چالش‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون

دنیای اقتصاد- اهواز- نگار نخلی: درحالی‌که جلگه خوزستان از مشکل کمبود آب رنج می‌برد و آب مورد نیاز رودخانه‌ها و تالاب‌های استان نیز تامین نمی‌شود بحث اجرای طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون هر از چند گاهی مطرح و دوستداران محیط زیست و مسوولان استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان را به تکاپو می‌اندازد، چراکه عواقب جبران‌ناپذیر این طرح‌ها و اثرات مخرب آن بر محیط‌زیست و زندگی ساکنان استان‌های مبدا بر هیچ‌کس پوشیده نیست. دکتر مهدی قمشی، رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه چمران اهواز با انتقاد از اجرای طرح‌های متعدد انتقال آب از سرشاخه‌های کارون بزرگ می‌گوید: اجرای این طرح‌ها استان را با مشکلات اساسی مواجه خواهد کرد، چرا که با کاهش میزان آورد آب، عدم تامین حقابه تالاب‌ها و رودخانه‌ها، حذف آب با کیفیت مطلوب سرشاخه‌ها و در پی آن کاهش کیفیت آب در پایین‌دست رودخانه‌ها قطعا صدمه اصلی به محیط زیست رنجور خوزستان وارد خواهد شد.

قمشی معتقد است: انتقال آب مشکلی را در حوضه مقصد حل نخواهد کرد و با توجه به شرایط جغرافیایی استان‌های فلات مرکزی تنها سبب می‌شود میزان تبخیر و تعرق افزایش یابد و بخش زیادی از آب از بین برود. قمشی به طرح‌های انتقال آب کوهرنگ۱، کوهرنگ۲، چشمه لنگان و خدنگستان اشاره می‌کند و می‌گوید: همان‌طور که این طرح‌ها نتوانستند زاینده‌رود را پرآب و گاوخونی را زنده کنند با اجرای طرح‌های کوهرنگ۳ و بهشت آباد نیز این اتفاق نخواهد افتاد، زیرا در اختیار داشتن آب بیشتر سبب افزایش مصرف، میل به توسعه کشاورزی و صنعت وتغییر در الگوی کشت می‌شود و عطش سیری ناپذیر درخواست آب مثل انتقال‌های قبلی همچنان باقی می‌ماند. رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه چمران درباره اجرای طرح کوهرنگ۳ می‌گوید: ساخت تونل کوهرنگ۳ اغلب چشمه‌های استان چهارمحال و بختیاری را خشک کرده و مردمی را که با استفاده از منابع آب زیرزمینی و چشمه‌ها روزگار می‌گذراندند با مشکلات اساسی مواجه کرده است و قطعا ساخت تونل بهشت آباد به طول ۶۵کیلومتر بر حجم مشکلات خواهد افزود.

وی به کاهش آورد آب در خوزستان اشاره می‌کند و می‌افزاید: با کاهش میزان آب ورودی به استان تولید نیروگاه‌های برقابی و محصولات کشاورزی به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و مشکلات زیست محیطی رودخانه کارون بغرنج‌تر خواهد شد.قمشی ادامه می‌دهد: ایران کشور کم آبی است اما در هیچ استانی کمبود آب شرب و صنعت نداریم و اگر استان‌های یزد و کرمان دچار مشکل کم‌آبی شده‌اند به‌دلیل توسعه بیش از حد کشاورزی است و اگر قرار باشد سیستم کشاورزی این استان‌ها به همین شکل باقی بماند یا بیش از این توسعه یابد قطعا با کمبود آب مواجه خواهند شد.

قمشی در زمینه ادعای برخی مبنی بر کمبود آب شرب از سوی استان اصفهان نیز می‌گوید: طرح گلاب۲ به بهانه تامین آب شرب مورد نیاز استان اصفهان اجرا شد و این استان نیاز به آب بیشتر ندارد و درخواست آب بیشتر تنها برای توسعه کشاورزی و صنعت است. رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه چمران اهواز با بیان مشکل آب شرب خوزستان اظهار می‌کند: مردم استان سال‌ها است که با این مشکل دست به گریبان هستند و در بسیاری از روستاها و شهرها مردم به آب شرب دسترسی ندارند و کیفیت آبی که در اختیار مردم قرار می‌گیرد در حد استاندارد نیست.وی معتقد است: اگر منطقه‌ای با مشکل کمبود آب مواجه است ابتدا باید در آن حوزه مدیریت تقاضا انجام شود یعنی مقدار آب موجود و آب مورد نیاز مشخص شود و چیدمان مصرف بر اساس اولویت‌ها و به‌گونه‌ای که دچار کمبود آب نشوند انجام شود.

