست‌زایی کند و به زندگی خود ادامه بدهد.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه اکنون دریاچه ارومیه شرایط مطلوب برای زیست آرتمیا را ندارد، گفت: اقدامی که برای صیانت از آرتمیا می‌توانیم انجام دهیم این است که زیستگاه لازم را برای پرورش آرتمیا تهیه کرده و با اقدامات حفاظتی ذخایر این گونه با ارزش را صیانت کنیم.

رعناقد اظهار کرد: به این منظور در سال‌های گذشته سازمان محیط زیست نسبت به خرید سیست آرتمیا اقدام کرده و اکنون این سیست در اختیار سازمان است و قصد داریم با همکاری مرکز آرتمیا کشور و پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه این گونه خاص را در استخرهای خاکی دریاچه ارومیه پرورش دهیم تا تغذیه مناسبی برای پرندگان باشد و بتوانیم سیست آرتمیا را تولید کنیم و با این کار آرتمیا را نجات بدهیم تا ژنتیک آن از بین نرود.

وی گفت: سازمان محیط زیست در نظر دارد با همکاری ستاد احیا دریاچه ارومیه و مرکز تحقیقات آرتمیا کشور سایت‌های پرورشی در حاشیه دریاچه ارومیه در بخش‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در نزدیکی دریاچه ایجاد کند. خشکسالی حاکم بر دریاچه ارومیه، تبخیر بالای آب، تغییر وضعیت زیستی دریاچه، مدیریت ناصحیح در استفاده از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، احداث سدها به همراه دخالت عوامل انسانی از اهم دلایل به خطر افتادن حیات دریاچه ارومیه و تنها موجود زنده آن آرتمیا به‌شمار می‌رود.

کارشناسان و مسوولان در تلاش هستند با دستیابی به راهکارهای پژوهشی، علمی و نیز عملی کردن آنها برای رفع مشکلات و ایجاد شرایط مناسب به‌منظور صیانت از تنها موجود زنده دریاچه ارومیه اقدام کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه و کارشناس پژوهش و مطالعات دریاچه ارومیه نیز با تاکید بر اینکه هیچ آمار دقیقی از میزان تخم آرتمیا در دریاچه ارومیه وجود ندارد، اعلام کرد: بخش عمده‌ای از تخم آرتمیا در لابه‌لای نمک‌های بستر دریاچه به خواب مطلق رفته است.

وی افزود: در شرایط موجود که شوری آب دریاچه به حدود ۵۰۰ گرم در لیتر رسیده تخم آرتمیا همراه با نمک‌ها رسوب کرده است.

آق با بیان اینکه در صورت بهبود شرایط آبی دریاچه ارومیه می‌توان به نجات آرتمیا ارومیانا نیز امیدوار بود، گفت: تخم آرتمیا به‌دلیل مقاومت بالا می‌تواند در دریاچه ارومیه و لابه‌لای نمک‌های بستر دریاچه ارومیه باقی بماند و در سال‌های آینده هر زمان که آب بیشتر و شوری آن پایین آمد، احیا شود و دوباره به حیات برگردد.

کارشناس پژوهش و مطالعات دریاچه ارومیه در خصوص راهکارهای پیشنهادی در زمینه احیای آرتمیا گفت: پیشنهاد دادیم در یک بخش از دریاچه ارومیه و وسط سه جزیره بزرگ اشک، کبودان و اسپیر شرایطی ایجاد کنیم تا آرتمیا را دوباره به شکوفایی خود برسانیم و پرندگان مهاجر هم بتوانند از این آرتمیا تغذیه کنند ولی متاسفانه هنوز با این ایده از سوی مسوولان موافقت نشده است.

آق با تاکید بر اینکه سالانه به ۲۰ تن تخم آرتمیا در مراکز پرورش میگو، ماهیان آبزی، زینتی و خاویاری نیاز داریم، اعلام کرد: تخم آرتمیا کیلویی ۱۰۰ تا ۲۵۰ دلار است و در بازار جهانی آرتمیا زنده، منجمد، پودر و پولک آرتمیا تولید می‌شود که از ارزش بالایی برخوردار است.

وی با اعلام اینکه آرتمیا در داخل کشور به صورت زنده ۲۰ تا ۱۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد، گفت: با توجه به ارزش غذایی و اقتصادی بالای آرتمیا می‌توان با پرورش آن اقتصاد استان را رونق بخشید، چرا که بازار جهانی به آرتمیا نیاز شدید دارد.