دنیای اقتصاد - ارومیه - امیررضا علیار: کمبود قالیباف ماهر، روند طولانی پرداخت تسهیلات بانکی، مشکلات صادراتی، نبود نمایشگاه دائمی، عدم توجه جدی به مشاغل مکمل قالیبافی، عدم اجرای مصوبات حمایتی، بالا بودن نرخ کارمزد تسهیلات از جمله مشکلات هنر - صنعت فرش دستباف استان محسوب می‌شود.
فرش دستباف آذربایجان غربی با توجه به قدمت آن جایگاه ویژه‌ای در میان فرش‌های دستباف تولید شده در کشور دارد به طوری که فرش ریز ماهی خوی و افشار آهنین تکاب به علت استحکام، ظرافت و کیفیت بالا و تولید شده با پشم، ابریشم، چله و گل ابریشم در ابعاد، نقوش و رنگ آمیزی‌های متنوع با گره ترکی از شهرت جهانی برخوردارند.سال‌ها است نه تنها در داخل کشور حاصل دسترنج هنرمندان فرش این استان به جیب تجار سایر استان‌ها می‌رود، بلکه بخش زیادی از سود این صنعت در آذربایجان غربی نیز از طریق صادرات عاید تجار استان‌های همسایه می‌شود که با ثبت جهانی برند ریز ماهی به نام خوی بخشی از این مشکل برطرف شد.
احیای طرح‌های قدیمی و ثبت ملی ریز ماهی به نام خوی و افشار به نام تکاب، بازاریابی با شیوه‌های نوین و تبلیغات گسترده در سال‌های اخیر هر چند توانسته مسکن کوتاهی برای مشکل صادرات فرش آذربایجان غربی باشد، اما هنوز این هنر صنعت با گره‌های بسته زیادی مواجه است.
متاسفانه صادرات بی‌رویه فرش‌های دستباف نامرغوب، موجب شده تا کشورهایی که در گذشته در این صنعت حرفی برای گفتن نداشتند، امروز در بازارهای جهانی بالاتر از ایران بایستند که فعالیت افراد کم تجربه و واسطه‌ها در این صنعت به‌خصوص در امر صادرات که نیاز به شناخت کارشناسانه بازار دارد یکی دیگر از دلایل نزول جایگاه فرش دستباف ایرانی است.
در ایران نه تنها گرانی مواد اولیه، بلکه هزینه‌های بالای کارگر و نیروی کار موجب شده است تا رقبای ما فرش‌های هرچند با کیفیت پایین‌تر، اما با قیمت مناسب‌تر روانه بازار مصرف کنند. در حال حاضر آنچه کمی نگران‌کننده است و جامعه فرش از آن به عنوان نگرانی یاد می‌کند تطبیق نداشتن تولیدات با نیازهای روز جهان و مردم استفاده‌کننده است.
لزوم شناسنامه دار کردن
فرش‌های دستباف
رئیس اداره فرش سازمان بازرگانی آذربایجان غربی گفت: به‌دلیل فقدان تشکل‌های صادراتی مربوط به صنعت فرش و عدم امکان صدور از گمرکات آذربایجان غربی همواره فرش‌های تولیدی استان توسط تجار متفرقه به طرق مختلف از شهرستان‌های استان جمع‌آوری و به نام تولیدات سایر استان‌ها صادر می‌شود.
خلیل نوری با انتقاد از قانون اختیاری بودن شناسنامه دار کردن فرش‌های دستباف توسط بافندگان، اظهار کرد: با ایجاد امکانات و خرید تجهیزات مورد نیاز به زودی شناسنامه دار کردن فرش تولیدی در آذربایجان غربی اجباری می‌شود.
تبلیغات لازمه توسعه
هنر- صنعت فرش
وی بازاریابی فرش دستباف در بازارهای داخلی و بین‌المللی را یکی از ضروریات توسعه و ماندگاری این هنر- صنعت و حفظ اشتغال موجود دانست و افزود: دریافت سفارش تولید فرش از طریق بازاریابی اصولی باعث معرفی و ارتقای جایگاه فرش استان در بازارهای بین‌المللی شود.
وی تولید قطعات بزرگ فرش دستباف با ارزش اقتصادی بیشتر به جای تابلوفرش‌های کوچک و تزئینی را از جمله راهکارهای حفظ بازارهای جهانی اعلام و عنوان کرد: برگزاری نمایشگاه و تورهای تجاری برای شناسایی سلیقه مصرف‌کنندگان فرش‌دستباف نیز ضروری است.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی با اشاره به اینکه استان ۴/۵ درصد از تولید کشور و همچنین ۷/۵ درصد از صادرات فرش دستباف را به خود اختصاص داده، ادامه داد: فرش دستباف به عنوان یکی از صنایع دستی با ارزش جایگاه مهمی را از نظر شغلی و هنری به خود اختصاص داده که در ارومیه، خوی، تکاب، شاهین دژ، بوکان، میاندوآب و مهاباد با گره ترکی که کیفیت و دوام بالاتری دارد، تولید می‌شود.
