فرش تبریز در دایره بی‌توجهی‌ها
بهروز خاماچی، تاریخدان برجسته تبریزی با اشاره به تاریخ بافندگی در تبریز با بیان این‌که از روزگاران قدیم، تبریز مرکز بافت بهترین صنایع‌دستی به‌ویژه فرش بوده است، تاکید می‌کند: سه نوع فرش دستباف با نام‌های تبریز بافت، هریس بافت و روستا بافت در منطقه آذربایجان تولید می‌شد. وی اظهار کرد: از سال ۷۰۰ هجری یعنی دوران ایلخانان، تبریز و روستاهای اطراف آن از مراکز تولید بهترین قالی‌ها بوده و بهترین مصالح اولیه فرش یعنی ابریشم و پشم قالیبافی و رگه‌های گیاهی در اختیار روستاییان این منطقه قرار داشت، از طرف دیگر نیز بانوان این دیار از نوعی ذوق و قریحه و ابتکار و هنر بهره‌مند بودند. خاماچی می‌گوید: عمده تولیدات فرش از شهرستان‌های مختلف استان چون اهر، هریس، مهربان، شربیان و بستان‌آباد و همه فرش‌های قالیبافی تبریز و حومه در بازارهای تبریز به مشتریان عرضه می‌شوند. اکنون فرش تبریز، هنری به قدمت چند هزار سال و با هنرمندان بی‌شمار خود، این روزها در خلأ توجه مسوولان قرار دارد. از افزایش مخارج زندگی بافندگان گرفته تا مشکلات بیمه و صادرات فرش تبریز، در نهایت موجب شده تا خیل عظیمی از هنرمندان شغل بافندگی و خروج از این هنرصنعت را بر ماندن ترجیح دهند.
اسماعیل چمنی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز درباره مشکلات تولید و صادرات فرش می‌گوید: شرایط محیط کاری قالیبافان و هنرمندان تولید فرش آذربایجان، سلامتی آنها را تهدید می‌کند. چمنی با تاکید بر این‌که متولیان در دوران کرونا در چارچوب قانون هم به کمک قالیبافان نیامده‌اند، می‌گوید: اکنون به دلایل مختلف با تعدیل و کاهش تعداد قالیبافان کشور و استان مواجه هستیم. به گونه‌ای که اکنون شاهد خروج حداقل ۳۰ درصد از جمعیت ۲۰۰ هزار نفری اشتغال مستقیم و ۵۰۰ هزار نفری از جمعیت اشتغال غیرمستقیم حوزه تولید فرش استان هستیم.
وی با بیان این‌که افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه، قطع بیمه قالیبافی و شرایط کرونایی باعث کاهش جمعیت قالیبافی استان شده است، تصریح می‌کند: با کاهش تعداد قالیبافان، میزان تولید فرش، شاغلان این حوزه و در نهایت حجم صادرات کاهش یافته است.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در خصوص مشکل افزایش قیمت مواد اولیه صنعت فرش همچون ابریشم، نقشه و لوازم قالیبافی نیز می‌گوید: در حالی که دولت هیچ‌گونه سوبسیدی برای خرید این مواد اختصاص نداده، افزایش هفت برابری قیمت مواد اولیه باعث شده است تا قالیبافان خانگی و کارگاهی توانایی خرید مواد اولیه قالیبافی را نداشته باشند چرا که یک قالیباف قادر نیست تا هزینه ۴۰ میلیون تومانی برای خرید مواد اولیه یک قالی شش متری را از زمان رنگرزی تا پرداخت متقبل شود.
وی با بیان این‌که طبق قانون ملی، قالیبافان کشور باید از بیمه تامین اجتماعی بهره‌مند شوند، اظهار می‌کند: تا هفت سال پیش، نزدیک به ۹۰ هزار خانوار در استان از بخش قالیبافی بیمه شده بودند اما تاکنون به جای افزایش، به بهانه‌های مختلف شاهد قطع بیمه ۵۰ هزار خانوار هستیم و اکنون تنها ۴۰ هزار خانوار در استان (معادل ۲۰ درصد ظرفیت کل استان) تحت پوشش بیمه قالیبافی قرار دارند.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف تبریز در ادامه با اشاره به مشکلات حوزه صادرات فرش نیز اظهار می‌کند: حوزه صادرات دارای چند مولفه بوده که پایه آن، تولید است. در شرایط کنونی که تولیدات فرش کشور کاهش یافته است، تاثیر آن بر روی صادرات نیز غیرقابل انکار است.
چمنی تاکید می‌کند: باید زمان قانونی برای برگشت ارز در حوزه صادرات فرش برداشته شود، زیرا صادرکنندگان فرش، به دلیل بدهی که به تولیدکننده فرش دارند، ارز ناشی از فروش کالای خود را دیر یا زود به کشور بازمی‌گردانند ولی تعیین زمان برای آن باعث می‌شود تا صادرکننده ریسک نکند و از صادرات منصرف شود.
وی با بیان این‌که عامل دیگر مشکلات صادرات فرش کشور، تحریم است، اظهار می‌کند: برای صادرات فرش به کشورهایی که مشتری اصلی فرش ایرانی هستند، همچون عربستان، باید از طریق کشور ثالث و به صورت غیرمستقیم اقدام شود. مراد بی‌شک، یک کارآفرین و تولیدکننده در حوزه صنعت فرش نیز با بیان این‌که بازار فرش در وضعیت راکد قرار دارد و فروش، بسیار کم است، می‌گوید: کرونا و اصل تحریم‌های خارجی بر کشور تنها یک عامل برای این وضعیت می‌توانند باشند اما عنصر خودتحریمی، عامل در عامل بازار راکد فرش بوده و صنعت فرش کشور بیشتر تحت‌تاثیر خودتحریمی قرار دارد.
