خطر بیابانی شدن خوزستان

دنیای اقتصاد - اهواز - محمد علاف‌پور: استاندار خوزستان گفت: ریزگردها در خوزستان و استان‌های همجوار به موضوعی ملی و بین‌المللی تبدیل شده و کشورهای منطقه و سازمان ملل را نیز درگیر کرده است. غلامرضا شریعتی اظهار کرد: با توجه به حساسیت موضوع در زمینه مقابله با ریزگردها قطعنامه‌هایی در سازمان ملل برای آن تصویب و اقداماتی در منطقه برای جلوگیری و پیشگیری از این پدیده در حال انجام است.وی افزود: دولت در زمینه مقابله با ریزگردها پیگیری‌های لازم را داشته و این موضوع را از جوامع بین‌المللی دنبال می‌کند. شریعتی تصریح کرد: در سال‌جاری با وجود تنگناها، دولت به‌صورت جدی وارد کارزار شد و پیمانکاران و مردم محلی با مشارکت سپاه و بسیج موفق شدند ۶ هزار کانون ریزگرد در استان را نهال‌کاری کنند و امید است تا ماه‌های آینده نهال‌کاری ۴۲ هزار کانون ریزگرد در استان به پایان برسد. شریعتی تصریح کرد: آنچه که اکنون در اولویت است، گام برداشتن برای بهبود وضعیت و شرایط استان است که همه باید برای تحقق آن دست به دست هم دهند. وی اعلام کرد: ۳۵۰ هزار هکتار کانون ریزگرد و به همین میزان شن‌زار در استان وجود دارد که مهار آن به غیر از همکاری همگانی مردم، سازمان‌های دولتی و مردم نهاد، نمایندگان مجلس و نهادهای دولتی غیرممکن است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان نسبت به گسترش بیابان‌های استان هشدار داد و گفت: حدود ۴۰۰ هزار تا ۷۰۰ هزار هکتار از زمین‌های خوزستان نیز در معرض بیابانی شدن قرار دارند. احمد مطیعی با اشاره به دو نوع منشأ ایجاد گرد و غبار در خوزستان اظهار کرد: وقوع گرد و غبار ناشی از کانون‌های رسی و دشت‌های رسوبی است همچون هورها، تالاب‌ها و مراتع که در گذشته زیر پوشش آب‌ها بوده‌اند.وی افزود: بر اساس مطالعاتی که سازمان زمین‌شناسی انجام داده کانون‌های رسی یا کانون‌های گرد و غبار در خوزستان مساحتی حدود ۳۵۰ هزار هکتار دارند. مطیعی اضافه کرد: دسته دیگر کانون‌های گرد و غبار شامل شنزارها هستند که طبق مطالعات اداره کل منابع طبیعی این کانون‌ها نیز وسعتی حدود ۳۵۰ هزار هکتار دارند.وی تاکید کرد: به این ترتیب در مجموع ۷۰۰ هزار هکتار از وسعت خوزستان ۴/ ۶ میلیون هکتاری را کانون‌های گرد و غبار و شنزارها تشکیل می‌دهد که این زمین‌ها علاوه‌بر اینکه خود منشأ گردوغبار هستند، می‌توانند زمین‌های اطراف خود را به وسعت ۴۰۰ تا ۷۰۰ هزار هکتار تحت‌تاثیر فرسایش قرار داده و به مزارع، مناطق مسکونی و روستاها هجوم آورند.مطیعی با اشاره به تفاوت مفهوم «بیابان» و «کویر» توضیح داد: بیابان نوعی اقلیم است که به مناطق خشک و نیمه‌خشک اطلاق می‌شود که لزوما کانون‌های گرد و غبار نیستند؛ ۲/ ۱ میلیون هکتار از مساحت خوزستان را مناطق بیابانی تشکیل می‌دهند، به‌طور مثال آبادان جزو مناطق بیابانی است اما رودها در آن جریان دارند.

سهم انسان در بیابان‌زایی

مدیرکل منابع طبیعی خوزستان همچنین عوامل محیطی و عوامل انسانی را دو دلیل اساسی بیابان‌زایی اعلام کرد و گفت: عوامل محیطی شامل اقلیم و سازند‌های زمین‌شناسی است.وی با اشاره به میزان تبخیر بالا در خوزستان افزود: میزان تبخیر در این استان ۳۲۰۰ میلی‌متر و میزان بارندگی ۲۵۵ میلی‌متر است که این مساله به معنی خروج آب‌ها است.مدیرکل منابع طبیعی خوزستان با بیان اینکه عوامل انسانی در خوزستان سهم بیشتری در بیابان‌زایی داشته، اظهار کرد: چرای بی‌رویه دام در مراتع، برداشت از معادن، طرح‌های عمرانی اعم از جاده‌سازی، خطوط لوله نفت و گاز، سدسازی و اجرای طرح‌های انتقال آب و شخم زدن زمین‌های کشاورزی همه در بیابانی شدن زمین‌ها نقش داشته‌اند. مطیعی مهم‌ترین عامل ایجاد کانون‌های گرد و غبار را در خوزستان عوامل انسانی و سوءمدیریت منابع آب دانست و گفت: ۲۰۵ هزار هکتار از این کانون‌ها را مراتع، ۶۰ هزار هکتار را زمین‌های زراعی و ۴۰ هزار هکتار را هورها و تالاب‌ها تشکیل می‌دهند.وی افزود: در شنزارها عوامل طبیعی بیشتر موثر بوده‌اند که باید آنها را با اجرای طرح‌هایی برای نگه‌داشتن رطوبت و افزایش پوشش گیاهی، کنترل و مهار کرد.