نوری وجود تبلیغات در خصوص شناساندن منزلت فرش دستباف را به عنوان یک ضرورت دانست و گفت: رسانه‌های جمعی برای معرفی این هنر- صنعت باید بیش از پیش ورود پیدا کرده چرا که نتایج مثبت آن را در زندگی مردم به‌ویژه فعالان این عرصه به‌طور گسترده شاهد می‌شویم.
لزوم توجه به مشاغل مکمل قالیبافی
رئیس اداره فرش دستباف سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی با بیان اینکه متاسفانه در حوزه مشاغل مکمل قالیبافی از جمله تهیه پشم مرغوب، رنگرزی، بازاریابی، طراحی و... با مشکلاتی مواجهه هستیم، ادامه داد: باید همه این بخش‌ها موازی با یکدیگر حرکت کنند.
نوری بازاریابی، تبلیغات، آموزش، تهیه، تولید و توزیع مواد اولیه مصرفی مرغوب، فروش، صادرات، طراحی، رنگ‌‌آمیزی، رنگرزی و ریسندگی خوب را از اصول اولیه برای بافت فرش دستباف صادراتی و مرغوب دانست و اظهار کرد: با حمایت‌های دولتی از جمله بیمه تامین اجتماعی و برگزاری دوره‌های آموزشی می‌توان انگیزه حضور در این هنر صنعتی را برای جوانان ایجاد کرد.
راه‌اندازی نمایشگاه دائمی
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی ضمن تاکید بر لزوم راه‌اندازی نمایشگاه دائمی فرش دستباف در ارومیه برای معرفی هر چه بهتر این هنر صنعت به گردشگران افزود: با راه‌اندازی این نمایشگاه فرش‌های دستباف استان در معرض دید عموم گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته و زمینه بازاریابی بهتر برای محصولات فراهم می‌شود.وی با اعلام اینکه در صورت همکاری همه دستگاه‌های اجرایی برای راه‌اندازی نمایشگاه دائمی فرش دستباف آذربایجان غربی می‌توان با بازاریابی و عقد قراردادهای سفارش بافت روند تولید فرش دستباف را در استان بهبود بخشید، ادامه داد: سفارش محور بودن کارگاه‌ها و بافندگان فرش دستباف می‌تواند به پایداری تولید و افزایش صادرات فرش از استان منجر شود.
رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی با اشاره به تولید سالانه ۴۲۴ هزار متر مربع انواع فرش دستباف در استان شامل ریزماهی خوی، افشار تکاب و انواع تابلو‌فرش، ادامه داد: به‌طور میانگین سالانه به ارزش ۳۲ میلیون دلار فرش استان از طریق گمرکات بین‌المللی به ویژه گمرک فرودگاه مهرآباد تهران به خارج از کشور صادر می‌شود.
نوری با اشاره به اینکه برای افزایش میزان صادرات فرش دستباف آذربایجان غربی امسال برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شده است، ادامه داد: ثبت جهانی فرش دستباف ریز ماهی خوی، ثبت ملی برند آهنین افشار تکاب، چاپ کتاب فرش، اعزام هیات‌های تجاری به کشورهای وارد‌کننده فرش ایران، برگزاری همایش‌های علمی بازاریابی و سلیقه‌یابی مشتریان در ارومیه، خوی و بوکان و برگزاری دوره‌های به بافی در این راستا در دست اجرا است.
کارمزد ۱۵ درصد به جای ۴ درصد تسهیلات بانکی
مدیر تعاونی فرش چهار برج میاندوآب نیز ضمن انتقاد از عدم اجرایی شدن مصوبات حمایتی مجلس و هیات وزیران با تاخیر دو تا سه ساله و عدم اجرای کامل، اظهار کرد: تسهیلات بانکی برای حمایت از قالیبافان در حال حاضر به معضلی برای این قشر تبدیل شده به طوری که بانک‌ها برخورد سلیقه‌ای در این راستا دارند.
اسداله یزدانی با اعلام اینکه متاسفانه بانک‌ها ضمن دریافت ۱۵ درصد نرخ کارمزد، ۶ درصد نیز جریمه دریافت می‌کنند، ادامه داد: تقسیط غیرکارشناسی بازپرداخت تسهیلات بانکی نیز مانعی برای تولید فرش دستباف در این منطقه شده و برای تسهیلات بالغ بر ۵۰۰ میلیون ریالی نرخ کارمزد ۳۰ تا ۳۵ درصد تعیین می‌شود.
وی با اشاره به اینکه کم توجهی بانک‌ها به موضوع فرش دستباف تا جایی است که طرهای پیشنهادی تولیدی بعد از ۲ تا ۳ سال بررسی می‌شود، ادامه داد: با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه، تصویب این طرح‌ها نیز در حال حاضر مرهمی بر مشکلات مجتمع‌های تولیدی فرش دستباف و تابلو فرش نشده و با وجود بازار خوب فرش، میزان تولید کاهش یافته است.