وی می‌افزاید: مدت‌ها است نه تنها آب مازادی وجود ندارد بلکه استان خوزستان با کمبود آب نیز مواجه است. عضو هیات علمی دانشگاه چمران می‌گوید: طرح‌های انتقال آب می‌تواند موجب بروز اختلاف میان استان‌های کشور شده و با توجه به مشکلات اجتماعی موجود در ایران این طرح‌ها می‌تواند بر شدت مشکلات بیفزاید. وی معتقد است: با توجه به تبعات قابل پیش‌بینی طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون اگر دولت اصرار به انتقال آب به فلات مرکزی دارد، می‌توانیم شیرین کردن آب دریای عمان و خلیج‌فارس را در دستور کار قرار دهیم یا آب مورد نیاز را از پایین‌دست رودخانه کارون منتقل کنیم و کشور را از تبعات سوءاجتماعی این طرح‌ها نجات دهیم. قمشی در پایان به اهمیت وحدت ملی اشاره می‌کند و می‌گوید: حتی اگر بخواهیم با آبی که منتقل می‌شود در استان‌های مقصد طلا برداشت کنیم اجرای این طرح‌ها ارزش آن را ندارد و هیچ کشوری سود اقتصادی را به منافع اجتماعی ترجیح نمی‌دهد. لازم است برای حل این مساله همه جوانب را بسنجیم و برای آبادانی و توسعه منطقه‌ای زندگی مردم استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری را به مخاطره نیندازیم.

دکتر علی ساری، نماینده اهواز در مجلس نیز با اشاره به تشکیل کمیته حقیقت‌یاب پس از انتشار نامه محرمانه دولت در زمینه طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون می‌گوید: گرچه ایمان داریم استان‌های فلات مرکزی هیچ‌گونه نیازی به آب شرب ندارند، ولی برای اثبات ادعای خودمان و روشن شدن واقعیت بر همگان کمیته حقیقت‌یاب بررسی میزان آب مورد نیاز برای مصارف شرب و میزان آب موجود این استان‌ها را در دستور کار خود قرار داده است.ساری می‌افزاید: نمی‌شود برای تامین آب برخی استان‌ها رودخانه و اکوسیستمی را به صورت کامل از بین ببریم و حیات مردمان منطقه‌ای را به مخاطره اندازیم. میزان آب برای انتقال باید در حدی باشد که به حوضه مبدا آسیبی وارد نشود و در حال حاضر با توجه به کاهش میزان بارندگی و تغییر نوع بارش‌ها از برف به باران در سرشاخه‌های کارون و ایجاد مشکلات زیست محیطی بسیار در پایین‌دست این رودخانه قطعا کارون ظرفیت طرح انتقال آب دیگری را ندارد و این موضوع نیز در کمیته مورد بررسی قرار خواهد گرفت. وی ادامه می‌دهد: با توجه به شرایط موجود هیچ طرح انتقال آبی مجاز نیست؛ چرا که این طرح‌ها فاقد مجوز زیست‌محیطی هستند و در صورت اجرایی شدن استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان را با چالش‌های بزرگ‌تری مواجه خواهند کرد.وی به معضل آب شرب در خوزستان اشاره می‌کند و می‌گوید: اولویت ما تامین آب مورد نیاز استان است؛ چراکه اکنون تامین آب مورد مصرف مردم استان به چالشی بزرگ تبدیل شده است. متاسفانه با توجه به مشکلات موجود مدیران در استان‌های فلات مرکزی اصرار به توسعه کشاورزی و کاشت محصولات آب‌بر دارند؛ در صورتی که خوزستان سال‌ها است برای تامین آب مورد نیاز کشاورزان با مشکل مواجه شده و آب مازادی برای انتقال به سایر استان‌ها وجود ندارد.

وی با اشاره به وضعیت نامطلوب تالاب‌ها و رودخانه‌های استان خوزستان می‌گوید: برای زنده ماندن تالاب‌ها و رودخانه‌ها لازم است حقابه آنها تامین شود و اجرای طرح‌های انتقال آب قطعا بر مشکلات زیست محیطی خوزستان به‌خصوص پدیده ریزگردها خواهد افزود.ساری با بیان اینکه طرح‌های انتقال آب مُسکن هستند و نه راه‌حل مشکلات آبی کشور به هزینه‌های گزاف طرح‌های انتقال آب اشاره می‌کند و می‌گوید: در صورتی که از آب بسته‌بندی برای تامین آب شرب استان‌های فلات مرکزی کشور استفاده کنیم، هزینه‌های آن از اجرای طرح‌های انتقال آب کمتر خواهد شد. این عضو مجمع نمایندگان استان خوزستان در پایان می‌گوید: با مدیریت صحیح، مصرف بهینه چه در استان‌های فلات مرکزی و چه در استان‌های مبدا، تصفیه فاضلاب‌ها و پساب‌ها و استفاده مجدد از آنها می‌توانیم مانع از بروز اختلاف میان استان‌ها و تخریب بیشتر محیط زیست کشور شویم.