تالاب‌ها در انتظار آب

مطیعی مهم‌ترین اولویت برای مهار کانون‌های گرد و غبار را تامین حقابه تالاب‌ها و هورهای خوزستان دانست و گفت: مهم‌ترین خواسته ما همکاری وزارت نیرو در دادن حقابه تالاب‌ها و هورها بوده که در مصوبه دولت نیز به آن اشاره شده است.وی با تاکید بر مدیریت سرزمین برای جلوگیری از بیابان‌زایی و گسترش کانون‌های رسی، اظهار کرد: عوامل انسانی باید با مدیریت سرزمین کنترل شوند و به حداقل برسند؛ به‌طور مثال در اجرای طرح‌های عمرانی باید شاخص‌هایی رعایت شود تا موجب تشدید بیابان‌زایی نشود و جاده‌سازی و احداث خطوط لوله نفت و گاز نباید با مسدود کردن آبراهه‌ها همراه باشد. مطیعی افزود: در مناطق بیابانی برخی دستگاه‌های اجرایی چاه‌هایی احداث کرده‌اند، به‌طور نمونه شرکت مناطق نفتخیز جنوب چاه‌های متعددی در منطقه غیزانیه (یکی از کانون‌های بحرانی ریزگرد در اهواز) حفر و از آنها بهره‌برداری کرده است.

وی افزود: در صورت پیش‌بینی کمبود بارندگی وزارت جهاد کشاورزی باید هماهنگی و خدماتی به کشاورزان ارائه دهد تا زمین‌ها برای کشت دیم شخم زده نشود و اداره کل منابع طبیعی نیز باید با ایجاد تعادل در دام و مراتع، جلوی تخریب آنها را بگیرد. مطیعی همچنین درباره نحوه مهار شنزارها و کانون‌های فرسایش بادی نیز اظهار کرد: با اجرای طرح‌های دولتی با مشارکت مردم همچون مطالعه امکان حفر چاه و واگذاری عرصه‌ها برای کشت و کار و درختکاری به مردم و مالچ‌پاشی و درختکاری در تپه‌های شنی، می‌توان تا حدودی این کانون‌ها را تثبیت کرد. وی با بیان اینکه بیش از ۵۰ سال تجربه در زمینه تثبیت شن‌های روان در خوزستان و کشور وجود دارد، افزود: با مالچ‌پاشی و اقدامات بیولوژیک و تقویت پوشش گیاهی می‌توان توان طبیعت را افزایش داد. مطیعی تاکید کرد: سیاست ما این است که با مشارکت دستگاه‌های اجرایی و مردم عرصه‌ها را احیا و تثبیت کنیم، زیرا منابع طبیعی و به‌طور کلی دولت نمی‌تواند به تنهایی این طرح‌ها را اجرا کند. وی یکی از تبعات بیابان‌زایی را مهاجرت مردم و فروش دام‌ها اعلام کرد و گفت: برای مهار بیابان‌زایی باید اراده جدی وجود داشته باشد و شیوه‌های جزیره‌ای و جداگانه که اکنون در حال کار هستیم، فایده‌ای ندارد. مطیعی با تاکید بر رعایت حقوق ساکنان پایین‌دست حوضه‌های آبخیز افزود: برداشت بی‌رویه آب در بالادست حوضه‌ها، آسیب زیادی هم در شرایط فعلی و هم آینده وارد می‌کند. وی نسبت به وضعیت بحرانی شادگان در جنوب خوزستان هشدار داد و گفت: این شهرستان اکنون بحرانی‌ترین شرایط را در خوزستان دارد، زیرا رودخانه جراحی خشک شده و تالاب شادگان نیز حقابه خود را دریافت نمی‌کند و نخیلات در معرض نابودی هستند. قائم‌مقام مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان نیز با اشاره به پیشرفت ۷۰درصدی طرح مهار کانون‌های فوق بحرانی گرد و غبار در استان گفت: طرح مقابله با پدیده گردوغبار در خوزستان همانند طرح احیای دریاچه ارومیه نیازمند تعیین ردیف اعتباری پایدار و مستمر است که این با همکاری دولت و مجلس قابل تحقق است. احمد رئیس‌زاده اظهار کرد: وزیر جهاد کشاورزی برای نظارت بر طرح مقابله با پدیده گرد و غبار ۱۰ سفر به خوزستان داشته و نشست‌های متعددی تشکیل شده که فروردین امسال طرح و پیشنهادهای خود را ارائه کرده‌ایم.وی با بیان اینکه منشأ ۸۴ درصد گرد و غبار از کانون‌های خارجی است، اضافه کرد: مهار کانون‌های فوق بحرانی که در شرق و جنوب شرق اهواز قرار دارند، به عنوان مرحله نخست این طرح، از پارسال آغاز شده است.رئیس‌زاده اظهار کرد: علاوه‌بر اعتبارات سالانه برای بیابان‌زدایی، پارسال ۳۰۰ میلیارد ریال برای مهار کانون‌های فوق بحرانی پرداخت شد که در زمینه مطالعات، احداث کانال آب و کاشت نهال هزینه شد.