مصوبات حمایتی عملیاتی نمی‌شود
مدیر تعاونی فرش چهار برج میاندوآب با اشاره به بند ۹ ماده ۸ تصویب نامه هیات وزیران در سال ۸۵ مبنی بر دریافت حداکثر ۴ درصدی کارمزد تسهیلات مجتمع‌های تولیدی، گفت: این در حالی است که هم‌اکنون کمتر از ۱۵ درصد نرخ کارمزد توسط بانک‌ها دریافت نمی‌شود و مجتمع‌های قالیبافی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده‌اند.
یزدانی با بیان اینکه متاسفانه طرح‌های قالیبافی در کمیسیون‌های بانک‌ها به دلایل مختلف رد یا درگیر مجراهای قانونی می‌شود، ادامه داد: مصوبات مجلس نیز بعد از ۲ تا ۳ سال آن هم به صورت ناقص اجرایی می‌شود که با در نظر گرفتن کوتاه‌مدت بودن تسهیلات بانکی، نوسات نرخ ارزی و افزایش میزان دستمزد نباید چشم‌انداز روشنی برای فرش دستباف در نظر داشت.
متولی چند گانه
مدیرعامل شرکت تعاونی فرش ارومیه نیز با بیان اینکه چندگانه بودن متولی فرش دستباف در آذربایجان غربی یکی از مشکلات و معضلات اصلی است، اعلام کرد: سازمان صنعت، معدن و تجارت، تعاون و اصناف باعث عدم تمرکز مدیریت فرش دستباف شده که امیدواریم با توجه به تشکیل کمیته فرش دستباف در استان این مشکل مرتفع شود.
محمد شکری با اشاره به اینکه مواد اولیه خیلی گران شده است، اعلام کرد: نبود صادرات استانی، کم شدن میزان تولید، عدم تخصیص اعتبار و تسهیلات کافی، نبود اتحادیه صادرکنندگان و کمبود نیروی کار ماهر مشکلات اصلی حوزه فرش دستباف در سطح استان هستند.
وی پرداخت ۵۰ میلیون ریال تسهیلات را برای بافت فرش ۶ متری ناکافی اعلام کرد و ادامه داد: ابریشم و نخ معمولی فرش دستباف ۴۰۰ درصد افزایش یافته، ولی ۶ ماه پیش فرش دستباف ۱۲ متری ۱۵ میلیون تومان بود که هم‌اکنون حداکثر تا ۲۵ میلیون ریال یعنی با ۸۰ درصد افزایش به فروش می‌رسد که نشان‌دهنده افزایش بیش از حد مواد اولیه نسبت به قیمت فرش است.
اختصاص ۸۵ میلیارد ریال تسهیلات
معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی از اختصاص مبلغ ۸۵ میلیارد ریال تسهیلات بانکی به ۶۸ طرح قالیبافی در استان خبر داد و افزود: این میزان تسهیلات از محل اعتبارات مرکز ملی فرش ایران و با هدف حمایت و پشتیبانی از تولیدکنندگان فرش به تعاونی‌ها و کارگاه‌های فرش دستباف استان پرداخت می‌شود.
محمد دهقان اضافه کرد: همچنین ۳۸ طرح قالیبافی در استان به صورت ذخیره و با اعتبار ۴۳ میلیارد ریال جهت بهره‌مندی از تسهیلات بانکی به مرکز ملی فرش ایران معرفی شده است که متقاضیان با مراجعه به بانک‌های عامل می‌توانند از تسهیلات بانکی برخوردار شوند.
وی اظهار کرد: همچنین در ۹ ماه سال‌جاری تعداد ۶۱ فقره کارگاه غیرمتمرکز با مدیریت متمرکز و مجتمع‌ها و تعاونی‌های قالیبافی برای اخذ تسهیلات به مبلغ ۶۴ هزار و ۷۰۰ میلیون ریال از محل ماده ۱۶ به مرکز ملی فرش ایران معرفی شده است.
به هر حال با وجود برخی مشکلات هنوز هم فرش ایران در دنیا مزین و نشان کیفیت فروشگاه‌ها و خانه‌ها است و رقبای ما که از طرح‌ها، نقشه‌ها و رنگ‌های ایران استفاده می‌کنند، چون بدون کیفیت این فرش‌ها را بافته و تنها با نگاه تجاری آن را عرضه می‌کنند، نمی‌توانند مقابل فرش خوب ایرانی عرض اندام کنند، اما ارتقای فرش ایرانی و حفظ بازارهای جهانی نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت اصولی است.
۱۱ درصد از صادرات فرش کشور مربوط به آذربایجان غربی است و ۸۵ درصد فرش‌های دستباف تولید شده استان قابلیت صادرات دارند که این امر ضرورت توجه به رفع صادرات پیش روی این صنعت را در استان دو چندان می‌کند.